Дагъусттаннан паракьатшивур аьркинсса

Дахьва терактирдая, пIякьучин бавурттая цийнма цуппа букIлай къабукIлакIисса Да­гъус­ттан уттигу авара бунни бала-апатIсса иширттал, паракьатшиву хьунссар, хъанай духьунссар тIисса хьул-умудгу бат бувну. Республикалул ца яла паракьатсса, Дагъусттаннайн дазул кьатIату бувкIсса чIявусса инсантал, туристал бияйсса, махъсса шиннардий 2 000 шинал юбилейрайн хIадур хъанай, СМИ-рдавух хъин чулий кIицI лаг­лай бивкIсса Дарбант шагьрулул ва Дарбантуллал райондалул цIа махъппурттуву аварами хаварттавух зумух ласлан бивкIунни. Хъунма хIал къавхьуссия Дарбантлив Нарин-къалалийсса туристурайн къалалул чIаравсса вацIлува бивт­сса иш хьуну. Вай гьантрай тIурча Дарбантуллал райондалий Джемикентуллал пострай теракт дунни.

Бадрижамал Аьлиева
ПIякьучаву хьуну, най буна му машиналувусса газрал балон пIякь увкуну хьусса ишри тIисса пикри бивкIхьурчагу, махъ баян бунни му теракт диркIшиву.
Хьумунил хIакъиравусса пик­рирду чIявусса бур. Политик, ПаччахIлугърал Думалул экс-депутат, КГБ-лул отставкалий­сса полковник Геннадий Гудковлул пик­рилийну, масалдаран, Аьра­сатнал аьралуннал Сириянаву буллали­сса операцияртту ва Джемикентрай хьусса пIякьучаву куннищал кув дархIуну дикIан бю­хъай. Му, ванал мукъурттийн бувну, Аьрасатнайх­сса ссилахъаву дикIан бюхъайссар Сириянахлусса. Муналва пикрилийн бувну, уку-укунсса ишру Аьрасатнаву вания тинмай чIявуну хъанан бюхъайссар, жулва билаятрай дуну тIий исламрал радикализм хьхьичIуннай хъанансса шартIру.
Политолог, Ухссавнил Ккав­кказуллал эксперт Сергей Маркедонов тIурча ваналмур пикрилуцIун щала акьлай акъар, ИГИЛ (Аьрасатнаву къадагъалулусса) Ухссавнил Ккавкказнаву цилла давур­ттив дуллай байбивхьуну буну тIий 2014-ку шинала, яъни Сириянаву Аьрасатнал аьрали операция байбишиннинма.
Муданма кунма, жавабру да­къанма личIлачIисса суаллу чIявусса бур. ХIакьмур чув буссарив лякъин бигьану бакъар ва оьлуркъусса, ччанарккусса чIумал.
Цаппарасса цалва пикрирду буслай бур жулва буккултгу.
Зарипат ТIагьирова, «Трудовой Каспийск» кказитрал корреспондент:
— Махъппурттуву, хьхьичIми шиннардих бурувгун, республикалийн чанссарагу паракьатшиву дагьлай дуссия. Амма вай махъ хьусса иширттал му пикри ццаххандарал бувну, бакъа-къатIа бунни. БувчIлачIисса зат бур терроризмалущал талан хъинну захIматшиву. Амма хIарачат буван аьркинни му шайссаксса лагь дуван, минимумрайн дутан. Терроризмалущалсса талатаву дачин даншивруллив аьркинну бур, хьхьичIва-хьхьичI, жагьилтал давурттал щаллу баврил­сса буллан, ми мюнпатсса ссахух-бунугу гьан буллан. Хъуннасса агьамшиву дур обществалувусса социал тIайлашиврул. Цанчирча, вербовщиктал хьхьичIва-хьхьичI «му кнопкалий кIисса бизлай бур»: «Ай, ванал, танал, пуланнал ва дур, тамур дур, цимурца дур, вил, тIурча, цичIаврагу дакъар. Жу вин ккаккан данну тIайласса дуниял», — тIий, ваму-тамур тIий, нахIу хаварду буслай.
Хъуннасса агьамшиву дур, мукунна, диндалул институтирттал цалла даву багьайсса куццуй, лавайсса даражалий дачин даврилгу, дин-чак дуллалисса махъа нани­сса жагьилтал дакI дарцIуну, кьянкьану бачиншиврул миннал ша­ттирдайх, цIана учайсса куццуй, аслийсса диндалул ххуллийх. Миннаву щак-щук къабикIаншиврул цалва язи бувгьусса ххуллу тIайласса бушиврий. Диндалул ишккаккулт цивппагу бикIан аьркинни жагьилтуран гьарцагу чулухасса эбратну, махъру ва давурттив личIи-личIисса ххуллурдайх нани къадурсса.
Терактрал хIакъираву оьккимур бакъа ци учин бюхъанссар. Гьаксса къахъина. ЦичIав багьана бакъа­сса инсантал оьрмурдацIа хьунни. Укунмавагу личIину салахI дакъа­сса Дагъусттаннал цIа централ телеканаллаву оькки чулий уттигу кIицI ларгунни.
Жарият Оьмарова, педагог:
— ДакI кIиххядуккан дуллали­сса хавар бур.
На яла-яларив махIаттал бувунна экспертътурал цалва пикрирду бусаннин му терактри тIий леххаву тIисса инсантурал. На цIанагу дакI дарцIуну бакъара ва теракт диркIшиврий. Агана мукун бухьурчарив, цалчинна цалчин гуж дуван аьркинни жагьилтуращалмур даву, цилгу бувчIин буллалисса оьмур ва хъинмур, миннащал нахIуну-хIалану ихтилат буллалисса, жулва жагьилтал жува кьатI буллай, бичлай нани къабувну, миннаву сси, зид, агрессия хъиннува лахъ буллали къабувну.
Терактралмур версия тиннай дуркьун, машиналувусса газрал балон пIякь увкумур пикри хьхьичIун ласурчарив, мугу хъанай бур хIакьинусса кьинисса ца куртIсса, байлсса масъала. КьюлтIсса иш бакъар машинарттай газрал балонну ччи-ччиний дихьлай бушиву, цивппа мина ми трассардай дикIу, шагьрулул дянив дикIу. Инсанталлив, хаснува жагьилтал, луглай бур кьюркьуну, бигьану дишин шайсса кIанттурдах, архну занан ссан аьркинни, ттула арсгума ур машина лавсун, муний най буна газ бишинна тIий. Ва кIанттул ялув мунащал гьарца кьини «талайнма» буссара.
Жува гьарца кьини занай буру газрайсса машинарттай даврийнгу, гьарца аьркиннийнгу. Амма газ – му хъинну нигьачIисса давур. Мунил терактравунияр къачансса зараллу биян буван бюхъайссар. Ялугьланну уттигу ахир-пикрилух. Му цукунсса бикIарчагу, вай кIицI лавг­сса кIивагу масъала хъинну агьам­сса, анаварсса мутталий щаллу буван аьркинсса масъаларттур.