Культуралул жангри ца ххалуйх лахлай

Жулла республикалий уттигъанну щаллу хьунни Дунияллул халкьуннал дянивсса ХIХ фольклорданул ва аслийсса культуралул «Горцы» фестиваль. Ванил сакиншинначитуравасса цану хъанай бур Республикалул Халкьуннал творчествалул къатта. Фестивальдания махъ жул хьунни хъун бакъасса ихтилат ДР-лул культуралул министрнал хъиривчу, Республикалул Халкьуннал творчествалул къатлул директор МухIадова Маритащал.

– Марита Велихановнай, цукун хьур фестиваль?
– Фестивальданийнсса хIадур­шиндаран къачIирисса чIун аьркинну дикIай. Мисалдаран, дахьра къуртал хьунни ХIХ «Горцы» фестиваль, жу цIанава пикри буллай байбивхьуру хъиривмур фестивальданул ялув, цIанава батIлай буру «маслихIатирттал база». Гьашинумур фестиваль дия ляра-личIисса. Пандемиялух къабурувгун, ваний гьуртту хьунни Мексиканавасса, Ираннавасса, Азирбижаннавасса, Беларусьнавасса, Донецкаллал ва Луганскаллал республикарттаясса коллективру. Фестивальданул лагрулий хьунни хъинну чIярусса шадлугъру ва ми, гьай-гьай, дурссар Роспотребнадзорданул маслихIатругу щаллу бувну. Хъинну хъунмасса кумаг бувунни жун Аьрасатнал Культуралул министерствалул ва Росконцертрал.

«Горцы» фестивальданул цал ххишалану чIалачIи бувай дунияллул культуралул ирс цуксса авадан­сса буссарив. Жува личIи-личIисса буру, амма жува цачIун буллай буру культуралул. Жунна мудангу даву хьуссаннуяр ххинугу ххуйну ччан дикIай. Жунгу кIулли фестивальданул циняр «минусру» ва «плюсру». Мукуннугу, фестивальданий так Дагъусттаннаясса 40 ансамбль ва таксса балайчитал гьуртту шаврил бусласиссар жулла халкьуннал творчество хьхьичIуннай хъанахъаврия. Жунна, мяйжаннугу, цайми миллатирттан, цайми хIукуматирттан ккаккан дуванмургу дур – цимирагу аьсрулул лахъишиврийсса аьдатру, чIяву миллатирттал культура.
Шиккува барчаллагь учин ччива фестивальданий гьуртту хьусса гьарцагу инсаннахь, гьарцагу хъамаличу цала шава куна икIанмур бувсса куратортурахь культуралул министр Зарема Ажуевнахь.

– Тамашачитал хьхьичI бакъа, учиннуча, камералийхчин гьарзад щаллу дуллан къанахIуну бикIай­рив?
– ТIайлар, пандемиялул цилла низам дирхьунни. Амма фестивальданул цила тамашачи уссия, ити онлайндалий унугу. Дунияллул цимивагу кIанттай халкьуннал творчество ххираминнал ххал дурссар фестивальданул шадлугъру, Ютубрайсса каналданийсса ва соцсетирдайсса тIайланнасса эфирдай. Мукунма фестивальданул 400-нния ливчусса гьурттучитурал цаллагу ххал дурссар фестиваль. Ши­ккува кIицI лаган, вай цинявнналлагу диркIссар коронавирусрайнсса «отрицательный» тестру. БакIрайва кьаст лархIуну бивкIсса куццуй, фестиваль жула Хъун майданнив дуван хьуссания, хъинну хьунссия, тамашачитурал асардугу жун бунийва щуркIал шаванссия. Умуд бур ялуннин тагьар къулай хьунссар, фестивальгу, тамашачиталгу лагма лавгун, лащу-щаллуну дуван бюхъан­ссар тIисса.

– Фестивальданий яла асар хьуми лахIзарду, дакIний ливчIсса коллективру цуми хьур?
– Гьарцагу гьурттучинал, гьарцагу номерданул асар биян къабувну къаличIай. Вакссара укун авадансса рангирдал ссурулккуртлуву цумур-бунугу коллектив личIи бувангу къабигьар.
– Зу халкьуннал творчество ядавриха зий буру. Махъа нанисса никирайнгу асар биян бан, гайннавугу мунихсса гъира чантI учин бан хъанай бухьуви?
– ОьрчIру гиччава най буна халкьунналмунихух гьаншиврул, вайннан ккаккан дуллан аьркинссар халкьуннал культура, му цуксса авадансса дуссарив. Жура ккаккан дуллалимурди оьрчIал цавунна цIупI дуллалисса. Ва хъанахъиссар культуралул прививка. Бити вайнная балайчитал, музыкантътал къахьурчагу, вайннан ххирану дикIантIиссар цалла культура. Халкьуннал культура – жулва мархрир.
– Лакрал районналми коллективирттая, фестивальданийсса миннал гьурттушиндараягу бувсун ччива.
– Лакрал, Ккуллал ва ЦIусса­лакрал районнал коллективру мудангу хьхьичIунну гьуртту шай дуллалисса шадлугъирттавух. Ва фестивальданийнгу вайннал дакIний личIансса, авадансса программа хIадур дурну дия.

– «Горцы» фестиваль дайлир­тIунни. Ялун нанисса чIумуву ссаха зун дакIний бур?
– Жул хъинну чIярусса проектру ва планну дур. Республикалул Халкьуннал творчествалул къатлул республикалул муниципалитетирттащал архIал хъуннасса даву дуллалиссар халкьуннал культура дуруччин, чIяву миллатирттал культуралул жангри ца лахъисса ххалуйх лахлан.
— ТIайлабацIу баннав зун гьарцагу дуллалимуниву ва дан дакIниймуниву!

Ихтилат бувссар
Бадрижамал Аьлиевал