КIийла Виричу шамийла увкIссар Дагъусттаннайн

АхIмад- Хан Султан Анвар Исрапиловлущал

АхIмад-Хан Султаннул цIа цIакьну дуссар Хъунмасса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул чIумалсса яла хьхьичIунми совет лётчиктурал ацIуннавух- астуравух: Покрышкиннул, Кожедублул, Глинкал ва м.ц. Ва цувагу 25 шинавур кIийла Мусил цIуку ласун лайкь хьусса.
Уттисса никирал жагьилтуран ва оьрчIангу хавар бикIаншиврул оьр­мулул ва аьраяллил ххуллия бусанна.


Увссар АхIмад-Хан Султан Къиримнаву, Алупкалий, тикку мина дирхьуну ивкIссар ванал ппу, хIалтIухъан, Татарнал ссурухIи Насибагу щарну бувцуну. 1936 шинал школалий арулва класс къуртал байхту, АхIмад-Хан увххун ур ФЗУ- лул муххал ххуллул школалийн Симферополлай. Тиккува зий ивкIун ур кIира шинай паровозру бакьин байсса даврий. 1939 шинал аэроклубраву лётчиктал хIадур байсса курсругу бувккуну, увххун ур дуклан, тай чIуннардий хъинну сийлий­сса, Кашиннал аьрали авиаучилищалувун.

Му къуртал байхту, дяъви байбивхьуну, оьрмулул 21 шинавусса АхIмад-Хан лавгун ур аьрайн. АхIмад-Ханнун нясивну бивкIун бур кутIасса оьрму — дурагу 50 шин. Амма му кутIасса оьрмулул мутталий лайкь хьуну ур хIукуматрал 17 наградалун. Миннуватугу 14 награда ларсун дур Буттал КIанттул цIанийсса дяъвилул шиннардий. Цалчинмур цIуку буллуссар ванан 1943 шинал, кIилчинмур –1945 шинал. Шамийлла дуллуссар «Лениннул» орденгу, мукьийлла дуллуссар «ЯтIул Ттугълил» орден, мукунна дуллуссар «Александр Невскийл» ва « ЯтIул ЦIукул» орденнугу. Циняв наградартту кIицI лаглай акъара.


Гьашину Виричунал 100 шинал юбилей дуллай бунавхьур, 1-мур ЦIувкIуллал актив, Ккуллал райондалул администрациялул вакилтал Аьрасатнал Президент Владимир Путиннуйн бувкссия, АхIмад-Хан Султан шамилчинмур мусил цIуку къабуллуну ивт­сса тIайла ба­къасса иш тIайлабацIан буван­ссар тIисса тамахIрай.


Дяъвилул шиннардий ва 603-ла ссавруннайн гьаз хьу­ссар, цаллалу дуртссар 30 самолет, уртакьтуращал цачIуну дуртссар 19 самолет. Ярославрал ссавний дурссар цалчинсса таран. Му машгьурну ивкIссар нигь-ццах цирив къакIулсса, ччимур баласса иширава паргалну итххяххайсса, аслансса летчик хIисаврай. Дяъви къуртал хьуну махъсса шиннардий АхIмад-Хан Султан зий ивкIссар СССР-данул авиациялул промышленностьрал Летно-испытательный институтраву (ЛИИ). Реактивный самолетирттал хIал ххал бигьлай ивкIссар. Космонавтътурал кьюкьлувугу ивкIссар, СССР-данул цалчинма космонавт Юрий Гагарин хIадур уллай бивкIминнавух АхIмад-Хан Султангу ивкIссар.

Ца къахьунмур хьурча, цалчинма космонавтнал парашютрай тIанкI дуван­сса испытаниярттавух гьуртту хьу­ссар, космосрал ва аьрали техникалул инженер-конструктортурал вихшала­сса урчIа кану ивкIссар. Летчик-испытательнал даву – му мудангу бивкIулул дазуйсса давуну хъанай дур. Гьарца ссавруннайн гьаз шайтари, мунан кIулну бивкIссар цува аьрщарайн зана къахьун бюхъайшиву. Гьаманки, летчик-испытатель хIисаврай дурсса давурттахлур АхIмад-Хан Султаннун «ЯтIул Ттугълил» ва «Лениннул» орденну дуллуссагу, СССР-данул ПаччахIлугърал премиягу, «СССР-данул лайкь хьусса летчикнал –испытательнал» цIа дуллуссагу. Февральданул 1-нний 1971 шинал, оьрмулул 50 шинаву, цIусса самолетрал хIал ххал бигьлай унува, гьаннайсса, къуллугърал бурж биттур буллай унува, оьз­ру хьуну, лавгссар кIийла Виричу дунияллия. Мунал бивкIу къакьувтIусса инсан ивкIшиву къакIулли Совет билаятрай. ХIурматрай увччуссар Москавуллал Новодевичий хIатталлив, Аьрасатнал бюхттулсса инсантал бувччусса кIанай. Ттул нину ва хъунама уссу­гу лавгссия му уччайни. ХIат-хIисав дакъасса халкь бувккун бивкIссар кIийла Виричу уччин. Шиккува бусан, АхIмад- Хан Султан Къиримналли, Дагъусттанналли тIисса бястлийсса ва ссанчIав бакъасса ихтилатирттал дазу къадикIай. Му кIива миллатрал арсри. Къиримгу пахрулий буссар муная, Дагъусттангу. АхIмад- Хан Султаннул, Къиримнал халкьуннал бакIрачIан кьини дуркIукун, цувагу къиримналла учаву- мугу чувшивур, Виричунал уздансса хасиятрал лишанни. Агар Дагъусттаннал халкьуннал хIурмат бакъассания, къаучIайссия му шамийла Да­гъусттаннайнгу. Бартбисурттавун ккурчIагу, кIичIирттугу бахьлаган бувну бивкIссар ЦIувкIрав му увкIсса чIумал, хъунисса хIурматирттащал кьамул увссар. Мукуна хIурматрай кьамул увссар ЦIуссалакрал агьулданулгу.

Виричунал шамилчинсса ва махъва- махъсса Дагъусттаннайнсса аьрххи хьуссар 1971 шинал январь зуруй. Виричунайн ДАССР хIасул хьуну 50 шин шаврил шадлугърайн оьвкуну бивкIссар. Му ттул ниттил СахIибатлул ссурахъу ия. Жу Хасавюртлив «Дагестанская» тIисса кучалий 107 «б» къатраву яхъанай буссияв. ЦIуссалаккуйн нани ххуллий увххуна АхIмад-Хан Султангу ттул ниттичIан. Ттун таний 17 шин дия, ца 20 минутIрал мутталийссавагу Виричунал чIарав щяикIансса тIайлабацIу хьуна. Мунащалми му анавар ­уккан уллай бия, Чапаевкалий, ЦIуссаккулув мунах ялугьлай бия. ЦIуссалакрал культуралул къатраву хьуссия хъуннасса шадлугъ, райондалул жяматрал чулуха мунан мусил ссятгу пишкаш дурссия. Яла АхIмад-Хан ттул хъунама уссил, ХIажикьурбаннул, къушлий гьантта ивкIссия, мукуна ЦIуссаккулув хъунмур ссийчIан, Аьрасатнал культуралул лайкь хьусса зузала Ара ХIусайновачIангу лавгссия. АхIмад-Ханнущал архIал рес­публикалул хъуниминнавассагу буссия, ххуйсса, агьамсса ихтилатру хьуссия.

Дагъусттаннал хъуниминнал 1970 шинал ссуттил, АхIмад- Хан Султаннун 50 шин шаврил юбилей дуллалисса ппурттуву, АхIмад- Ханнуйн респуб­ликалий зун оьвкуссия. Авиациялул даву кьариртун, пенсиялийн уккайхту , МахIачкъалалив квартира булун махъ буллу­ссия, АхIмад-Хангу рязи хьу­ссия. ЦIуссалаккуй хъамалу хьуну хъирив кьинирдай АхIмад-Хан Султаннух ЦIувкIрав ялугьлай буссия. Амма Москавуллал, му аьрххигу бяличIан бувну, тихун тIалав увссия.

Ту-16 самолёт испытать дуваву АхIмад-Ханнун цаннагу хьхьичIххуттай диркIссар, оьвкунийн гьан аьркиншиву мунал лавайсса буржиран ккалли байсса бивкIссар, кьариртун гьарзатгу, ЦIувкIравгу къаивнува, левхссар Москавлийн… Гьашину Виричунал 100 шинал юбилей дуллай бунавхьур, 1-мур ЦIувкIуллал актив, Ккуллал райондалул администрациялул вакилтал Аьрасатнал Президент Владимир Путиннуйн бувкссия, АхIмад- Хан Султан шамилчинмур мусил цIуку къабуллуну ивтсса тIайла бакъасса иш тIайлабацIан буванссар тIисса тамахIрай. Документирттайну цIакь къабуварчагу, халкьуннан му шамийла Виричури.

Сайдун ХIажикьурбанов, Дагъусттаннал лайкь
хьусса строитель,
АхIмад-Хан Султаннул
ссурахъил СахIибатлул арс