Ца хIаятрава аьрайн лавгсса дустурал кьюкьа

Мусилла Ханов

ЧIурттащиял Мусиллагу бакIчину

Буттал кIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъвилул яла къизгъинмур ва нигьачIаву дусса 1941-ку шинал ЧIурттащатусса Мусилла Хановхъал хъун ба­къасса кулпат Ашхабадрай яхъа­най бивкIссар.

Ялавай чичлачимур таман­сса шиннардий ЧIурттахь ва Гъумучиял школданий директорну, учительну ивкIсса Ханов Бадруттиннул буттаятур.
Мусилла цува усру дурухлахисса артельданий усттарну зий ивкIун ур. Ванал цанна ккаккан дурсса кьинилул кьарал ахттайннинна щаллу дайсса диркIун дур. ЛирчIсса чIумуйгу гьалмахтуран кумаг буллай, ми хьхьичIунминнавун кIункIу банмур буллай икIайва тIар. Та чIумал хъуннасса сий дусса «Стахановец» тIисса лишандалунгума лайкь хьуну ивкIун ур Мусилла.

Хановхъал кулпат ялапар хъанай бивкIун бур аьмсса хIаятгу дусса паччахIлугърал буллусса къатраву. Мура хIаятраву ивкIун ур тай шиннардий Туркманнал ЦК-лий зий ивкIсса, махъсса чIумаллив – хъунасса журналист, чичу – РахIим Эсеновгу.

Дяъви байбивхьусса гьант­райва щала хIаятравусса арамтуннал хIукму бувну бур циняв архIал дяъвилийн гьан. Миннал бакIчинугу Мусилла хьуну ур. Шагьрулул военкоматрал ми кIийла-шамийла махъунмай зана бувну бур, амма ахиргу бацIан бан къавхьуну, ми хушрай дяъви кIиринийн лавгун бур.

РахIим Эсенов 1979 шинал Москавлив «Совет чичу» издательствалул итабавкьусса «Крушение великого тирана» тIисса цала луттирал бакIрай чичлай ур: «Дяъвилул ттупал чIурду бавуна Ашхабадрайнгу. ЦIанакул дакIний дакъар цалчинми минутIру ва ссятру, амма дакIний бур цукун дачIра хьуну диркIссарив жула хIаят арамтуннацIа. Дяъвилул цалчинми гьантрайва фронтрайн лавгуна сайки циняв чIаххул: жун цинявннанагу ххирасса ниттиуссу Гриша Шевченко – оьрус; азирбижан Сапар Мурадов – 6 оьрчIал ппу; уссал усттар Мусилла Ханов – хIурмат бу­сса ххаллилсса тивталсса инсан – лаккучу; оьрмулул ттуяра хъунасса, тяхъанасса, Читтуратусса Халид Ибрагьимов ва цаппара цаймигу».
Мусилла хъинну гуж бусса уну тIий, най уна артиллериялул кьюкьлувун увтуна.

Дяъвилийн нанисса кьини му хъинну захIматну личIи хьуна цала кулпат Паризатлуя, ца акъа-акъасса арс Бадруттиннуя ва чIивисса душния…»
Мусиллал кулпат Паризат буслай бикIайва: «ХIакьинугу итта­лу авцIунува ур Муси­лла, цува ачин хьхьичI на оьрчIащал архIал тапшур бувнав Ашхабадрая Ла­ккуйн нанисса ЧIурттащатусса Загьиди ХIусмановлуйн ва КIу­лушацIатусса Неъматуллагь Камаловлуйн. Хъамабитайссарив личIи хъанахъийни ттухьва кусса махъругу: «ОьрчIру ябува, ттул пикри мабара, душмангу ххит увну, ччяни зана хьунна», — куна. Амма чари зана шай­сса.

Мусиллая Лаккуйн бувкIуна фронтраясса кутIасса чагъарду. Миннуйгу оьрчIах аякьа дува тIисса аманат бикIайва. Мусилла ия Курско-Орловский ккуртлуй талай, та яла дяъвилул цIу кIириний. 1943-ку шинал ми­чча бувкIсса махъва-махъсса ча­гъарданий чивчуну бия: «Передовойлий ттупчину ура. ЧIявусса чапхунчитал кьатI бан бювхъунни, уттигу бюхъаймур банна. Немецнал къачагътал махъунмай бищун барду, чIал къавхьуну ххув хьунтIиссару».

Му чагъар бувкIун барз къавхьуну Мусиллал талатавриву къучагъну ивкIушиврий извещение дуркIуна».
Зана къавхьуну бур му группалувух лавгун бивкIсса Мусиллал цаппарасса цайми гьалмахталгу. Кувннащал кув цIакьсса дусталнува, уссурвалнува ливчIсса, аьмсса душманнащал талан ца хIаятрава лавгсса вир­тталсса арамтал.

ХIусайн Давыдов,
ш. ЧIурттащи