Оьрмулул тунну тарг увкуну бия Хъуннащиял шяраву

[dropcap]А[/dropcap]ргъ дирзун дия ларгсса ххуллункьини, чIиримур никиран чари, дянивсса никирал лакрангума чIявучин цIа-бакI къабавсса, хIакьинусса кьини бувавагу шанма кулпат ялапар хъанахъисса Хъуннащиял шяраву. ЦIу буккан бувсса мизит тIитIаврил шадлугърайн гьарца кIанттурдая бувкIун бия агьлу.Гъумучату Хъуннащиял шяравун бур 12 километралул ххуллу. Зувилку шиннардий шикку диркIун дур 30 тIюва – 90 инсан. ХIакьину тIурча, кIиттуршуннийн бивсса Хъуннащиял кулпатру бур кьатIух.


Зулайхат Тахакьаева
[dropcap]К[/dropcap]ьункьуллив дирхьусса тIаннул къапурдал, дачIи лекьа дурксса къат­рал бявакъулттал, ларзурдал накьичирттайн ящувкун, хIасул хъанай бия вайннал агьлу тIаннул ус­ттар­тал бухьунссия тIисса пикри.
Аьшуев Аьвдуллагьлул бусаврийн бувну, мяйжаннугу, ва сянат хьхьичIунну диркIун дур шяраву. ДачIи шяраваллил къатри дурну дусса дур ца ка дакъасса Щайх-МахIаммад тIисса усттарнал.
Чан бакъасса бур хIакьинугу хъуннащиял агьулданул дянив тIаннуй накьич дишавриха зузими.

Багъдадуллагь (кияха кIилчинма) ва Батир (мукьилчинма)
гъан-маччаминнащал

[dropcap]В[/dropcap]а чIирисса шярава Ватандалухлу Хъун дяъвилий талан лавгун ур 12 чув, зана хьуну ур увагу 2. 1942 шиная 1947 шинайннин аьрай талай ивкIун ур Ардаев АьвдулвахIид, гьуртту хьуну ур Японнащалсса дяъвилийгу.

Хъуннащиял шяраваллил цIа дурксса инсантуравух хьхьичI­ххуттай бур: Аьшуева Халун – Лакрал райондалия КПСС-рал съездрал делегатну лавгсса; Аьшу­ев Жаруллагь – АН ЦНИИС-рал доктор; Илдаров Аьвдулкьадир – экономикалул элмурдал доктор; Илдарова Рукьижат – медициналул элмурдал кандидат, хIакин-кардиолог; Илдаров Исмяил – скульптор; Ардаев Багъдадуллагь – хьхьичIунсса ишбажаранчи; Илдаров Илдар – Аьрасатнал чемпион.
Мизит цIу буккан баврил сиптачину ва спонсорну хьуну ур ялув кIицI лавгсса Халуннул кIилчинма арс Ардаев Батир, Краснодардай цува заллусса ккарччал клиника бусса ишбажаранчи.
Батир 4 шинал хьхьичI агьну ивкIун ур оьсса апатIрахьхьун – ванал машиналул ялтту КАМАЗ лавгун бур. Азарханалий цайна цува увкIукун: «Заннал цIими ливккун, нава та дунияллия зана хьунна», — куну, нудру бувну бур шяраву мизит цIу буккан бан.

Халун (хьхьичI урчIаха цалчинмур) гъан-маччаминнащал

Амма ниттин кIул хьун къа­авцIуну ур цанма хьусса апатIрая.
«Так гьашину Хъаннил байран барча дан увкIсса чIумалли ванал бувсъсса бакIрачIан бувкIмуниягу, бувсса нудрулиягу. Ява-ява, нуд­ру ялув лахъи лаган къабучIиссар учав. Уссурвалгу чIарав бавцIуну, гъан-маччаминнал ва шяравучутуралгу хIала-гьурттушинна дурну, Аллагьналгу кабавкьуну дув­райн дурккунни ва даву, — буслай бур Халун. – Хъунама Багъдадуллагь ва мизит банцIа шяраву уссия, давурттал ялув авцIуну. Жула гъанчу Илдаров Шихамир Къабардин-Балкьарнава увкIун, цала чулуха магъи дирхьунни».

Бухари (урчIаха цалчинма)
Аьрасатнава бувкIсса
гьалмахтуращал

— Уссурвал Ардаевхъул ттул хъинирвал бур. ЧIаххуврайгу буну, жу уссурвал кунма хъуни хьуссару. ХIакьинугу вай ттун яла гъанми инсанталли. Навагу магъи дишавриха зий ухьувкун, ва ттула уссурваврал дуллалисса чирилул давриву ттула захIматралгу бутIа бишин­сса кашигу, сантгу ттухьхьунна Заннал дулаврия ххарину ура, — тIий ур Шихамир.

Халун бувну бур дяъви къуртал хьусса шинал Хъуннахь. Ванил нину-ппу, Аьлил ва Шамай, бу­сса оьрмулий колхозраву зий бивкIун бур. Цуппагу арулва класс къуртал бувну махъ, ниттингу кумаг буллай, цийнува цуппа ттучангу бачин бувну бивкIун бур. Щар хьуну бур шяравучу Бадруттиннун.

Абакар Къюннуев Хъуннащиял жямат барча буллай

— ЧIярусса захIматшивуртту ккарксса ласнал нину дия ттул, аьпа­биву. Ванил лас, дусса хъу-лухччи колхозравун дирчуну дунагу, кулакшиврий ивхьуну ия, яла му аьй ли­ххан дарчагу. Ряхва ятин хъуни був­ссар ттул ласнал ниттил. РукIлилу бавхIусса ницру кунма, буххаву дакъа зий бикIайва жула ниттихъул. Нагу звеньеваяну зий бикIайссияв колхозраву, яла – архIала къурнил бригадирнугу. Кьура шинай яхъанай бивкIссара ласнал ни­ттищал. Ка тIиртIусса хъамитайпа бикIайва. Ххуллийх нанисса хIухчалтран тIий, тIиртIусса урцIи чан къадайва ужагърай. Ттунгу гания чIявусса лавхьхьуссар, — дакIнийн бутлай бур Халун циламигу, ласналмигу нину-ппу.


[dropcap]М[/dropcap]ахIачкъалалив бивзун махъ машинарттал хIалкьазия кIулсса уну, Бадруттиннул тIиртIуну дур хъун дакъасса, Дагъусттаннай цалчинна-цалчинсса, вулканизация. Амма гания кулпатран лябукку хьуннин, цува аьпалухьхьун лавгун ур. ПаччахIлугъ лиллай дайдирхьу­сса захIматсса заманнай аьралуннаву къуллугъ бувну дахьа зана хьу­сса хъуна-хъунама арснан Багъдадуллагьлун багьну бур, буттал хъар цайнна ларсун, ниттингу, уссурваврангу чул бищай кIану бугьанману хьун. Га чIирисса вулканизация гьарза-гьарта дурну, хIакьину ва ур иш нанисса инсан. Батир ва Бухари ялапар хъанай бур Кубаннай цив­ппа заллусса ккарччал клиникар­тту тIивтIуну. ЧIивима Сажидгу, мукуна клиника тIивтIуну, Сочилий ялапар хъанай ур. Душ Сабаният бур МахIачкъалалий ялапар хъанай цила оьрчIащал.

ХIатталлив бур ца зиярат. Ши­кку увччуну усса ур Халуннул бу­ттал ниттиуссу Кьуран-МахIаммад. Кьуран тIисса цIа ванал цIанил ялун ххи дурну дур шяравучутурал ва НицIавкIрав Сайпуллагь-кьадиначIа ЦIущуллал Апаннинащал диндалул элму лахьлай ивкIун тIий. Ванал цIаницIун дархIусса аьламатру дакIний лирчIун дур шяравучутуран. Масалдаран, Чи­ттурату ягу ЧIурттащату нанисса чIумал, гьалаксса нех лахъан ванал бутайсса бивкIун бур варси, га варси я атил къашайсса бивкIун бур, я неххал къаласайсса бивкIун бур. ИвчIан хьхьичI, цал жаназалийн ка малаяру куну, дюъ дирхьуну диркIун дур,

[dropcap]Н[/dropcap]ицIавкIрату гьалмахтал бучIаннин. Гьалмахтал бувкIукун, гайннаясса ссаламгу лавсун бур. Ганал гьаттай зикри бихьлахьисса чIумал, мукьцIала малаик ивкIссар тIар вичIи дирхьуну.
ЦIу буккан бувсса мизит тIитIлатIисса шадлугъ Халун ккалли дуллай бур цила ужагърай хьу­сса хъуннасса тирххандаран. Шяраваллий, райондалий, щала лакрал миллатрай барачат ликканнав! Дуниял паракьатну личIаннав тIий, ду­аьрттай бур.

Мизит тIитIлатIисса шадлугърай гьуртту хьунни: Лакрал райондалул администрациялул бакIчинал хъиривчу Абакар Къюннуев, райондалул имам МухIаммад-Маннар Бариев, Дагъусттаннал Бусурманнал рувхIанийсса идаралул зузалт, чIаххувсса Хъурхърал жямат.
Абакар Къюннуевлул бувсунни 1944 шинал дизан дурсса хьуннав, тIабиаьтрал кьянатсса шартIру сававну агьалинал кьариртсса хьуннав шяраваллаву махъсса шиннардий оьрму тарг тIий бушиву, шагьрурдая инсантал бизлай, къатри дуллай бушиву.

— Хъуннащиял шяраву бувар ттигу цIусса къатри дуллай байбишин. Амма цалчин цIу буккан бувсса къаттану ва шяраву Заннал къатта шаврил духьунссар ци-дунугу ца агьамсса лишан. Барачатну тIивтIуну лякъиннав! Шяравун барачат кIура баяннав! — увкунни Къюннуевлул. Райондалул БакIчи Юсуп МахIаммадовлул цIания дуллунни мизитравун лахъансса аьнтIикIасса суратгу.
МухIаммад-Маннардул бувсунни Лаккуй дин хьхьичIуннай шаврил тарихрая, му ишираву агьам­сса кIану бувгьусса лакрал аьлимтурая.
Мизит цIу буккан бан сиптачитал хьусса уссурвал Ардаевхъахь ва вайннал чIарав бавцIуминнахь, шяраваллил оьрмулуву агьамсса кьини хъун дан бувкIсса хъамаллурахь барчаллагь увкунни Ардаевхъал буттауссил МухIсиннул ва цаймигу хъамаллурал.
Гьарца ххуллу-хха узданну ла­хъайшиврий цIа ларгсса Халуннул мизит тIитIаврил мажлисрайн бувкIсса цумацагу хъамаличугу тIайла увкку­нни ххаллилсса ссай­гъатирттащал.