Шама чIяйричунал кьадар

Ттун ххирар Хъун дяъвилул гьурттучитурая, къакIулну бивкIмуния кIул буллан яла чичлан «Илчи» кказитрайн.Му мурадирал ххуллий хьунни ттун ца тIайлабацIугу. ХьхьирицIун архIал занай, цIуну хьусса ттула гьалмахчу Рамазанов МусттангирдучIан увхсса кIанай, ттул я тIайла бавцIуна ца суратрайн. Мусттангир ур ЧIяйннал шяраватусса.


Ва суратрай кияха цалчинма ур ванал цала ппу Рамазаннул арс Рамазанов АбутIалиб. ЩяивкIма ур МайкIухъал ХIажимахIаммадлул арс Ма­хIаммадов ХIусайн. Шамилчинмагу – ХIусманхъал МахIаммадлул арс Рамазан.

Вай шамунналагу оьрмурдугу, дуккавугу, зузавугу цанниха ца лархьхьусса хьуну дур. Вай шамагу ххуйсса дусталгу бивкIун бур. ХьхьичI цIарду кIицI дурсса кIиннал Буйнакскаллал педтехникум къуртал бувну бур. Мува шагьрулийсса бахьттагьалтрал училищагу бувккуну, лавгун бивкIун бур дяъвилийн. Талатавурттал диян дурсса щавурдащал, чIярусса наградарттащал аьраяту зана хьуну, зий бивкIун бур личIи-личIисса давурттай Ккуллал ва Лакрал районнай.
АцIан ччай бур ХIусманов Рамазаннуй. Увну ур Рамазан 1916-кусса шинал ЧIяйннал шяраву. 1934-кусса шинал буттал шяраву школагу бувккуну. 1934-37-ку шиннардий къуртал бувну бур Буйнакскаллал педтехникум. 1937-40-ку шиннардий зий ивкIун ур Ккуллал райком партиялий, яла прокуратуралий секретарьну.

Дуккавриву итххявхсса ва чурххал цIуллу-цIакьсса уну тIий, военкоматрал ва тIайла увккун ивкIун ур Щурагьсса бахьттагьалтрал училищалийн. Хьуну ур хIаписар. Яла Рамазан гьан увну ур Баргълагавал Украиннайсса обкомпартиялул бигарду щаллу дуллан . Муная тикку хIадур увну ур, дяъви хьурчагу тIий, кьюлтIсса давур­тту дуллансса зузала.
Байбивхьуну бур дяъви. ХIусманов Рамазаннунгу Украиннал обкомпартиялул задания биттур дан уххан багьну бур жула аьраяллил ясиртал бу­сса лагерьданийн зун. Душманнан ччай бивкIссар цахьхьунма бирив­сса Ккавкказуллал миллатирттал инсаентурая сакин бан, цала чул бувгьуну, Ккавкказнаву подрывной давуртту дуллансса частьру. Миккур Рамазаннун багьсса цанна лахьхьин дурсса кьюлтIсса давуртту дуллан ясиртурал дянив. Пленну багьсса коммунистурая, командиртурая ва партизантурая цала амру щаллу буллансса кьюкьа сакин дурссар Рамазаннул. Лагерьданул ялувсса немецнал хIаписартуралгу вихшала дишин дурну, хIалли-хIаллих тIий, жулами ххассал буллай, лихъан буллай, шанттуршунния ливчусса Ккавкказуллал инсантал ли­хъан бан бювхъуну бур мунаща, миннавух — цала райондалиясса 5-6 инсангу.

Мукунна мунал жуламиннай къия дан, литIун къабитансса, къашайнан кумаг бан­сса чялишсса давурттугу дуллай ивкIун ур Рамазан. Гьай-гьай, мунал даву нигьачIийсса диркIун дур.
Му зузисса лагерьданий 5-6 азара ясиртал ивкIун ур. Жуламиннахун бахчилачисса лагерьданул ялувбацIулт мунал, сант дагьни, кьатI байсса бивкIун бур. Вана укунсса даву дуллай Рамазаннул ва ванал гьалмахтурал шинайн дирсса чIун хьуну дур.

Цуксса кьюлтIну зурчангу, чан къашайхха лавмартъталгу. Мукунминнавасса цаннал авххуну ур Рамазангу. Мунан хIисав хьуну бур цала хъирив бацIлацIисса. Ахиргу, цува угьан нанисса группа хIисав шайхту, шамилчинсса зивулия бакI лувну ххявххун, душманнахьхьун ирикъаян, цала цува ивкIуну ур.
Рамазаннул виричушиврия Ваччи-ЧIяйннал халкьуннан кIулну бухьурчагу, хъиннува чIявуссаннан кIул хьувча тIий, чичав на ва макьалагу. Укунссар бивкIсса, ттигу циняв кIул къавхьусса, ялун къаливчусса, дяъвилул вирттал.

ХIусайн Давыдов,
ш. ЧIурттащи