Ххариссагу, пашманссагу байран

Кьурван Оьмаров

«Щалагу жула билаятрай ххарину, лахъа-хъунну Ххувшаврил байран хьунадакьлакьисса чIумал, ттуйва бияла бакъа ттул яру мукьал буцIай, дакI аьсив шай.Ва цинявппа ххарисса кьини вийн ци бала ливкри куну цIуххинссар ттухь», — байбивхьунни цила ихтилат ЧукIнатусса Бахтун Гъазиевал. Хъун дяъви байбивхьусса гьантрайва ванил ппу Оьмаров Кьурвангу, цайми чиваркIуннавух, хушрай аьрайн лавгун ур.


Андриана Аьбдуллаева
Цайми аьралитурал кунма, ккаши-мякьгу, цайми дяъвилул захIматшивурттугу дурхIуну дур, яла-яларив душманначIан ясир агьан нясив хьуну бур. Му иш сававну чIявусса ялагу бакIрачIан бувкIун бур. Укун дакIнин бутлан икIайсса ивкIун ур цува ясир агьсса куц аьрая ачIи-кьачIину зана хьу­сса Кьурван: «Най дия къизгъинсса талатаву, ссавния бутIлай бия ккуллардал чявхъа, лагмава ялун бивгьуну най бия душманнал аьрал. ЖучIа бухлавгуна кку­лларду.

[dropcap]«Жухьва ккулла-ярагъ буссаксса душманнащал талай бикIи, жуйва тахсир бакъанма ясирну багьи, ти­ккусса зулмурду бухIи ва яла ттула ватандалийгу дуснакь ува», — тIий, бухIан къахъанай икIайсса ивкIун ур Кьурван.[/dropcap]

Амма ма­хъунмай къавхьуру. Бувгьуну ччаллугу, бавчуру хьхьичIунмай. Жул ччаллу лаяйссияв душманнал ярагъуннищал? Циняв ливтIуну, жуяту урчIа аьскар ливчIунав. Жу ясир бувну хьхьичI бачин бувнав душманнал. Махъунай кIура авманайх автоматрал къуннагъ рищайва.Ттул бакIрайсса каска, мукун рирщуну, щяв багьуна. На га гьаз бан къаивтунав, ччан щуну чулухунмай ккуру бивтуна. Хъиривмур кьини жу дяъвилий ливтIусса цала аьскартурал кьаркьаллу ратIлатIи бувнав. Гикку чIявусса жуламигу бия. Немецнал хъирив жуламигу бувкIун бивкIун бия ливтIуми батIлай. Гикку лявкъуну бия ттул каскагу. Ганиву бу­ссия ттул цIа, фамилия, рота чивчусса чагъар. Мунийн бувну ЧукIнав на ятIа-тIар бакъа акъахьушиврул извещение дуркIун дия. Нама Германнавун тIайла увккунав».

Германнаву ккашикалсса ясиртал ххуллурду чарттал бакьлакьи бувну бур. Кьурваннул ца­ппара цайминнащал лихъан кьаст лархIуну дур. Бувгьуну, ттукри кунма, багу бавттун, зузи бувну бур. Дяъви къуртал хьувкун вайннахь гьан ччима махъунай, зула ватандалийн, насияра куну бур.
«Ттущал Азирбижаннава­сса, Болгарнавасса, Украиннаясса, Дагъусттаннаяссагума буссия. ЧIявуми зана къавхьуна, жунма жула хIукуматрал дуснакьру кьукьинтIиссар тIий.Ттущарив яхI бан къавхьуна, шаппа ттухва ялугьлай нинугу, щарссагу, чIивисса душгу, щарнил жяматгу бушиву кIулну. Яла-яларив, душманнайн­сса сситтул ттун щала Германия душман хьуну бия», — тIий буслан икIайва бутта тIий бур Бахттун.

Амма буттал аьрщарайн кIу­раавсса Кьурваннул ххаришиву къумашиврийн кIурадарну дур. Жула аьрщарайн лахъайхту ла­ххан дуллуну дур мучIай мачIру дирзсса янна-ус. Гиччава най буна тIайла бувккун бур ссивирлив вацIри кьукьлан. Гания махъ суд бувну, 15 шин дуснакьрал кьуркьуну дур.
«Жухьва ккулла-ярагъ буссаксса душманнащал талай бикIи, жуйва тахсир бакъанма ясирну багьи, тиккусса зулмурду бухIи ва яла ттула ватандалийгу дуснакь ува», — тIий, бухIан къахъанай икIайсса ивкIун ур Кьурван.

Дуснакьрайгу къаккавк къа­ливчI­сса Кьурваннул ялун шавай увкIун махъ цаймигу дард­ру дирну дур. Гьарица шинах 9-мур майрал кьини шяравусса дяъвилул ветерантуран арцуйнусса бахшишру, медаллу дуллалисса чIумал, Кьурваннухь ми­кку гьуртту хьунссарагу ихтияр къадиркIун дур. Га дезертирнан ккалли уллай бивкIун бур. «Ва бия буттан бувцIусса, лялиян бан къашайсса загьрулул кьуру. Цува кунмасса арамтал, дяъвилул ветеранталли тIий, лахъа-хъун буллалийни, ттул ппугу, ва кунма­сса цаймигу къума-цIан бувну бия хIукуматрал бакI дургьуминнал. Вайгу бакъаяв душманнащал талай бивкIсса? Ясир багьаву вайннайсса тахсиръяв?» — тIий, хъювусул буклай бур Бахттун.
Дуснакьиртталгу аьйплу увну, тIайладакъашивурттугу духIан къахъанай, чIун къадирна аьпалул хьуну ур Кьурван. «ЧIярусса шинну ларгун махъгу 9-мур майрал кьини ттула ппу хьхьичI ацIай, ганал хъювусулсса чIу, сагъний кунма, вичIахун чIюхлан бикIай», — тIий, къумалаглай бур Бахттун.

Дяъвилул шиннардий ясир багьсса, Кьурваннул кунма­сса кьадар нясив хьусса аьралитал чансса бакъахьунссар. Аьра­личу ясир агьаву му буниялагу дяъвилул цIараву талай ивкIшиврул барашинна духьунссар тIун бикIара нава, хаснува хIакьину чIявуссанная ккуллалул щютI къабавсса, янсаврал кьанкь къарирщусса инсантал дяъвилул ветерантал хьуну бур тIисса хаварду баллалийни.