Буттал шяравун бувсса хIаж

[dropcap]Б[/dropcap]исмиллагьгу куну, дайдихьу дував,
Дунъяллул Залуннайн леххаву учав,
Цал ттигу иянсса лявхъу аьрщарайн
Каши дула куну, суждагу бував.

Кьудрат дула учав цал ттигу ттухьхьун
Бусала бувансса Буттал кIанттуя –
Аввал-абадлийсса ппухълуннал мина
Кьаритансса бивсса пасат чIумуя.

ЦIимилий ялугьлай, яру буккавай,
Буттал ватандалийн иян къахъанай,
Най дия гъурбатрай панасса шинну.
Бакъая арсругу, бия ми архний…


ПОЭМА

Бишлашиссар кутIа бувну


Кашилул Залуннан на увчIунавав,
Ттул дакIнил агьилул чIу бавунавав,
Хар-хавар бакъана бувкIуна арсру,
Бартлаган гъан хьуна чIа кусса мурад.

ЧIун чIарах дукканнин
хIукмулийн бувкIру –
Ватандалийн ишан ларсун бавчуру.
ДакIру кIункIу тIинийн чурхру биян бан,
Таваккулгу бувтун, ххуллийнгу бувкру.

Арсвавран ккаккан дан Буттахъал мина,
Ватандалийн дурксса кьинилух бурган,
ЧантI учингу дуван оьтту-ттурчIаву
Дазу-зума лякъин къашайсса ччаву…

ЦIахъар-Къуманива гьартанийн бувккун,
Гьаруннул аьщучIа ликказан дарду.
Дуаьгу дурккуну, суждагу бувну,
Виричунан Заннахь алжан чIа чарду.

Дурагу кьуния ххюра шинаву
Ххира миллатрахлу жан кьурван дурсса
Жагьилнал аманат щилли аьс бувсса,
Щилли Лакку ватан лакрацIа дурсса!..

Манзил лагавривун, ххуллу ласарду,
Ккурккуллал шяравух хIаллих бавчуру.
Ликказан Ккурккуллал
Хъун-КкурчIав дарду –
ЧIаххувранни кIулсса чIаххуврал дардру.

Гъурбатрай гъаривну ливчIсса ТтурчIиял
Дардру ина ларсъссар,
алжаннул Ккурккул,
БавцIуссара чIарав, дарчIуссар дакIру,
Маччашиву тачIав личIан къадиртссар.

Барчаллагьгу куну чумарт ккурккуллахь,
Бивзру лавай, лахънийн гьаз хьуну бачин
Ккурклия арх дакъа – гъаттарал пирма,
Так кIиккун бияйсса бия машина.

Пирмалия кIийнмай бия зийлугу,
Замзамирал щинал экьинанисса.
НахIала буварду, мякь лиххан барду,
Лажинтру диссарду хIикматсса щинай.

Чансса лавай шайхту, мякьсса я щуна
Щинал чявхъа тIисса бюхттул муруллийн –
Буттахъал аьрщарал хIакьсса дайдихьу
Хъювхъу тIий, оьвтIисса, аьтIисса мурлу.

«КIиччар жулла мина дайдихьлахьисса!» —
Учав на арсваврахь леххаврил чIуний.
Пахъ багьуна арсру, зумакъабахълай,
Буний ясир бувну ливксса асардал.

Аьзиз буттал ватан, яруннал чаний,
Язи бувгьу улчай буттал буттахъал,
Вил аьрщигу, щингу дарманну диркIсса,
Оьсса кьадарданул жуща зерххусса!..

Ккаккан дував оьрчIан лахъний лахъазан,
КIаничIари дан чав магьлул ликказан:
Ххал хьунтIиссар зун чав
аьвзал лавхъ кIачру,
Муруллал чIаврдайсса буттахъал чичру.

«Тай кIяласса чарттал бакIурду чассар?» —
ЦIувххунни хIайранну чIавама арснал
Тай кIяласса чарттал бакIурду, ттул арс,
Эяллай дарцIусса ТтурчIиял щарди.

Азардахъул шиннал хьхьичIсса заманнай
Загьир хьуссар тIар, арс, тикку жулла щар,
Бюхттулний, мюхчанний,
ЗанначIан гъанний,
Тархъаншиву тачIав зеххин къашайний.

Буттал буттахъая шинмай нанисса
Бусалалийн бувну, ТтурчIиял мина
Арийлла лирссар тIар, цIугу дуркссар тIар.
Мяйлчиннив лирчIунни
эяллайн дурккун…».

ЦIан-чаннал лагрулий яру бавцIуна
Буттал шяраваллил кьатI хьусса чIирттай.
«Арсрув, тIитIин бара яру гьартану,
Вари жулла Ватан – буттахъал мина…».

ТтурчIиял ттиркьюкьий,
мугьалттул ларсъсса,
Оь цIуцIаврил щавуй, цIалайнна лирчIсса!
Лухччи, ссав — кIирагу хIала даркьуну,
ХIасул хьуну дия хIасратрал ара…

ЦIувцIу чарил чIалъаьри цIаннал ххуттаву
Чичрурду хханссия караматшиврул,
Ссавнийн хIаллих дурксса зурул гургагу
Зиярат бан лавхъсса чирахъ хханссия.

Эяллугу дия зурул чанналу,
Жул чIурдах вичIилий, дунил пахъ дагьну.
Уттарагу дарду жу га хьхьу щалла
Щарнийх экьилавгсса зурул чанналу.

Дутарду жу га хьхьу буттал шяраву,
Дутарду буттал ва кIиягу арснал.
Эяллайх бургъил нур экьилагайхту,
Лавгру икрам буван щарнил хIатталлийн.

ХIатталлил лагрулий яру бацIайхту,
Якьаматсса макьан чарив гьаз хьуна.
Чурххал базурдавун зарзала дагьну,
Микку жул дакIурдил зурзу увкуна…

Буттахъал хIатталлив – гьаврду кьаларгсса,
БакIрацI кIалабарзру — гъагъари хьусса…
«ТтурчIиял арсрув, зу чунну бат хьусса?» —
ЦIухлахисса хханссар хIатталлил агьлу.

ТтурчIиял миналун, эяллайн дурксса,
Укунссарив кьадар чивчуну бивкIсса?
Лайлатул кьадририв нясивну диркIсса?
Оьрмулул балайрив агьилийн бувксса?

Заманнал заманнай, зунттал бюхттулний,
Чувшиврий жан харж дан
жард къаучайний,
Дугъришиврул дакIру нурданун лархъний
ТтурчIир тIархха лакрал
аьрщарай бивкIсса…

Тти жунма хьумур цир, ТтурчIиял жямат:
Журатрив чан хьусса, чуврив ухлавгсса?
Буттал аьрщи утти къаччан хьуссарив?
Ппухълунная цанну бавцIусса архну?…

Кьадирт рухIирдахьхьун ссалам буларду,
Ялтту бучIи чарду бяйкьу умматрал.
Нину-ппухъру – циняв дакIнийн бичарду,
ХIатталлийцириннал аьпа учарду.

Агь, аьзизсса ТтурчIий, цIанихсса улчай,
Вил ххаллил душваврал макьаннал чIурду
Бавну тIийяхха тIар къажар Надирдул
Ина лиян къабан хIукмугу бувсса.

Балайрдурив тIурча, бивкIссар оьвтIисса,
Буцири вирттаврайн леххаву тIисса,
Талан бавтIминнавун шавкь рутлатисса,
Тархъан улча ябан буккира тIисса.

Буттал шяравалуй – цIалацIи щавуй,
Ттул гъаривсса дакIнил духкъалагай дард.
Бусикьай, шагьнаяр цур оьсса ивкIсса,
Ина лиян дуван хIукмулийн увкIсса!..

Ца хIаллай ликказан Лув-КкурчIав дарду,
Яла Ялувмунийн ххуллу ласарду.
ДакIнивусса дардру дачIра дуварду,
Щаращал щинай мякь лиххан буварду.

Акъая чув жущал кIий хъуна хьусса,
Гъан-маччанал къатри ккаккан дувансса.
Я бавцIуна къатрай чIиртту сагънасса,
АрулцIалла шинал манзил бувхIусса.

Дакъанугу магъи къатрал ялувсса
ЧIиртту чIалай бия хъинну хIикматну –
НякI-щюлли рангирай цIупар тIутIисса,
Мармарчарил щару дянийх бивхьусса.

Мукун кIичIирттавух занай бунува,
ЧIарату чIу хьуна чIавама арснал:
«Яварала, шиккун нанира, — тIисса. —
Ниттил нитти-буттал къатри дунуккар!»

Хъиннува мюрш бивкIун хIисав ларсукун,
Арснал тIимур тасттикь хъанан бивкIуна.
Къатрал лагма-ялтту шамилва бувкру,
Заннал цIимилия зиярат барду.

ХьхьичI авцIур ТтурчIиял
шаэр Маммадай,
Щар мусивун щунсса каши ччай ивкIсса.
ХьхьичI бавцIур ПатIимат
Шагьмандарахъал,
Шагь буттал кIанттуха шаммарду бувсса.

ЧIун дурану дуна, аьпалул хьусса,
Аммарив ирсирай балай кьабивтсса,
Расаналлил тIутIив аьтIутIи дансса,
Аманатрал ххуллий тикрал хъанансса.

Ахиргу, кьадиртун кIай эяллугу,
Бюхттулния лагьнийн бучIлай бавчуру.
Лавгру ратIничIасса «КIяла-ОьрчIачIан»
Буварду зиярат, буккарду кьулгьу.

КIяла-ОьрчIал гьаттал урчIамур чулий
Бур абад экьинай бявкъу щаращи:
ЦIуцIавурттан – дарув,
дардирдан – малхIан
Шайссар тIий бикIайва вай щаращул щин.

КIа щаращуяту ялагу тинмай
Аьвдуллагь-хIажинал зияратгу бур,
Кьадину зий ивкIсса шяраву таний,
Ахьтта лавгун хIажлив, хIажигу хьусса.

Мажилаллил-РатIнил киямур чулий,
ВицIхъиял махIлалийн нанисса ххуллий,
Ххяххабургъил тIинтту
хьхьичIра-хьхьичI щайний,
Магьлул хIалу диркIсса аьрщи дур чIалай.

Хъунисриннал буслай, хъинну хIикматсса
ДиркIссар чай кIа хIалу,
ссавнийн гьаз хьусса.
Ссавний ттуруллавух хIалагу дурхсса,
Бургъи-зурул чаннал чирахъ лавхънасса.

ВицIхъи хъатлий бихьлай бур БячIахалу,
Щарнил кия чулий мина дирхьуну.
Буривав цамургу ттуруллал ялув,
Тти, ТтурчIай бакъасса, кIукунсса кIану!

КIяла-ятIул-щюлли-някI тIутIан тартсса
БячIахаллул аьрщий, ттурчIавун дюрхсса,
Вил хIикматшиврия бусала буллай,
Буван щищар шайсса, ттул дакIнил парчай!

Шяраву бур чинсса жагьилтал, душру
Бакъаяв вил тIутIал арив батIайсса,
Эшкьи-ччаврил ларсъсса
кIидачIлай дакIру,
Мурадрайн биян бай балайрду чайсса…

Бивссаравкьай, ТтурчIий,
ина мурадрайн?!..