Ялун бучIантIимунил цIаний

Лакрал райондалул кIулшиву дулаврил управлениялул каялувчи Явсупи ХIамзаевлущалсса ихтилат

МахIаммадлул арс Явсупи ХIамзаев, Дагъусттан Республикалул лайкь хьусса учитель, Аьрасатнал Федерациялул кIулшиву дулаврил бусравсса зузала. Увну ур 1960 шинал Хъурхърал шяраву. Мусил медальданущал школагу къуртал бувну, дуклан увххун ур ДГУ-рал математикалул факультетрайн. 1983 шинал ЯтIул дипломращал мугу къуртал бувну, зий айивхьуну ур Щардал школалий математикалул дарсру дихьлай. КIира шинава увцуну ур райондалул комсомолданул кIилчинма секретарьну зун. 1987-1990 шиннардий зий ивкIун ур райкомпартиялул аппаратрай. 1990 шиная 2007 шинайннин зий ивкIун ур Щардал школалул директорну. 2007 шиная хIакьинусса кьининин зий ур райондалул КIулшиву дулаврил управлениялул каялувчину.

— Явсупи МахIаммадович, цими школа бур хIакьину райондалий зий?

— АцIния ряхва школа бур: арулва – дянивсса даражалул, урчIва – гьанусса. Микку дуклай ур 796 оьрчI, зий бур 200-нния ливчусса учительтал.
ОьрчIру бакъашиврийн бувну, чIумуйнусса бацIан барду Инишиял школа.

— Ци буруккинттащал ва ккаккиярттащал хьунадакьарду цIусса дуккаврил шин?
— Райондалул кIулшиву дулаврил аралуву щаллу бан къабювхъусса яла агьамми буруккин­тту бур школарттал материал-техникалул базарду ФГОС-рал тIалавшиннардацIун къабакьлакьисса бушиву, ми щаллу дан­сса каши кIюласса душиву, ттизаманнул дунияллий хъанахъисса дахханашивурттах бурувгун ду­ккаврил технологияртту цIу ду­ккан дан чIал хъанахъаву ва м.ц. Щаллу бан бювхъуми иширттаву цалчин кIицI бавияв, Аьрасатнал Президентнал УказрацIун бавкьуну, райондалий 3-7 шинавусса оьрчIру школалийн гьаннинсса дуккаврил идарарттайн занансса кIантту дузал шаву. ХIакьину райондалий зий бу­ссар кIива детсад.

— Цукунсса хьур ларгсса дуккаврил шинал кIулшивурттал даража?
— Ларгсса дуккаврил шинал цасса паччахIлугърал экзамен дуллунни 55 инсаннал. 96,7 процент выпускниктурал лавсъссар аттестатру. Математикалул ЕГЭ къадуллуна ливчIссар КIундиннал ва Ккурккуллал школарттал кIия выпускник.
ЕГЭ-рду ххуйну дуллунни: Братилова Жамилал – оьрус мазрал 91 балл (Кьубиял школа); Оьмарова ХIуруннул – ­оьрус мазрал 89 балл, химиялул – 77 балл; ХIасанова Заирал – оьрус мазрал 85 балл, химиялул – 82 балл; Аьлишаев Тажуттиннул – оьрус мазрал 71 балл (Гъумучиял школа).
Лагьсса хIасиллу райондалий хьунни математикалул: 31 бия дянивсса балл, яла лахъмур балл бия 50.
ОГЭ дуллунни 96 дуклаки оьрчIал. Цинявннал лавсунни аттестатру. Ялу-ялун кьянкьа дуллай бур ОГЭ-лул ялув бацIаву. Ххи дуллай бур экзаменну. Чара бакъасса кIира экзамендалул ялун ларгсса ду­ккаврил шинал ххи дурунни кIира цалла язи дугьанссагу. Яла тIалавми дарсру дия тарихрал, биологиялул ва обществознаниялул.

— Ларгсса шинал райондалий Нураттин Маммаевлул цIанийсса республикалул математикалул олимпиада хьуна. Му гьарца шинал дуллантIиссарив ягу юбилейран хасъсса мероприятиярттал лагрулийссияв?
— Мяйжаннугу, хъинну мюнпатсса даву хьунни та олимпиада. Хъунасса учительнал аьпа­лул хIурмат буруччаврищал оьрчIаву математикалул дарсирахсса гъира лахъ хьунсса даву хьунни. Пикри буссар му олимпиада аьдатравун рутансса.
— Ххуйсса ккаккияртту гьарца шинал хьун дай жула мюрщултрал, ялавайми классирттал дук­лаки оьрчIал «Первоцвет» тIисса республикалул чIава ахттарчитурал конкурсрай.
— Гьашину муний гьуртту хьунни урчIва школалул дуклаки оьрчIру. Миннава республикалул конкурсрай гьуртту хьу­сса шанмагу душнил бувгьунни хьхьичIунсса кIанттурду: Аюбова ХIабибатлул, кIилчинмур кIану (Гъумучиял школа, 4 класс); Жалаева Сонял ва Шихаьлиева Наргизлул, шамилчинмур кIану (ШавкIуллал школа, 3-мур класс).

— Луттирдал дузалссарив школартту?
— Бур биял къахъанахъисса луттирдугу. Цими шинни ни­ттил мазрал 3-4 классирттансса ва 9-мур классрал литературалун­сса луттирду къаитабакьлай. Ниттил мазру лахьлан тIалав буллай бур. Сакин дуллай бур ниттил мазурдин хас дурсса форумру, конференцияртту. ДачIрасса чIюлу лозунгру дакъасса, дурсса цичIав дакъар. Гьарца кIанттай му буруккин сукку буллай буру. Луттирдал ксерокопияртту буллалисса кIанттайн бивну буру. Жулгу, дуклаки оьрчIалгу биялалийсса иш так ца бур – буми ябуван. Школарттал администрациярттал ва учительтурал му чулухуннайсса къулагъас чIирисса дур. Украмур зия дан бучIиссар тIисса психология дур жула халкьуннал. Мукунсса рахIму бакъашиву дикIан къааьркинссар, жунма ласун багьсса чIумал ми лап ххирану бацIлай бухьувкун.

— Дагъусттаннай 133 школа бусса бур лекьавайсса тагьарданий, 131 школа – кугьнасса. Гьашину Республикалул БакIчи Владимир Васильевлул амрулийн бувну, зузи дунни мукунсса тагьарданийсса школарттацIун кабакьулунсса «100 школа» проект. Райондалий цими бур мукунсса школа, цими багьри му проектравун?
— Райондалий ацIва школа бур капитальнайсса ремонтрах мюхтажсса. Миннува Щардал ва Хьурттал школартту бивхьуссия проектрай гьуртту хьун. Ккаккан дурсса проектрал дур цинна хасъсса низам. ПаччахIлугърал субсидия булуншиврул багьлай бия (2 млн. къуруширттал) 30 % процент яни 600 азарда къуруш дулунсса меценатътал жува лякъин, 5 % – 100 азарда къуруш – кIанттул бюджетрава дулун.
КIивагу школа проектравун багьан хъунмасса хIарачат бунни райондалул администрациялул ва шяраваллал жяматрал. Щардал школалун райондалул администрациялул дуллунни 550 азарда къуруш, жяматрал рартIунни 450 азарда къуруш. Хьурттал школалун райондалул администрациялул дуллунни 180 азарда къуруш, жямат­рал – 375 азарда къ. КIивагу школалий даххана дан багьлай бур магъив. Щардал школалий дишинтIиссар отопление. Ми давурттаха зий байбишинтIиссару ва нюжмардий. Умуд бур ноябрь зурул ахирданийннин ремонтру дурну къуртал дансса.
Райондалул администрациялул ялагу 600 азарда къуруш итадаркьунни школар­ттал ремонтру дан. Ремонтру дурссар ШавкIуллал, Кьубиял, КIундиннал, Хъурхърал ва ЧIурттащиял школарттал. Вай шяраваллал агьлу цивппагу хIала бувххунни. Хъунмасса барчаллагь тIий ура райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлухь, Хъурхърал ва КIундиннал СПК-рдал хъуниминнахь.

— ДуккаврицIун мудангу найнна дикIай тарбиялулми давурттугу.
— Гьай-гьай, му чулгу тачIав батIулну бакъассар. Дуккаврил шинал лажиндарай КIулшиву дулаврил управлениялул дур­ссар 22 конкурс. Ларайсса сакиншиндарай шайссар республикалул конкурсру: «Ттул чIири ватан», «Дагъусттаннал щархъурду», «Ттул ватан – ттул Аьра­сат», «Жул кьуват дусшиврувур бусса», «Инсаннал ихтиярду оьрчIал ябитаврих» ва чIявусса цаймигу.
«Ттул чIирисса ватан» конкурсрал республикалул лагрулий КIундиннал школалул дуклаки оьрчIал бувгьунни 2-мур кIану, ГьунчIукьатIрал школалул дуклаки оьрчIал – 3-мур кIану. «Дагъусттаннал щархъурду» ва «Ттул ватан – ттул Аьрасат» конкурсирттал республикалул лагрулий ШавкIуллал школалул дуклаки оьрчIал бувгьунни 1-3-ми кIанттурду. Лелуххантрал кьинилун хас дурсса республикалул конкурсрай 1-мур кIану бувгьунни Хъунайннал школалул 9-мур классрал дуклаки душ Амирова Зулмирал.

— Ци даражалий дур ОьрчIал ва чIава­жагьил­турал спортшколалул даву?
— Спортшколалийн занай ур 226 оьрчI. Гьарца шинал гьур­ттушинна дай дунияллул халкьуннал лагрулийсса бяст-ччаллай. Гьашину Абхазнал Сухуми шагьрулий лачIунбуккаврил турнирданий цаннал бувгьунни 2-мур кIану, Нальчикрай хьусса мукунна­сса турнирданийгу кIиннал бувгьунни 2-сса кIанттурду. Спортшколалул каялувчитурал бусласимунийн бувну, рес­публикалул кьатIувсса турнирдай гьуртту шаву чан хьуну дур, михун-тихун занансса каши школалухь дакъашиврийн бувну. Ттун ччива оьвчаву дан спонсортурайн, жула оьрчIру мукунсса турнирдай гьуртту хьун тIайла буклан кабакьу бувара тIий.
— Барчаллагь хъунмасса, Явсупи МахIаммадович. Барча тIий буру вихьгу, педагогнал пиша язи бувгьусса цинявннахьвагу Учительтурал кьини! ТIайлабацIу баннав зул бигьа бакъасса захIматраву! Даркьусса дуккаврил шин хьуннав!

Ихтилат бувссар
Зулайхат Тахакьаевал