Гъази-Гъумучиял щайх Жамалуттин

Гъази-Гъумучиял щайх Жамалуттин увкукун, цума-цанналгу янил хьхьичI чара бакъа дацIайхьунссар хъунасса аькьилнал, хIурматлувнал ва махъ нанисса динчинал сурат. Мяйжаннугу, ванал цIа ацIния урчIилчинмур ттуршукулий машгьурну 

диркIун дур, Дагъусттаннай дакъассагу, сайки щалагу Машрикьуллал билаятрайх, куртIну элму дурккусса тIарикьатрал щайх хIисаврайгу, имам Шамиллул муршид хIисаврайгу.
Шамиллул цанма щарну бувцуну бивкIссар Жамалуттиннул душ ва цалвами кIивагу душ щар буллуну бивкIссар Жамалуттиннул кIия арснан, щайхнащалсса маччашиву абад даншиврул.
Диндалул дурккучутурал дунияллий кьадрулий ва кьиматрай дуссар щайх Жамалуттиннул кIунттила дурксса диялсса чичрурдугу. Миннуву ца яла хьхьичIунмину хIисав хъанай дур «Адаб ул-мазия» («Зал рязи хьунсса тIуллу») тIисса трактат ва «Кифаят ул-аьвам» («Цинявннан диял хьунмур») тIисса лу.
Амма хъинну чанссаннан бакъа къакIулсса ххай буру щайх Жамалуттин иялсса шаэргу ивкIшиву. Ванал поэзиялул ирс, щалва цачIун бувну, чивун бувккун бушивугу къакIулли.
Гъази-Гъумучиял щайх Жамалуттин увну октябрь зурул 18-нний хъанахъисса 230 шинал таварихрацIунгу бавхIуну, ялавай бишлай буру ванал поэзиялул асардавасса цаппара шеърирду.

Р. Башаев

* * *
СубхIаная хIаяну нава ливчIун унугу,
Анжагъ Цаннал чулийнмай, Цаннах бури ттул яру,
Цаннаясса нурданул ччуччин уллай унугу,
КIурщуйн увккун гьарчагу, Цаннах бури ттул яру.
Цаннал аькьлулул гужрал хьхьичI ттулмур нукьсаннугу,
Чаннайн ххяххия кунма, Цаннах бури ттул яру.
Цаннал кьадру-кьувватрал лякIлакIи уллайнугу,
МакьнатIисрайн мах кунма, Цаннах бури ттул яру.
Ци иман дихьлайнугу, циксса лахьлай унугу,
КIул уван къашайманах – Цаннах бури ттул яру.

* * *
Хьхьу-кьини къаувкуну, кьиблалийн бури яру –
Цихсса эшкьилулливав, Цаннахсса ччаврилливав?
Хьхьу-кьини къаувкуну, суждалий бури ттул бакI –
Аьрщиривав ччан хьусса, Ахиратрахрив ччаву?
Хьхьу-кьини къаувкуну, Цаннайнни ттул леххаву:
Кьиблагу, Ахиратгу – ми кIирагу Джананни.

* * *
Ттуруллаву зунтту бур, ттуруллаву дакI дури,
Гъапулну лирчIун дури гъазитурал дакIругу.
Ци захIматну буривав та ялув Дужжагьраву!?
Ци кIирину буривав та ялув ссиччин бухIан!?
Аман цанни къашайсса ттуща цал чIарав ацIан?
Цанни ттуща къашайсса тайннан ххуллу ккаккан бан?
Ци-цигу карамат дан ттухьхьун каши дуллума,
Ттигу ца карамат да – ххассал ба цив цIараща!

* * *
ЛухIи ттурлу дурккунни, Дуниял цIан ларгунни,
Ба, я Халикь, ттуя марч, даян дуван дуниял.
Бяйкьуминнал жанная вацIа хьуну бур лагма,
Гьар мурхьирайн щин дихьлан шайривав ттущавалу?
Инавалу марцI хьунсса кьаст кьадити нахIакьсса –
Му эяллаву бувсса чIалъаьри анжагъ шайсса.
Сирр аьч бувайссари тIий, лекьлурдайх маукларда –
Халкьунная Халикьнайн лажин дуруган дува.
Аьввамми чантI чин буллай, аьвну-ливну гьанххурав?
Тти тIабибгу инава, аьрипгу инава хьу.
Зулматравува буна, зулмурду буллалимий,
Зун нигьрагу дакъарив, залим хьунссару тIисса?
Ниттил лякьлува мурчIулт мурчIинува къабивтун,
ХIакьикьатрал нурданул чани цан бучIан бува.
Цуксса вила бунагьру шювшушиврий унугу,
Тавба да, каппарат ба лагмацириннахлугу.
Уруглагу михIрабрах чанна симан дукканнин,
Гъапул хъанахъисса дакI нурданул чанна даннин.

* * *
Дунъяллия лагаву – Ахиратравун гьавур,
Хьхьурайсса макIлияту чIихьралийнай учIавур.
Ва дуниял лувлякъур, аьрипнал бусласисса,
БувчIайнал лаласайсса, дакI къюкIнал чIарах гьайсса.
Аьрипманах дакъасса вичIи мадишаванна,
Цал вихьва увкумурдив щяллил хьун мабитара.

* * *
Я муъминсса ттул гьалмахтал, нани зикри бишиндуча:
ЦачIун хьуну, зикри барча, цIансса дакIру чанна шайр тIар.
Бусурмантал цачIун хьуну, ттарацI дурну, зикри барча,
РахIман Заннал цIимилувун цанявппагу буххайссари.
Зикри баврил ххирашиву хIисав дуван къашайссари –
ДакI марцI дурну, зикри барча, бунагьру шюшайссари тIар.
Зикри баврил ххирашиву Кьуръандалий бувсун бури,
Жува Зал кIицI лагарчагу, Заннал жува кIицI лагай тIар.
Зикри баврил ххирашиву ХIадисирал бувсун бури –
Жува Зал кIицI лагарчагу, малъоьн ЩайтIан лихъайри тIар.
Малаиктал хьхьичIун хьуну, ссаврундайн кару тIиртIуну,
Зикрилул чири хъун хьуну, ссавру лур личIайссари тIар.
Аруллагу ссавру ларсун, зикрилучIа цачIун дарча,
Зикрилул чири хъун хьуну, ссавру лув личIайссари тIар;
Махь дурцIусса муси ларсун, арантурайх дачIаврияр,
Мазращал дакI дакьин дурну зикри бишин ххирари, тIар;
Ярагъ лавсун, буртти ивкIун, гъазаватрай лагаврияр,
Гъилисса шаний щяивкIун, Зал кIицI лаган ххирари, тIар.
Муъминтурал мазраяту зикри кьатIувппай буккарча,
Найрдал кунмасса чIунищал
ссаврундайн лахъайссари, тIар.
Ина ляхъан увсса лагънал бунагьирттал аьпа ба тIий,
РахIман Заннал хьхьичI бавцIуну,
цIакьсса хIучча байссари тIар.
Ялув байссама Залуннал хIакьру чIявусса буссари –
Миннул пикри къабувайми аьзавравун бичайссари.
Гьар цума-ца балугъ хьунай кьини ххюва чак буссари –
КурчIил хьуну, ца къабарча, дарвач бищун ялувссари.
Гьар цума-ца бусурманнай ислам кIул дан ялувссари –
Миннул мяъна къакIулцири Дужжагьравун бичайссари.
Ххира Заннал ялув бувсса шинай ца барз зума дугьан –
Шагьватру ччай, къадугьларча, мунал ислам лагайссари.
Заннал дуллусса хъуслия закат буккан ялувссари –
Бахил хьуну, къабуккарча, шатри хьуну ккаккайссари.
Хъуслил чулий каши хьурча, Каъвалийн гьан ялувссари –
Нажагь къабувна ивчIарча, фасикь хьуну ивчIайссари.
Ялуршин дуну ивчIарча, аьсив хьуну, ивчIайссари.
Ялувмургу тIайла бувккун, рукну-шартIру бартдигьирча,
Алжаннул нузру тIиртIуну, уххан каши дулайссари.

ДакIру ккарккун – аьмалли тIар,
аьмал ккавккун – чирири тIар.
ДакIру марцI дурссаннал чурхру
нурданул буцIайссари тIар.