Ттул ттаттал бава, МичIахIан-Хамис

[dropcap]Ч[/dropcap]Iявуминнал кунна, ттул оьрмулувугу дия шанна бава: ца ттулла бава ХIурия, цагу ганил бава ПатIима, ялагу ттаттал бава Хамис. 

Буттайн жул Вихьуллал ттатта учайссар. Нава сагъну уссаксса ттун вай шаннагу бавал дакIурдил хъиншиву дакIния къалаганссар. Амма ттун хIакьину бусан ччива ттаттал бавая Хамислуя.


Хамис дия Лаващиял райондалийсса МичIахIиял шяравасса. Ва дия 1875 — ку шинал дурсса (укун чивчуну бур ванил кIялазуруй). Ттул хъун­ттатта ХIусайн зий ивк1ун ур МичIахIиял шяраву къалайчину цала буттащал Аьлищал. Вайннал чIаххуврай яхъанай бивкIун бур Хамис тIисса Ражавхъал тухумраясса исвагьисса душ. Амма Хамис цала шяравасса жагьилнан буцин увкуну бивкIун бур. Мукун бухьурчагу, ХIусайннун ганих эшкьи хьуну дур. Му Х1усайннул буттан Аьлин кIул шайхту: «Паракьатну ацIу, акъарив му «ххяку» вай даргиял ххядуккайр», — тIий ивкIун ур. КутIану бусан Хамисгу цащала лихъан бувну, увкIссар ХIусайн Вихьлив. ХIусайннул ва Хамислул наслуну хьуну бия шама арс ва шанма душ: Аьвдурашид, Чарин, Шяъван, Аьйшат, Ххадижат, ПатIимат. Вайннавату Аьвдурашид тIима арс дяъвилия зана къавхьуну ия. Ххадижатлул ва Аьйшатлулми ласругу дяъвилийва ливчIун бия. Амма Ххадижат кIилчингу щар хьуна БиштIилихъал ХIасаннун. Шяъван тIима ттул ппуя.

Ттаттал бава ттун дакIний дур ттунна шанна шин хьуния махъ, му жулми къатрая царай къатри ляхну яхъанай дикIайва. МуничIа хъуни буллай бикIайва Аьвдурашидлул кIия арс — МахIаммад ва Сулла, душнил Ххадижатлул армиялия зана къавхьусса ласнацIасса Жяъпар тIисса арсгу. Ялагу бикIайва ваничIа душнил ПатIиматлул хъунма- хъунмур Ххадижат тIимур душгу. Ттун уттигу-шилагу кьюлтIнува ливчIунни вай арснал ва душварал оьрчIру ванил цукун бакI буккан буллай бивкIссарив. Ттун кIулссаксса, армиялия зана къавхьусса арснахлу дирхьусса 13 къуруш дикIайва ванин пенсиялул. Ххадижат личIаннин ванил гайми арснал ва душнил оьрчIругу, хъатIив бувну щаллу бувуна. Ва дия ка усттар­сса хъамитайпа. Дяъви къуртал хьуну махъ къадикIайва муксса шану-кIараллал гьарташиву. Мунияту шяраву щар хъанахъисса сайки циняв жалин душваран паммагу вив бивхьусса виргъанну ттул ттаттал бавал дувайва. Ххалул ща тIайлану наншиврул ваничIа дикIайва дурухрулул бакIрай дишайсса чIирисса бург.

Циминналссагу чурхру гъили бувссар Хамислул дурсса виргъаннал. Рагmлан, оьрчIайн чIу лахъ буллангу къаххирая тта­ттал баван. Жула лакрал кIарттул ччатI ванища буван къашайва. Амма къатлул мурцIу ливчIуну був­сса тавлул вилаххав, ца тава лув ца ялун ларкьуну цIараву цавай нахIусса ччатI, цуkхъри дувайва. Да бикIайвахха цавай нахIусса ччатI!
Махъсса шиннардий, ахиратравун гьаннин, ттаттал бава жучIа яхъанай дуссия. Баргъ лавчIсса, баргъ бивтсса кьинигу ванил чурххавун зурзу бухлан бикIайва. Му чIумал ттаттал бавал: «Ца ссипI була, кьалий», — чайва ттул ниттихь ХIурияхь. Вара иширан ядуллалисса аьракьилуя 50 грам дулайхту, цIуцIаву дакъа-къатIа хьуну лагайва. Ялагу дакIнийри, ца чIумал душничIату, ХхадижатлучIату, най дунура Аьшавхъал чIирайх дагьну, бакIрай щаву хьуну дия. Азарханалийннагума къадурцуну, шаппа операция бувну, бакIрайсса щаву дурурххуна . Хъинну кьянкьасса хъамитайпа духьунссия. На ттула тта­ттал бавал ссихIирачIа къавхьуссара. Му дия 1973-ку шин. Му чIумал на Дарбантлив зий усс­яв. Гиха лавгссияв Вихьлив, ттаттал бава накьлу шаврил хавар бавну. Укунсса яхIлил ахир-зума дакъасса хъамитайпарттал ябув­сса кIанур жула Лакку билаят. Циксса бюхълай бурив муксса хIурмат буллан хъама мабитару ниттихъал, хъунбавахъал, ттаттал бавахъал.