Сситтул канакисса ххяллу

[dropcap]Б[/dropcap]ярнихиял шяравалу диркI­сса кIану бур, Ваччату Ккул-Хъусрал чулийнмай нанисса ххуллияту кия чулинмай кIура бавну, 1-мур ЦIувкIуллал шяравун нанисса ххуллул дянивсса лахъ бакъасса бакIурдал суннил чулий.

 

[dropcap]В[/dropcap]а шяравалу диркIсса кIанайнсса ттул аьр­ххигу хьуна гъинтнил гъили­сса кьини. Ххуллийх най унува дакIнивунгу бухлай бия цаннийн ца къаршисса пикрирду. Ца чулуха, жула шяраваллил хIакъираву «диркIссар» тIисса махъ ишла буван багьлай буну тIий. Гамур чулуха, шяравалу диркIсса кIанайн ияннинсса ххуллийх, ттула янилун дагьлагьицири тIабиаьтрал караматшивурттал ттул дакIнил макьу ххуй дуллай дия. Шамилчингу, сайки 75 шинал хьхьичI, 1944-ку шинал, цала къатта-къушава буккан бувну, «цIумур ватандалух» луглаги бувминнахь бунияламур Ватан аьтIий душиврия ттуща бусан бюхълай бия.

Цалчинмур лахъазан махъ кьадитайхту, янилун багьуна ххуллул урчIа чулий цулуци­сса шама жагьил. Гай цивппагу цулуй бия мотордащалсса чIиникIирттах. Гъан хьуну, ихтилат бувайхту, бувсуна цивппа Ваччатусса бушиву. КIицI дуванну вайннал цIардугу: Мажидов Рамазан, ПирмахIаммадов Василий, Кьубатаев Айгун. ЛачIлай бия чIиникIру, зий бия жагьилтал. Укунми давурттиври тIайлабацIулийн дуккайсса.
Цалнияр цал лавай хъана­хъиссаксса, зунттал панорама гьарта хъанай дия, суратругу ягинну дия. Лахъ зунттайсса марххала бавссуну бия.

[dropcap]В[/dropcap]а августрал дязаннийсса чIун Ла­ккуй яла ххуймур чIун дикIай. Цаппара хIаллава на ивунав Чакъаллал шяраваллил чулинмайсса ххуллул шанбачIулийн. Шикку бацIан бувну бур Ча­къаллал шяраваллин цIа ку­сса хъунмасса чару. Шиккува, ххуллул лултту чулий, бия нарза ласун лухччинийн буккан був­сса найрдал къуршивгу. Амма лагма-ялтту ттун инсан чIалай акъая. ВаницIун бавхIуну ши­ккува чара бакъа кIицI бангу ччива: ца ацIра-кьура шинал хьхьичI кунма, Ккуллал райондалийсса шяраваллаву, ттунмагу чIалачIиссаксса, цурк бакъар. ЩилчIав ссайнчIав ка къащай. Ва ишгу жува хъинну ххуйсса ххуттайн ласунсса зат бур.

Ивунав на нава нанинийн, Бярнихи шяравун. Ва шяраваллин укунсса цIа циван дирз­ссаривгу буслай бия ца хъачIний кьабакIраву бувсса бярнил. Бярав щин най дия Щуну-Зунттул чулуха ххуллул ялувсса щаращува. Щин дур, ххуллу бур, лагмава ятту-гъаттара ябуллан­сса зунттурду бур — яла цир инсаннан аьркинсса? ДакIницIух ххаришиврул нур экьиларгуна, Бярнихиял бярав гьузузи­сса къазру ва урдакру янилун багьайхтугу. Гания гихунмайми ишру тIурча, пашмансса ва букъавчIусса хьуна. Бярнихиял шяравалу диркIсса кIанттай дия кIира пирма. Ца пирма ядуллай бия ккаччи, гамур пирмалул къатраву ттун бакIрайн багьуна шанма жагьилсса хъамитайпа.

Амма гайннал цалла цIарду къабувсуна, сурат рищунгу рязи къавхьуна. ХIасил, гайннан ттущал ихтилат буллан ччай бакъая. Гай щиярив хIучI тIисса кунма чIалай бия ттун. Ттуща кIул буван хьусса анжагъ шанма зат хьуна. Бярнил чIарав бия Кьурбаннул арс Рамазанов Рамазаннул цIа чирчусса кIалабарз. Душварал ттухь бувсуна Бярнихиял шяравалу диркIсса кIанттай чIярусса шиннардий яхъанай ивкIсса инсаннал кIалабарз бушиву. КIа инсан цува га шяраву увччуну усса ия. Пирма цурдагу Ваччиял пирмар тIива. Гара кьини ттун ялагу Арттабиял мащи-щар диркIсса кIанттайнгу иян ччай буссия. Шяравалу диркIсса кIану кIай душваран кIулну бакъая. Амма пирмалул кьилвалул чулийсса зунттуйн Арттабиял зунтту учайшиву бувсуна. Барчаллагь ванийнгу.

[dropcap]Б[/dropcap]ярнил хьхьичI бия ца лахъ бакъасса бакIу. На кIийн гьаз шайхту, янилун дагьуна хIа­тталу. Бярнихиял шяравалу диркIсса бакIуй бия ливчIун дахьва чIалачIисса къатрал гьанурду. Ялагу ттунма махIаттал бивзсса ца ишну хьуна укунсса затгу. БакIул кьилвалул чулийннай дурургсса ххяллу дия сси­ттул дуркуну. КIай ххяллу сси­ттул дукавугу на хIисав буллай ивкIра чарттангума ссибизайсса бушиврун. Циван? Циван учиви, укун цал цивппа булигу бувну, яла кьабивтун тIий.
На яла Арттабиял зунттул чу­лийнай лавгссияв. Ва шяраваллиясса хавар бусанна цамур макьалалий.