Ккаччан ччатIгу бивчуну, зана хьуссияв махъунай

Ккуллал райондалийсса ЧIяйн­нал шяравасса Ибрагьимов Аьбидлул кулпатрал ятту-гъаттара ябуллалисса пирма дур Ваччиял шяраваллийн лажинну, Щуну-Зунттул Шалавалу тIисса рахIув.

[dropcap]Н[/dropcap]а цакьнивагу кIицI був­ссия кIа пирмалийсса ца оьлил мукьва бярч бувсса хавар. Ва хавар ттухь бувсуна ризкьилул хIакин Аьбдуллаев Арсеннул. Ганияр махъ, Ибрагьимов Аьбид хьунаакьайхту, на цIувххуссия му иширая. Мунал бувсуна ттухь буниялагу гьашину ца оьлил бувшиву мукьва бярч, ми бярчругу сагъну бушиву.

Амма циксса ттунма кIай бюрчурдих, оьлих урган гьан ччай бухьурчагу, дайшишру хьхьичIун дагьлай, ливчIунав.
Вана уттигъанну, августрал 13-нний на (ва число такну циван кIицI дуллай уссарав макьалалул ахирданий бусанна), Ваччату увк­ссияв аьрххилий. Му кьини цурдагу, махъсса циняв кьинирду кунна, дарщусса дия.

[dropcap]К[/dropcap]Iюрххил ца-кIира ссятрал манзилданий дуниял цимилгу даххана хьуна, даявай, дащавай, шархь-ттурлу дуккавай. Амма дакIнил макьу хъинну капливун дагьсса кьини дия. Му мукун тирх учин дуллай дия, ххуллийх най унува, лагмара янилун дагьлагьисса тIабиаьтрал. Ца караматну тунтну някI ришлай дия щюллисса зунттал ххинчурдал зума-къирагъирттайсса щамарал ли­ссурду. Ваца, янин къачIалачIисса инсаннал ка дургьуну ларсун нанийни кунна дия хъатру цIупI дуллалисса шархь-ттурлугу. На муданагу тIабиаьтрал укунсса иширттах ялугьлайна икIайссара. Явара, цукунчIавсса бизаршивугу къадикIай.

1-мур ЦIувкIуллал чулийнмай нанисса ххуллийх най унува, даралул лагмава художникнал дирхьу­сса суратраха лахьлай бия бачIи ххяллал, бачIи урттун тавтсса бакIурдугу. ЧIявушиву цалвагу ва даралуву­сса бакIурдал! Швейцария тIун бикIай. ХIатта ттунма къаккавкнугу, ттула пикрилий, укун исвагьи­сса тIабиаьт гьич тайнначIа душиву къакIулли. ТIабиаьтраву чан хъанай бия бизанттайх ца-ца багьсса ятту-гъаттара. ХIайп! Шархь-ттуруллал цала пардавлухун кIучI давай, ялату дукьавай, кинорал суратирттаха лахьлай дия СумбатIуллал, Ваччиял, ЧIяйннал шяраваллугу.

ХIасил, шагьраххуллияту на кIура авссияв пирмалучIан нани­сса машиналул ххуллийн. Шалаваллил рахIувсса пирмалийн дияннин шихра хьунадакьлай дуссар на цакьнира макьала чирчусса СсалабакIул ухнилумур пирмагу. ВаничIан ияйхту, бавчуна ттучIан ккаччив. Амма гай, заллухъру бувккун, ттуйн биян къабивтуна. Нава нанинийн иявай­сса кIанттай, ца рахIув, дия ххуйра-ххуйсса хIалу. ТIайлар, архния ци мурхьирдал хIалу дуссарив ттуща кIул бан къавхьуна. Хаварду бикIай Лаккуй вацIри къашайссар тIисса. Ванахха, жува битарча, хъанай.
Ца бакIлавайсса минхъгу махъ кьабивтун, ивунав на Шалаваллил рахIувсса пирма чIалачIисса ххуллийн.

ТаничIан духьунссия ца ттуршра метра. Амма, на ххал шайхту, бавчуна ттул чулийнмай кIива хIап-хIап тIисса ккаччи. Амма, таксса хIап тIий ккаччив бунува, пирмалийрив инсан чIалай акъая. «Гьай-аман, утти нава вай ккаччал кьуркьу арчагу, къаччива», — тIисса пикрилущал, ккашил лагь багьни, зумув бишин лавсъсса ттула хъарацIсса турмалува ччатI бувккун, касак­ру бувну, ккаччив ттучIанма бияннин хIадур бувссия. Ивунав на пирмалучIан, бивуна ттучIангу кIива ккаччи. Ххуллул чIаравсса ца кьунттуйгу щяивкIун: «Ци хаварду, на зула пирма-за дацин увкI ххай бурув? Мара зунма вай Вихьуллал кIарттул ччатIул касакругуча, кьабикIи», — тIий, ччатI бичлай, ккаччив кьабагьан бувссия. ЩяивкIния щютIа тIий ура, инсан уккайрив ххал уллай. Яла гилуннайсса къатрава ца канихьсса оьрчIащалсса хъамитайпа бувккуна.

Мува мутталий тиккунмай гъа­ттара бакьайсса ккурандалул чIарав ххал хьуна цамургу хъамитайпа. На танийн оьвкуссия: «ТтучIанмай хьу, на вай ккаччал ша ласун къаитлардача», — куну. Хъамитайпа ттучIанма гъан шайхту, нава цу уссаравгу бувсун, ттулва шиккун учIаврил мурадгу бувчIин бувссия. Ганил ттухь бувсуна пирмалул заллухъру шикку бакъашиву, цала иширттай шагьрулийн лавгун. Бувсуна мукунма оьлил бунияла бувшиву мукьва бярч, гай цивппагу цIана гьухъалданий бушиву. Ялагу ганил бувсуна га ­оьлил цалчин бакъашиву гукун бярчру бувайсса.

[dropcap]А[/dropcap]мма хьхьичIми шиннардий бувми, кув ливтIуну, кув яшайсса бивкIун бур. Гьай-гьай, на цIувххуссия: «Искусст­веннайсса осеменения дурну махъ бувайрив оьлил ми бярчру?» — куну. Къадай­сса дия осеменения. Газулуву къяча бу­сса бия.
Яла на га хъамитайпалухьхьун дуллуссия ттула телефонгу, Аьбидлухьхьун дулуншиврул. Уцирча ганал нава машиналий, рищунна оьлил­гу, мукьвагу бюрчулилгу сурат, къауцирча, къарищунна.

Циван учирча, на га ххуллийх ахьтта цамур чIумал къагьан тавба дував – гикку чIявусса ккаччив бия.
Ттун га кьини ялагу аьлтта чIа­лан бивкIуна 13-мур число ду­сса кьини винма ччисса ишру циняв барткъалагайшиву.
Шиккун Ваччатусса ххуллу на бивтссия ца ссят ва дачIинний. Ма­хъунмаймур тIурча, ЦIувкIратусса машина бакIрайн багьну, ахттайннин на Ваччав ивунав.