Аьрасатнал Президентнал пенсиярттал хIакъиравусса лаизаву

Цала лаизавриву Владимир Путиннул кумур бия укун­сса:
— Июль зурул 19-нний билаятрал парламентрал кьамул дур­ссия пенсиярттал системалий дахханашивуртту дансса 

законопроект цалчинсса ххал дигьаврий.

Мунил гьанумур мураднугу бур пенсиялийн буккайсса чIун лахъи дуккан дуван маслихIат буллалисса. Жунна кIулли билаятрай демографиялул кризис хьуну диркIшиву, буллалисса оьрчIру шиная шинайн чан хъанай. УрчIцIалулку шиннардий­сса демографиялул вярчIу лащан буван бучIир 1943 ва 1944 шинал­сса дяъвилул чIумул вярчIулуха.

Та чIумалсса кризис сававну, чанну бур хIакьину зузисса, взносру дуллалисса инсантал. Та ппурттуву бувми хIакьину зузисса, захIмат буллалисса оьрмулуву бухьувкун, миннал дуллалисса взносругу жулва нитти-буттахъал никиран пенсиярттан наниссар. Зузисса инсантал чан хъанай бухьувкун, пенсияр­ттал системалийн гуж багьлагьишиву бувчIлачIисса зат бур. Мунияту аьркинну дур дахханашиннартту дуван. 2000 шиннардий на ми да­хханашивурттайн къаршину уссияв. 2005 шиналсса ТIайланнасса линиялий бувсъссия нава пенсиялул аралувусса дахханашиннардал муттаэ ушиву. Таний тагьар личIисса дия. Агьали мискинну бия.

Хаснува мюрщисса шагьрурдайсса ва шяраваллавусса кулпатирттай къия хьунссия, чIявуми так пенсиярттай яхъанахъисса, давурттив дакъасса чIунну дия. Тания мукьах къулай хьунни экономикалул тагьар, давурттал дузалшиву хIисавравун ларсун, Аьрасат хIакьину хьхьичIххуттай бур. Махъсса 15 шинал лажиндарай Аьрасатнаву оьрмулул лахъишиву сайки мяйлла ( 7,8) ххишала хьуну дур. Аьрасатнал экономика диялну хьхьичIуннай хъит куну дур. Пенсиярттал фондрацIунсса луртанну бюджетрай дур. Чанма-чанну 7-10 шинал пенсиярттал индексацияр­тту дуллансса каши дур билаятрал. Амма, хIалли-хIаллих тIий, дучIан бюхъайссар паччахIлугъраща пенсиярттал индексация дуван бюхъануксса арцу диял къахъанахъи­сса чIунну.

Закондалул проектрай бур хъаннин пенсиялийн буккансса чIун 8 шинал лахъи дуккан дуван маслихIат буллай, чиваркIуннан 5 шинал лахъи дуккан дувантIий бунува. Укун пайда бакъассар.ТIагу-къатIайлассар. Жула билаятрай хъамитайпалухсса буругаву аякьалийсса дикIан аьркинссар, ми давурттайгу зий, кулпат­рал, ичIаллил къайгъурдалссагу буллай бунавхьур. Мунияту маслихIат буллай ура хъами пенсиялийн бу­ккай чIун къа 8 шиналча, 5 шинал лахъи дуккан дуван. Хъами 60 шинаву, чиваркI 65 шинаву пенсиялийн буклансса чаран лякъин.

ЧIяву оьрчIру бусса нитти­хъахьгу ччяни пенсиялийн буккан­сса ихтияр дикIан аьркинссар. Масалдаран, шанма оьрчI бухьурча – мунихь чIумуяр 3 шинал хьхьичI пенсиялийн буккансса ихтияр дикIан аьркинссар, мукьва оьрчI бухьурча, 4 шинал хьхьичI буккан­сса. Ххюва ягу ххишаласса оьрчIру буми, утти кунма, 50 шинаву буклансса ихтияр дикIан аьркинссар.
ХхюцIалла шин хьуминнан давурттах луглан къабигьар, мунияту маслихIат буллай ура пенсиялийн буккан чIун шавайсса, давурттай бакъасса инсантурал даву дакъашиврул пособие кIилийну гьаз буван: уттинин 4900 къуруш диркIхьурча, 2019 шинал январь зуруя тиннай 11280 къуруш ккаккан дуван. Мукунма маслихIат буллай ура цIусса шиная тинмай гьаз буван шяраву ялапар хъанахъисса, зувинниха лирчу­сса шиннардил стаж шяраваллил хозяйствалувусса давурттай зий бувсса, утти зукъазисса пенсионертурал страховой пенсиялулмур бутIа.

Мукунма маслихIат буллай ура, цIанамур закондалийн бувну, пенсиялийн буккан кIира шин лирчIун бивкIсса инсантурахьхьун ряхва зурул хьхьичI пенсия тIалав буллансса ихтияр дулун. Масалдаран, цIусса закондалийн бувну, 2020 шинал январь зуруй пенсиялийн уккантIий ивкIсса инсаннахьхьун, льгота хIисаврай, 2019 шинал июль зуруй уккансса ихтияр дулун.
ХIадур бувссар
П. Рамазановал