Шяравун – хъунбуттачIан ва хъуннабавачIан

Ягу «Чув дур ми пуннукьру?»

ДукIу ссуттихунай ттула шяраву цIуну дуллалисса къат­равун кьай-кьуй ласлай уссияв на Дарбантливсса ца ттучандалия.Ттучанчинал, Дарбантлия кIиттуршра километралул архшиврийсса шяравун кьай-кьуй ласласишиву кIул шайхту, бувна ттущал укунсса гъалгъа:

— На азирбижаннал миллат­рал инсан ура. На Дарбантлив увсса ва яхъанахъисса ура. Ттуйн Аьли учайссар. Ттул ихтилат шагьрулия ва шяраваллияр. Школалий дуклакисса чIумал, ттущал дуклакисса оьрчIру ссуттихунмай бикIайва: «Жу щала гъи шяраву хъунбуттачIа, хъунбавачIа гьан дуварду», — тIий. Нагу гайннах вичIилий икIайссияв: «Цукун­сса дикIайривав шяравалу?» — тIий. Яла, шавайн увкIун, нитти-буттахь цIухлан икIайссияв: «Жулламур шяравалу чув ду­ссар?» — тIий. Гайннал ттухь: «Вана вари жулламур шяравалу», — чайва, жува яхъанахъисса къатригу ккаккан дуллай. Амма ттул дакIниву ливчIуна «шяравалу» тIисса кIану ва ца алжаннул кIану буни кунмасса асар».

[dropcap]Б[/dropcap]унияла, ттулами оьр­чIал, оьрчIал оьрчIал, чIа­хху­­­ралминнал, уссу-ссурвав­рал­миннал оьрчIал ттула къат­ри буцIлан бикIайхту, ттунгу бувчIлан бивкIуна ­Аьлил тIи­сса кьяйдасса Алжан шяравалу душиву. Къума­сса шагьрурдал секциярттаву яхъанай бивкIсса оьрчIру шя­­­равун хъунбуттахъачIан, хъу­н­набавахъачIан бувцуну бучIаврияр хъунмасса хъинбала ттун цамур чIалай ба­къар. Вай кIул хъанай бур кувн­нащал кув, кIул хъанай бур ичIаллил хIайвантращал, лахьлай дур тIабиаьтрал, уртту-тIутIал цIарду, цала шяраваллал лагмасса бакIурдал, зунттурдал, лухччал цIарду. Му бакъагу, кIул хъанай бур гъанминнащал, шяраваллил инсантуращал. Ванийну вайннал дакIнил луртама хъинну авадан хъанай дур.

Ттул хIаятравун бавтIун бия Санкт-Петербурглиясса, Москавлиясса, Дарбантлиясса, МахIачкъалалиясса, Къарабудагъккантлиясса ва Вихьуллал шяравасса оьрчIру. Вайннаву яла хъунаманан дия дурагу мяйра шин. Ванияр инсаннан чIа тIисса ххаришиву цамур душиву къакIулли.
Шиккува ца укунсса затгу бусан ччива. Гьашину инттухунмай нувщи бугьан ттун кумаг бан бувкIун бия шагьрулий яхъа­нахъисса душ, куяв ва вайннал оьрчIру. Хъунама оьрчIал (ганан дия ряхра шин) нувщи бугьлагьисса ца ппурттуву: «Хъун­ттаттай, нувщи хьуннин щалагу гъи лагайшиву кIуллив вин?» — куна. «Бувсун хъина ттухь, му ттун къакIулссия», — куну, оьрчI ххари увссия нагу.

[dropcap]Я[/dropcap]лагу дакIний ливчIунни ца укунсса иш. На га чIумал (1966-ку шинал) дуклай уссияв МахIачкъалаллал шяраваллил техникумраву. Жул курс га шинал ссуттихунмай Дарбантуллал райондалийсса «Белиджинский» тIисса совхозрайн тIутIи батIлан гьан бувна. Ца бигьа лагай кьини архIалсса оьрчIал: «Бачи арх бакъасса вацIлувун пуннукьру датIин гьаннуча», — куна. Гиккун лагайхту, циняв бия, гъурссатIи дурну, пуннукьру канай. Ттуннив царагу къаляхълахъива. На яла цIувххуссия мугъаятну ца ттула дуснахь: «Чув дур ми пуннукьру?» — куну. Ххал дарча, лагьсса къатIрай щюллисса къупаву диркIун дия кIучIну. Ттуннив ххай бия, гьивчру кунна, гай лахъсса мурхьирдай зурчIай тIий дикIайсса. Мунийн бувну учайхьунссар: «Аьсрулул ла­хъишиврий яхъанай ухьурчагу, кIулшиву ххишала хьун дуллалаву чан мадара», — куну.