Яла бюхттулний бувсса ГЭС

МяйцIалла шинал лахъишиврий

1938 шинал июльданул 19-нний жулла респуб­ликалий щурущи бувссар Гергебиллал ГЭС-рал цалчинсса гидроагрегат.

З. АьбдурахIманова
[dropcap]М[/dropcap]унил тарих байбивхьуну бур 1923 шинал, республикалул хIукуматрал СССР-данул Госпландалул хъунама Г.М. Кржижановскийн Аьра­сатнал электрофикациялул пландалувун Дагъусттангу ласира тIисса тавакъю бувния махъ. Хъиривмур шинал Дагъусттаннан итадаркьуну дур 5 ГЭС бансса арцу. Амма 1926 шинал, билаятрал маэшатрал тагьаргу ххал диргьуну, хIукму бувну бур, мюрщисса 5 станциялун кIанай, Къаракъуйсу неххай ца хъунма­сса ГЭС буллай сукку хьун.
Станциялул проект давривух гьуртту хьун оьвкуну бур Италиянавасса инженертурайн.

[dropcap]В[/dropcap]айннал дурсса Гергебиллал ГЭС-рал проект цIакь дурну дур 1929 шинал. Проект кьамул даннинна станция бансса кIанай аьрщи кьа дуллалисса давуртту дайдирхьуну дур. Бетондалул цалчинмур къат дуртIуну дур 1931 шинал. Цаппара хIаллава кIул хьуну бур ГЭС-рал щинабяр бикIансса кIанайсса ххяллу вивх нигьачIисса хъякрурду дусса душиву. Дуцири давурттугу дацIан дурну, проектраву цаппара дахханашивуртту дуван хIукму хьуну бур. Ахиргу Саяно-Шушенскаллал ГЭС-рачIасса щинабяр байни дур­сса давуртту дан бакIрайн лавсун бур. 1934 шинал цIунилгу дайдирхьуну дур станция буллалисса давуртту.

[dropcap]Г[/dropcap]ергебиллал ГЭС буллай бивкIссар ххуллурду бакъа­сса, хъинну захIматсса зунттал кIанай. ЧIяруми давуртту дур­ссар халкьуннал дачIрасса каруннал. Буйнакскалия ливчуну, зунттавунмайсса циняв ххуллурдайх ча-чунгу най диркIссар станция бансса хъу­слил дурцIусса аьра­валтту. Станция буллали­сса давурттаха 1500-ннийн ивсса инсан зий ивкIун ур.
СССР-даний тай шиннардий яла лахъний цалчин був­сса ГЭС щаллуну итабавкьуну бур 1940 шинал. Га чIумал станциялул гуж 4,2 МВт бивкIссар. Хъун дяъвилул шиннардий ГЭС-рал щаллу дуллай диркIссар Да­гъусттаннайсса сайки циняв предприятияртту.

Гергебиллал ГЭС-рал цалчинсса реконструкция дурссар 1950-ку шиннардий. Мисалдаран, щинабяр 2 метралул лахънийн гьаз бувссар, дирхьуссар муххал затворду ва ххи бувссар гидроагрегатру. Станция цIу бувккун, ванил гуж ххи хьуссар 8 МВт бияннин. КIилчинсса агьамсса реконструкция станциялий дурссар 1990-ку шиннардил дайдихьулий. Бувну бур 15 МВт гужрал итабакьлансса шанма цIусса гидроагрегат бишинсса цIусса кIантту.

[dropcap]В[/dropcap]ай махъсса 4-5 шинал дянивгу РусГидролул хъунисса давуртту дурссар станция цIу бу­ккан бавриву. Сайки ГЭС-рал щала оборудование автоматрай дуссар, баххана бувссар гужрал трансформаторду ва гидроагрегатру щурущи бансса системартту.
ХIакьинусса кьини Гергебиллал ГЭС-рай зий буссар 17,8 МВт гуж бусса ххюва гидроагрегат. Дянивну станциялул ссятрай итабакьайссар 61, 5 млн. кВт ттукIрал.
ГЭС-ран дуллуссар цIанихсса подводник, Совет Союзрал Виричу МахIаммад ХIажиевлул цIа.