ЦIуххаврия зарал бакъассар

– На ца инсаннахьхьун буржирай арцу дуллу­ссия. Утти зана дуван чIун хьунни, амма ганахь дулунсса каши дакъар, мис­кинну ур. Укунсса чIумал ци бувну хъинссар?


– Хъунасса аьлимчу Закария аль-Ансаривнал чивчусса «Асналь-матIалиб» тIисса луттираву увкуну бур: «Вин арцу дулун буржлувсса инсан мяйжаннугу мискинну, дулун къабюхълай ушиву кIулну бухьурча, гужирай дула тIий, ялув ликкаву хIарамссар, цанчирча Аллагьнал увкуну бур мискинсса буржлувманан мугьлат, чIун дулун аьркинссар, бурж зана бувансса каши хьуннинцIа куну. Кьуръандалий увкуну буссар (мяъна): «Буржлувма захIматсса тагьардану­хьхьун агьну ухьурча, мунахьхьун чIун дулара, тагьар ххуй хьуннин» (сура «Аль-Бакьара», аят 280). МухIаммад Идавсил (с.аь.с) хIадисравугу увкуну бур: «Буржлувманан мугьлат буллусса ягу бурж хIалал бивтсса инсан Аллагьнал ххассал увантIиссар Дуржагьирал кьункьая» («Джамиу аль-ахIадис ли-СсуютIи», 21562). Мунийн бувну буржлувма каши хьуннин итаву хъинну ххаллил­сса даву хъанахъиссар.

— Ттун бавссар «Аль-Кафирун» тIисса Кьуръандалул сура буккин къабучIиссар, лахьхьин, бувчIин буллалисса муаьллим чIарав акъанува тIий. Му тIайлассарив?
– Кьуръандалувасса цумур-бунугу сура ягу аят цалалу бу­ккин ихтияр дакъассар, тIайлану ккалан къалавхьхьуссаксса. «Аль-Кафирун» тIисса суралия тIурча, му Кьуръандалул 109-мур сура хъанахъиссар. Му ликкан бувссар Маккалив, миккусса мушрикьтурал Идавсихь (с.аь.с) кьутIи дува тIисса чIумал. Му кьутIилийн бувну, ца шинал бусурман мушрикьтурал заннайн лагъшиву дуллан, хъиривмур шинал мушрикьтал Идавсил (с.аь.с) Заннайн эбадат дуллан тIий бивкIссар. Му сура гьан бувну Аллагьнал къабивтссар кIа кьутIи дуван ва мушрикьтурал хьул кьукьин бувссар. Му суралуву бувсун буссар бусурманнал мушрикьтурал заннайн лагъшиву къадувайшиврия. Мунияту му буккин аьркинссар бякъайкьинну, гъалатI къахьунну. Мунияту вагу, цаймигу сурардугу буккин лахьхьин аьркинссар, кIулсса инсанначIан лавгун.

– Ххамискьини цадакьа бувну хъинссар тIун бикIай. Диндалий муния ци увкуну бур?
— Цадакьа та буварчагу, мунил чири хъунмассар. Ххамискьинилия тIурча, му кьини маркIачIаннай дайдихьлахьи­ссар нюжмар хьхьу, мунилли му чIумал буллусса цадакьалул чири гьарза бувайсса. Нюжмар хьхьуну бувсса цадакьалул даража хъинну лахъссар. Мунияту ххамискьини дяхтта бувсса цадакьалул мукун ляличIисса чири къабикIантIиссар. Жула инсантурачIа аьдатравун багьну бур ххамискьини буллай, амма мунил тарихравун буругарча, кIул хьунтIиссар хьхьичIазаманнай цадакьа нюжмар хьхьуну бувайсса бивкIшиву. Диндалул тIимур ласурча, нюжмаркьини бувну хъинну бусса бур. Мува куццуй, бивкIу хьусса къатлуву ххамискьини кIюлаччатI бачIлан ягу «Ясин», Кьулгьу-Кьуръан ккалан бикIай. Ми давурттугу ххамискьини маркIачIан бивзун махъ ягу нюжмаркьини дурну хъинссар.

«Ас-салам» кказитрая
ХIадур бувссар
П. Рамазановал