ХIакиншиву оьрмулул мяънану хьусса чIумал

[dropcap]Ц[/dropcap]Iусса шин дайдихьулул гьантрай хIакин-кардиолог, медициналул элмурдал кандидат, ХIасаннул арс Сажид Загълиевлун дулунни Дагъусттаннал Халкьуннал хIакиннал цIа.


[dropcap]Д[/dropcap]агъусттаннал хьхьичIунсса хIакинтурал сияхIрай кIицI дай ХIасаннул арс Сажид Загълиевлул цIагу. ХIакин-кардиолог, медициналул элмурдал кандидат, Дагъусттаннал паччахIлугърал медакадемиялул госпитальная терапиялул 1-мур кафедралул доцент, ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалул штатрай акъасса хъунама ревматолог.

Зулайхат Тахакьаева
ЦIусса шин дайдихьулул гьант­рай Сажидлун дуллунни Дагъус­ттаннал Халкьуннал хIакиннал цIа. Халкьуннал дянив тIурча, ва бусравсса цIанин Сажид лайкь хьу­ссар ччянива. «Замана ци чулинмай ба­ххана хьурчагу, инсаншиву къадарххусса, цала пишалийн хаин къавхьусса хIакьсса «халкьуннал хIакин», вай махъру ччя-ччяни баяй Сажидлуяту.
Ккуллал райондалиясса инсантал барчаллагьрай дакIнийн бутлан бикIай цивппа Сажидлул цIа дургьуну лагайссияв, ганалгу мудан, хъун къабивзун, дан аьркинссаннуяр ххишаласса аякьа дайва тIий.

Инсаннан хъинбала баву, кумаграл ва цIимилул ка тIитIаву Загълиевхъал кулпатраву ца яла бюхттулсса кьиматрай диркIсса ва никирая никирайн ирсирай нанисса хасиятри.
Хъунмур никирал инсантуран тачIав дакIния къауккай, хIурматрай дакIнийн утай Сажидлул ппу, дяъвилул махъсса шиннардий Ккуллал райкомрал цалчинма секретарьну зий ивкIсса Загълиев ХIасан, аьпа баннав цал.

Увну ур Сажид Хъусращиял шяраву. Ваччав 7 класс къуртал бувну, медучилищалийн дуклан увххун ур. Оьрмулул 14 шинаву зий айивхьуну ур ЧIяйннал азарханалий, архIалва хьхьувайсса школалий 10 классгу къуртал бувну бур. Яла шин ва дачIи дурну дур Хъусрахь фельдшерну зий, архну зунттавусса мащайн, къушайн ахьтта ягу балчаннуй занай.

«Ларайсса кIулшиву ларсъсса хIакинтал зунттаву сайки бувагу бакъая. Ттунна къадурчIлачIисса, ттущава кумаг бан къахъанахъи­сса къашайшиву дусса инсаннайн бакIрайн агьувкун, яхI гъагъайва. Ттул нинугу диркIуссар 39 шинаву ччан гъавгъун, ттурчIал няравун оь багьну. Муния махъ ттухьхьунма нава махъ буллуссия, чара бакъа хIакин хьунна, куну», — дакIнийн бутлай ур Сажид.

ЧIярусса дайшишру ва захIмат­шивурттугу дурхIуну, увххун ур мед­институтравун.
-Травматолог хьунсса пикрилий уссияв цIубутIуй. КIилчинмур курс къуртал байхту, Центральный больницалийн зун увххун, жула хъунасса аьлимчу Хайруттин ХIажиевлучIан бакIрайн агьунав. Гиккува зий бия Аскандар Масуев, Ибрагьим Шамов ва цаймигу жула ххаллилсса профессортал, цивгу ттунсса эбратну хьусса, тIий ур Сажид.

Институт къуртал байхту, тIайла увккун ур Чачаннаву зун шанна шинайсса. Хайруттин ХIажиевлул каялувшиндаралу кандидатнал ди­ссертация дурурччуну дур Москавуллал 2-мур больницалий, къюкIлил къашайшивур­ттайн дагьайсса. 1963 шиная шихунай хIакьинусса кьининийн респуб­ликалул Хъунмур азарханалий зий ур Сажид, 55 шинал манзилданий. ХIакиннал аьмсса стаж тIурча, хьуну бур 58 шин.

Ванайн ччя-ччяни оьвчай Инфекциялул азарханалий, Исмяиловлул цIанийсса медцентрданий уттубивхьусса къашайшалтран консультация дан, мукунма Дарбантлив, Буйнакскалийн, Избербашлив, Каспийскалийн.
Тамансса давуртту чирчуну дур ванал къюкIлил азардайн ва цайми виваллил азардал къюкIлийн асар биян баврийн дагьайсса, студентътурансса дуккаврил пособияртту. Дарс дихьлай ур виваллил къашайшивурттал кафедралий.
— Хъинну ххирар дарс дишаймур давугу. Дахьва зун байбихьлахьисса хIакинтуран ттунма кIулмур ла­хьхьин бан ххариссара, — учай ванал.

КъюкIлил азардал хIакъираву буслай ур ми ялу-ялун жагьил хъанай душиву:
— Ттул учитель Хайруттин Эфен­­диевич буслан икIайва цува Москавлия, аспирантурагу къуртал бувну, дахьа зун увкIсса 50-ку шиннардий нажагьсса бакъа давлениялул инжит буллалисса инсантал къабикIайва тIий. Нава къюкIлил къашайшивурттаха зий айивхьусса шиннардийгу студентътуран практикалий кка­ккан бан инфаркт хьусса къашайшала шинай ца-кIия акъасса къашайва. ХIакьинусса кьини инфаркт хьусса къашайшала къаувкIсса кьини хъанай дакъар, — тIий ур.

ХIакьину хIакиннал пиша язи бугьлагьиминнал дянив диялсса кIулшиву, хIадуршинна ду-дакъашиврул ялув укун тIий ур:
— Студентътал цинявппа хьхьарасса бур учин къахьунссар, миннал дянив хъит буссагу бур. Пикри барча, миннал цала бучIантIимунийн вихшала дакъар. На институт къуртал буллалисса чIумал жунма ччиний зун бюхълай къабивкIхьурчагу, тIалавсса кIанттай зун тIайла бу­ккайва. Нава 6-мур курсрал парторг­ну зий ивкIсса чIумал, дакIний бур, Аьрасатнал областирдайн тIалав буллай бикIайва жула студентътал. Навагума Калугалийн лавгссара ца ххуллух жула выпускниктал цукун лащу-щаллу хьуну бурив, оьрмулул шартIру цукунсса дурив ххал дан. ЦIана жагьилсса пишакар дипломгу канихьну кьатIув личIлай ур. Чул бищунсса кIану бакъаманан даву ляхълай дакъар.

Цала дарс дирхьуминнава хьхьичIунсса ххуттай Сажид кIицI лаглай ур АьвдурахIин Дибиров.
ХIакиннал давриву чансса къашай дакIний личIансса ишру. .
-Чачаннаву зузисса чIумал лякьлуву оьрчI бусса хъамитайпа, гьутрурду бурувххуну, къюкIлил приступ хьуну, 4-5 километралул архну больницалийнгу буцин къахъанай, на га захIматсса тагьарданува буккан бувссия.

ЧIивисса оьрчIгу бусса 19 шинавусса чачан хъамитайпа оьттул азар (лейкоз) дуну, биян бувссия Гудермесрай­сса азарханалийн, нава зузисса больницалийн къабагьай­сса къашайшала бухьурчагу. Мукьва барз лавгун махъ ттуйн та больницалия оьвкунни: «Вила къашайшала буцин ухьхьу, ва бивчIан най бур», — тIий. Зузи кьини къуртал хьуну махъ оьвкунни Гудермесрайсса азарханалия захIматсса къашайшала бувцуну бувкIунни тIий.

Хьхьувай га лапва инжит хьунни. УвкIун анавархъиндарай тиха, Хайруттин Эфендиевичлухь бусав къашайшалал тагьардания, ккаккан дав анализру. Махъунай зана хьувкун, Гудермесрай хIакинтурал хьхьичI ихтилат бав, бивкIлай бурча тIий, къабучIирхха къашайшала ка ларсун кьабитан куну.
Грозныйлийн оь булай станциялийн лавгун икьрал дурссия, кьини лях ганин оь буллан. Хайруттин Эфендиевичлул ва цаймигу хьхьичIунсса хIакинтурал маслихIатру ишла бувну, на га хъамитайпа ччаннай бацIан бувссия.

Мукун бухьурчагу, на бувсса ихтилат тIааьн къабивзун, цурив къакIулсса ца чIиви оьрчI увкIун, жун ла­хьхьин буллан най ур, тIий гай ттул даврий аьй-бювкьурду лякъинсса хIарачатгума буллай лявкъуна.

Буттал ххуллу бувгьуну бур ванал душ Салиматлулгу. ЯтIул дипломращал мединститутгу, хьхьичIунну ординатура къуртал бувну, зий бур буттащал ца кафедралий. Дурур­ччуну дур кандидатнал диссертациягу. Гьуртту хьуссар дунияллул халкьуннал дянивсса кардиологтурал конгрессрай.
Ихтилат байливтIуну махъ Сажидлул «Илчилул» бу­ккултрахь бувсунни къюкIлил азардая бурувччуну бикIансса цаппара маслихIатругу.

— КъюкIлил азардая буруччиншиврул, аьркинссар даххана дан оьр­мулухсса бургаву. Аьркинссар дукиялул ялув бацIан, аьгъушиву, цIу чан бан, къалиян учаву ва хIан хIачIаву кьаритан, стрессирдая буруччин, марцIсса гьавалийхсса заназин гьарза дан. ТтурчIал къашайшивурттал хъунмасса гуж бутайссар къюкIлийн. ЧIивини ревматизмалул къашайшиву духьурча, муния къюкIлин нигьачIаву хъуннассар.
Зула зува бурувччуну бикIияра, хIакиннал кумаг аьркин багьсса чIумаллив на мудангу хIадурссара зун кумаг бан!