Мискин хьунни Мариян бакъасса дуниял

[dropcap]Т[/dropcap]тулагу пашмансса аьрххилия зана хьусса ппурттуву бавунни кьурчIисса, чурххацIух цIарал лама бищун бувсса, хавар – Мариян Илиясова, лакрал хъаннил караматсса «Дараччи» клубрал президент, дунияллия лавгсса.

[dropcap]В[/dropcap]их хьун захIматри, мудангу личIи-личIисса идеярттал щаращи бувсса, миллатрал цIаний дан-дитанмунил пикрирдай бивкIсса, карчI цирив къакIулсса, дирива-дирисса, оьр­мулух ва заврих мякьсса Мариян тти ххишала бакъассар дунияллий тIий. «Укунсса пикри бурхха, душрув, къахъиннив, ци чару? БучIирхха? Ххуйрихха?» тIисса Марияннул чIу къабаянтIиссар тIий.
Ттун Мариян дакIний бур ца-кIира шинал ттуярва хьхьичIсса студентътуравух университетраву­сса чIумалгу. ЯбацIансса, тивтал­сса, бакI лахъну дургьусса душ бия. БакIрайгу бикIайва ччима мяш хьунсса, къутта дурну бивхьусса, кIусса хIаллу. Яла ца домравугума яхъанай бивкIру. «Дом Книги» ттучандалийн лавгнигу, ккаккайва. Амма жул дянив тани цичIав дахIаву дакъая. Бивзрав-бураввагу бакъассия, Марияннун лакрал хъаннил клуб сакин бан дакIнийн багьаннин.
Цила бусаврийн бувну, чил билаятирттайн лавгун, тийх ккав­ккун мукьах, дакIнийн багьунни тIива циванни журагу инсантуран, захIматсса иширавун агьнан ка-кумагрансса ккуран къадатIин жула хъаннияту, жува щияр лагьссару тIисса пикри. «Дараччи» сакин хьувкун, цайми Дагъусттаннал миллатирттал кьудрат ххисса хъамигу сукку хьуна, Марияннуя лавхьхьуну, цала-цалами клубру тIитIлай. Амма цавагу дузрайн къабувккуна. Бакъахьунссия миннуву Марияннуву кунмасса бюхъу. Гьай-гьай, «Дараччилуща» дуниял даххана дан къархьунни. Гьарцагу мюхтажнал чIарав бацIан къавхьунни. Му хьугу-къашайсса затри. Амма Марияннул лакрал хъами чантI учин бунни, миллат­рал агьамсса масъаларттал лагма лаган бунни. ЦIуцIи кIанттурдай хъаннил зумуну кIукIлусса ка дирхьунни. Жува циняв ца бушиву кка­ккан бунни.
Марияннуйн ччя-ччяни цIузаманнул ПартIу ПатIима тIун бикIайва. Марияннул республикалий машгьурсса, хъуннасса каши-кьудратрал заллусса лас ия. Амма цуксса цуппа бюхттулний бунугу, Марияннун мудангу ласнал кьадру гьарзатраяргу хьхьичIунъя, бюхттулъя, «Адамина Аллагьнаяр ца лухIи михьиралли ялавайсса» тIисса лакрал учалалул тIимуний рязину.
Марияннул дурмуния «Илчи» кказитрай ччя-ччяни чичайссия. Муниягу Мариян рязину бикIайва. Цияра цIа дурну тIий бакъача, «Дараччи» клубрал чIарав бацIанми, ванил давривух хIала-гьуртту хьунми чIяву хьуншиврул. Марияннул тIайлану хьхьичIун лавсуна миллатрал культуралул масъалартту. Театр, кказит, радио, телевидение, лакку мазрал дарс дихьлахьисса учительтал. Жува ттигу лаласун бувассару Марияннул дурсса давурттаясса хайр. Бувассар кьадру кIул хьун. Цамур цичIав бакъахьурчагума, «Мюрщи щаращал щурщу» ва МахIаммад-Хан Пашаевлул «Лакрал халкьуннал магьри» бищаву, итабакьаву – багьа бищун къашай­сса хъусри тIиссара.
Бигьану бия Марияннун хушрай цила бакIрайн лавсъсса миссия биттур буллан учин къахьун­ссар. ЛичIи-личIисса махъру баллан бикIайва. Амма ми мукъурттилгу, тIуллалгу Марияннул дакI дя­къин къадайва. Ялунгу, кьянкьану бачайва, цила «душругу» хъирив лавхIуну, язи бувгьусса ххуллийх. Бусрав-барчаллагьраймигу ххигу- ххишаласса бия.
Лакрал хъаннил клуб тIий бухьурчагу, Марияннул цайми миллатирттал махъ нанисса хъамигу хIала буххан байва цила давривух.
Мариян лакку хъаннил дагьани бия, эбрат бия. Ванил ларх-лирк, инсантуравун буккаву, щябикIаву, бизаву, махъ лахъаву – гьарзатгу ябацIансса, ччима мяш хьун­сса дия.
Марияннун цила миллат цинявннаяргу ххуйну яхъанай ччай бия. Мунил цIаний шаймургу буллай бия. Ванин карчI дакъая, Ла­кку билаятрал ччимур шяравун лавгун, тиккусса иш-мажлисравух гьуртту хьун, тикку хъаннищал хьунабакьин.
Марияннун къаччива къудуршиву, хъуни махъру, пахрурду. Къакьамулья мяърипат чансса ихтилатру. ГацIана ацIан айва щия бунугу бурушин бан ччима, ихтилат хайрданунмур барча хъинни учайва.
Ттун Мариян къашавай бушиву къакIулссия. Мудан байран кунмасса инсан бия. Ганих бурувгун, ччима уттава уккан­ссия, оьр­мулух гъира ххи хьунссия. Мариян тти бакъассар учин дакI сислай дакъар. Вай гьантрай цинявппа ганищал бувсса ихтилат­ру дакIнийн багьлай бур. Мариян бакъасса дуниял мискин хьуну чIалай дур.
ХIайп! КIулну биявав Марияннун цила оьрму кутIасса бушиву, акъания вакссава оьрмулухгу, дан-дитанмунихгу мякьну щуруй, ацIалахIин хьуну къащурунссия.
Цибанссар. Чичрулун чаран щища лякъин хьуссар. Мариян лавгунни циняв лагайсса ххуллийх. Амма абадлий кьариртунни жунна хъамакъабитулунсса гьайкал. Цуманалли утти, Лакку билаятрайн наними хьунабакьлай, Лакку билаятрая наними тIайла буклай, ватандалул къаралданий бавцIусса ПартIу ПатIимал гьайкалданийн «Мариян!» къаучинтIисса. Цуманалли, Мариянгу дакIнийн бувтун, рухI хъинний дишиннав увкуну, бусраврай «АлхIам» къабуккинтIисса.
Умуд бур гьунар ххисса, цала миллатрах ччаву дусса, ялун бучIантIимунил дардирайсса лак­рал хъаннива Мариян Илиясовал канища багьсса ттугъ миллат­рал цIаний щурунсса ниятрай гьаз банссагу букканссар тIий.
Качар ХIусайнаева

Р.S. Гьанжиллал ОьрчIансса библиотекалуву хьусса, лакку мазран хасъсса мажлисрай, ла­кку мазрал дарсру дихьлахьи­сса учительницахъал байбивхьуна Мариян Илиясовал цалла давриву бувцири кумагирттаясса ихтилат. «Му хъамитайпалухь дакIнийхтунусса барчаллагь учин ччива. ГьарцанначIан биллай, гьарнан кумаг буллай, вайксса учительтурансса луттирду итабакьлай, жула буржлувсса хъуниминнал къабаймур буллай бур», — тIий бия гай. «На, оьвкуну, баян баннахха кIанин зу тIутIимур!» увкукун, гай ххари хьуна. Оьвкуну баян був­ссия. Му бивкIун бур жул махъва-махъсса ихтилат.