Гьарца кIюрххил бивкIулийн данди ацIан багьайва

Цикссагу дагъусттанлувтал бур, билаятрал хъуншагьрулийн дуклан лавгун, тийх миналул хьусса. ЧIявуми цала мархрая, ниттил мазурдия ят буцлай бухьурчагу, ливчIун бур, буттал кIанттухсса ччавугу ядурну, цала халкьуннал хъинсса аьдатирттайн хаин къавхьусса. Миннал сипталийну сакин бувну бур Дагъусттаннал магьирлугърал ва аьдатирттал кюру – Москавливсса дагъусттанлувтурал культуралул центр «Дагестан», цилгу цачIун буллалисса 30-ллийсса миллатру.

Зулайхат Тахакьаева
Центрданул каялувчи Арсен ХIусайновлул урчIа канин ккаллисса инсан ур ЦIуссачIурттащиял шяраватусса ТIагьирдул арс Аббас Аьлишаев, цувгу, Союз ппив хьуну, паччахIлугъ кумпаякун хьу­сса жула билаятран яла захIматсса ва нигьачIисса 1990-ку шиннардий Москавуллал ГУВД-лул 22-мур отделениялул каялувчину зий ивкIсса.
ЦIуссачIурттахь школагу къуртал бувну, аьрали буржгу лавхъун, Аббас зий ивкIун ур Каспийскалий «Дагдизель» заводрай. Муния махъ, цува аьралуннаву къуллугъ буллай ивкIсса Омск шагьрулий Милицанал лаваймур школалийн дуклан уххансса пикрилий, най ивкIун ур тихун Москавлийхчил. Бявкъусса кIинтнил гьантри буну, шяравусса цала чIаххувчунал (чачан миллатрал инсан) адрес ларсун уссийчIату, ганачIа гьантта икIан лавгун ур. ЧIивисса къумасса къатлуву цивппагу хъунмасса кулпат бу­сса кIанттай, гайннал хъинну ххуйну кьамул увнав тIар. ГайнначIа цаппарасса гьантригу бувну, Омскрайн ачлан хIадур хьусса лахIзалий, чIаххувчунал маслихIат бувну бур: «Ци чара бакъашиву дур бявкъусса Ухссавнил чулийн гьан? Зузалт шиккува, Москавливгу, чIявусса аьркинну бур личIи-личIисса идарарттайн. Ургула, циксса баян бавуртту дурив давурттайн оьвтIисса», — куну. Мукун, баян баврийхчил троллейбусрал шоферну зун увххун ур, архIала юридический институтравугу дуклай. 1975 шинал зий айивхьуну ур низам дуруччай органнай.
Совет заманнай отделениялул зузалтрал цала увчIусса каялувчи Аббас хьуну ур. 1988 шинал га зузисса отделениялул каялувчи укьан увну, цIусса итан багьлагьисса ппурттуву Аббас ивкIун ур каялувчинал хъиривчуну зий. Га цурдагу диркIун дур демократиялул ххуллу тIивтIусса чIун. ГЛАВКА-лул каялувчи, исполкомрал хъуними, цалчинма секретарь гьурттуну даврил хIасиллу дуллалисса ца батIаврий каялувчи коллективрал увчIинсса рухсат буллуну бур. Цинявппа зузалт ца пикрилийн бувкIун, увчIуну ур Аббас.
— Каялувчи хьунсса пикригу, мурадгу бакъассия. Силисттачину зий уну, на ххуйну кIулну ияв щала оператив составран, участковыйтуран, ППС-рал къуллугъран. ХъунмурчIин уголовный розыскрал даву дачин дурну икIайссияв. Мукун бакIрайн агьссара отделениялул каялувчину, — буслай ур Аббас.
— Жу нигьабувсун бикIайссияв Совет Союз ппив хьуну махъ Аьра­сатгума парча-тика банссар тIий. Мукун хьунгу бюхъайва, ватандалийнгу, даврийнгу дакI тIайласса инсантал низам дуруччай органнай зий къабивкIссания. Жун бувчIлай бия билаятрал ялун цуксса оьсса бала най буссарив. Жуща му байщун бан бювхъуна. Хаснува оьзру­сса ишру Москавлив хъанай бия. Путч, шагьрулул хъунама прокурор ивчIаву, къача-къучшивуртту. Ва лап нигьачIисса ппурттуву ттуща бювхъуна зузалт кIунттилу бугьан. Эпицентрдай гьарца кьини нава гьуртту хьун багьайвав. Гьарца кIюрххил бронежилет ва каска ларххун, автоматгу канихьну, зузалтращал уккайссияв, бивкIулийн данди ацIан багьайва. Политикалул иширттацIун, криминалгу тIутIайх дичлай дия. Нигьал ва хьуллил дянивсса чIун дия. Арулла шин дур­ссар ва даврий зий.
Пенсиялийн уккайхту Аббас зун лавгун ур Сбербанкрал мюхчаншиврул къуллугърал каялувчину. АрхIала чялишсса гьурттушинна дуллай ур «Дагъусттан» культуралул центрданул иширттавугу.
— ХьхьичIва кумагчитал, чIа­рахбацIулт бивкIхьурча, утти мигу чан хъанай бур. Амма жула ялун бучIантIимунил цIаний ва даву цукунчIав кьаритан къааьркинссар. Ххари хьура жула жагьилтал цала мархрачIанмай кIура баллай, цачIун батIлай, ниттил мазгу, миллатрал магьирлугъ ва аьдатру лахьхьинсса чаранну цайнува цивппа ляхълай байбишаврия. Дагъусттанлувтурал чулухунмайсса, 90-ку шиннардий бухлавгсса, хIурмат зана хьунссар тIисса умуд бур.
Москавлийн щала билаятрая букIлай бур. Найбуна гьарцаннаща бюхълай бакъар дуклангу, даврийн буххангу. Амма дуккингу, зунгу ччиминнан шикку каширду гьарза-гьартассар. Жугу Арсен Буйдалаевичлущал мудан хIадурну буссару Дагъусттанная бувкIсса жула жагьилтуран маслихIатрайну, иширайну кумаг бан, — тIий ур Аббас.
Аббаслул кулпат Лиза, ДГУ-рал химиялул факультетгу къуртал бувну, зий бивкIун бур Москавлий желатиновый заводрай, цехрал каялувчину, завод ппив хьунцIа. Арс Эльдар, юридический институтгу къуртал бувну, органнай зий ивкIун ур, архIала Плехановлул цIанийсса экономикалул институтравугу дук­лай. Майорнал чиндалуву лавгун ур органнал даврия. Аспирантурагу къуртал бувну, экономикалул элмурдал кандидат хьуну ур, цIанакул зий ур Москав шагьрулул регистрационный палаталий. Душ Нину зий бур банкрай. Куяв ккарччал хIакин ур. Хъуни буллай бур кIия душнил арс.