ХIакьсса дус – багьа бищун къашайсса ххазинар

50-нния лирчусса шиннардий марцIну дусшиву ядурну дур ЧIяйннал шяравасса, лакку билаятрайгу, щала Дагъусттаннайгу ххишала акъа бусравсса, хIурмат бусса Шалласуев Шалласу Рамазановичлул ва Ваччиял шяравасса уздансса зунтталчу, цинявннанагу бусравсса Маккуев МахIаммадхIажи Асадуллагьлул арснал.

И. Саидова
«Ххуйсса дус – хIакьсса ххазинар» куну, учай жула. Ва аькьил­сса калималун лайкьну, чIярусса шиннардил мутталий, цурда ца кьини хIура хьун къариртун, ядур­сса дусшиврия бусансса нажагьсса ухьунссар. ДакIнийн щунсса жуав къадурну, 50-нния лирчу­сса шиннардий марцIну дусшиву ядурну дур ЧIяйннал шяравасса, лакку билаятрайгу, щала Дагъусттаннайгу ххишала акъа бусравсса, хIурмат бусса Шалласуев Шалласу Рамазановичлул ва Ваччиял шяравасса уздан­сса зунтталчу, цинявннанагу бусравсса Маккуев МахIаммадхIажи Асадуллагьлул арснал. МахIаттал хьунсса зат бакъар элмулувугу, давривугу, жяматрал иширттавугу хьхьичIун ливчусса инсантурал дусшиву цинявннан эбратну дуруччаву ва ядаву.
[dropcap]Д[/dropcap]агъусттаннал лайкь хьу­сса учитель, АьФ-лул КIул­шивуртту дулаврил министерствалул отличник, ДР-лул ПаччахIлугърал Советрал хIукмулийн бувну, ДР-лул ХIурматрал грамота ва цаймигу ведомстварттал чулухасса наградар­тту лайкь дурсса, 40-нния лирчусса шиннардий педагогшиву дуллай ивкIсса МахIаммадхIажи Маккуевлул цIа къакIулсса нажагьсса ухьунссар. МахIаммадхIажинал Дагъусттаннай ца яла хъунмамунин ккаллийсса 22-мур школалий директоршиву дуллай хьуну дур 30-хъул шинну. Школалий тарбия бан захIмат хъанахъисса чIявусса оьрчIру бушиврийн бувну, даврил опыт бусса жагьил­сса пишакар хIисаврай, райкомрал ванайн вихшала дурну дур му мунийсса каялувшиврул даву. Ванаща бювхъуну бур 270 учитель ва 3 500 дуклаки оьрчI усса хъунмасса школалул даву анаварсса чIумул мутталий нирхиравун дутан. Даврил сант дусса пишакарнал, шанна сменалий дарсру дишлай бивкIсса школа ца сменалийнгу бувтун, 5 кьини дарсру дихьай бувну, учительтурангу, дуклаки оьрчIангу хъуннасса бигьашиву дурну дур. МахIаммадхIажинал школалул хIаятрал аьрщарай республикалий хьхьичIва-хьхьичI бувссар учительтурал коллективран­сса 60 квартира бусса къатта. Ванал хъунмасса хIарачатрайнур шагьрулул 22-мур школалия, республикалул хьхьичIунсса школарттал сияхIравун бувтун, ца яла эбратмур школа бувсса. 1993 шинал МахIаммадхIажи Асадуллаевичлул цалла каялувшиврулусса школалий тIивтIуну бур медико-биологический лицей. ХIакьинусса кьинигу та школалий ванал бивзсса гьану цIакьну буручлай буссар.
[dropcap]Ц[/dropcap]ала язисса дус, Шалласу Рамазановичлущалсса МахIам­мадхIажинал цалчинсса хьунабакьаву хьуну дур 1967 шинал август зурул 26-нний Ваччиял школалий. Ва ивкIун ур, Дагъус­ттаннал паччахIлугърал университетрал чил билаятирттал мазурдил факультетгу къуртал бувну, Ваччиял школалий зун гьан увну. Мува ппурттуву Шалласу Рамазановичгу, Дагъусттаннал педучилищагу къуртал бувну, Ваччав зун увкIун ивкIун ур. Райондалул школалий зий айивхьуну хъунма хIал къабувну, Республикалул КIулшивуртту дулаврил министерствалул тIалавшиндарайн бувну, МахIаммадхIажи увцуну ур Дагъусттаннал паччахIлугърал педагогикалул институтрал ингилис мазрал кафедралий зун. Шалласу Рамазановичлул 2 шин дурну дур райондалий зий. Кьадар хIакьсса дустал кувнная кув арх буцан къабитансса бухьунссия, кIиягу гьалмахчу цIунилгу хьунабавкьуну бур Дагъусттаннал паччахIлугърал пединститутраву. Шалласу Рамазановичгу ивтун ур пединститутраву райком партиялул ихтиярду дусса комсомолданул комитетрал сек­ретарьну. Цала къуллугърал бурж хьхьичIунну биттур булаллисса Шалласу Рамазанович, ччяни итталун агьну, ивтун ур МахIачкъалаллал шагьрулул исполкомрал культуралул отделданул хъунаману. Ши­ччагу увцуну ур Шалласу Рамазанович культуралул министрнал цалчинма хъиривчуну. Тай диркIссар давриву бюхъу-бажар бусса зузалт­рал хIурмат-кьимат бусса чIунну. ХьхьичIунсса пишакар Шалласу Шалласуев чIал къавхьуну ивтун ур ХIукуматрал советрал администрациялул КIулшивуртту дулаврил, культуралул ва элмулул отделданул хъунаманал хъиривчунугу. Ванал 15 шин дурну дур Дагъусттан Респуб­ликалул ХIукуматрал премияртту дулайсса комиссиялул членну ва 10 шин – ХIукуматрал советрачIасса ДР-лул Ларайсса кIулшивуртту дулаврил консультатив советрал членну. Шалласу Рамазанович кIийла депутатнугу увчIуну ур Шагьрулул советравун.
Ванан лакраву хьхьичIра-хьхьичI дуллуссар «ДР-лул ХIуку­матрал къуллугърал лайкь хьу­сса зузала» тIисса бусравсса цIа. ВаницIун ванал цикссагу цаймигу хIукуматрал наградартту лайкь дурну дур. ЦIанакулгу Шалласу Рамазанович зий ур Администрациялул ва ХIукуматрал бакIчинал тапшур бувсса личIи-личIисса бигардаха. ХIукуматрал къуллу­гъирттай зузиссаксса хIаллай ванал цикссагу бусравсса давуртту дур­ссар, лакрал миллатрал агьулданун дакъассагу, цайми миллатир­ттал инсантурангу. Ккуллал райондалий хъанахъисса цумур духьурчангу даву къархьуссар ва чIарав къаавцIусса ва ванал чялишсса гьурттушинна къадурсса.
Ва буниялагу дустал ххира­сса, чIявусса дустал бусса, миннал хIурмат бусса инсан ур.
Вайннал дусшиврул гьану хъиннува цIакь шаврин ялагу ца савав хьуну дур вай чIаххуврай ялапар хъанан бакIрайн багьавугу.
— МахIаммадхIажинащал ччимуния ихтилат бан бигьану бикIай, ва ур ва оьккир, ва ххуйри чин бюхъайсса чув, мукунсса инсантал цIана чанну бур. МахIаммадхIажи, ххаллилсса дус, цала даву ларайну кIулсса педагог ушивруцIун, ичIува эбратрансса буттагу ур. Цала ххирасса кулпат Гулжагьрагу ччянива оьрмулуцIа хьуну, ттул гьалмахчунан багьссар кьурчIисса кьинирдугу лахъан. Ванал ми кьинирдугу узданну лархъссар, ххаллилсса тарбиягу дуллуну, дуккин бувну, оьрмулул ххуллийн тIайла бувссар цала душ ва кIиягу арс. ХIасил, ттул дус МахIаммадхIажи эбратрай оьрму бутлатисса инсанни. Ванал цалагу учай: «Дустал буссар кIива журасса: цавай – захIматшивурттавун багьаннинсса, гайми – захIматшиврул чIаравгу бавцIуну, гихуннайгу дусшиву дайсса». Инсантал баххана хьуну бур, гьунттийсса кьинилул пикригу къабувну, цанма хайр буманацIун лачIлай бур. Дусшиву дуруччин хъуннасса чувшиву дикIан аьркинссар, чувшиврул гьанунугу вихшала дикIан аьркинссар, вихшала кьуркьукун, гьарза зия шайссар. ХIакьсса дус – му буниялагу багьа бищун къашайсса ххазинар. Мукун багьлул лавайсса ххазиналун ккалли­ссар МахIаммадхIажинащалсса дусшивугу. Ттухьва цIуххирча, укунсса дус ттуйна бакIрайн агьаву – оьрмулуву хьусса хъунма­сса талихIри учин бюхъанссар. Ттула дус ххал къавхьусса чIумал, на цирив диял дакъа икIара. ДакI тIайласса дус усса чIумал, ссаякIуй нигьачIавугу къадикIай. Вихшала­сса дус – талихIрал бачIир. Буниялагу тIайласса махъру бур вай, — тIий ур Шалласу Рамазанович.
[dropcap]Ш[/dropcap]инну наниссаксса, вайннал дусшиву хъиннура цIакь хъанай дур. Вай кIиягу хасиятралгу, тIул-тIабиаьтралгу уздансса, цаннан ца лайкьсса къабивкIссания, вайннал дусшивугу вайксса шиннардий къаяхьунссия.
МахIаммадхIажигу буслай бусан къахъанай ур Шалласу Рамазановичлул бусравсса хасиятирттая.
— Шалласул бур хIат-хIисав дакъасса дустал. На махIаттал хъанан икIара ванаща вайксса инсантуращалсса арарду цукун дуруччин шайривав тIий. Ванан кIулминнаву, дустураву акъа­хьунссар цаягу инсан ва чIарав къаавцIусса, ванал кумаг къабувсса. Цува зузисса къуллугърай Шалласу Рамазанович цIанагу бусравну ур, тIалавну ур, — тIий, цала дусная пахрулий буслай ур МахIаммадхIажи.
Ноябрь зуруй ттул дуснан хъанахъиссар 70 шин. Ххаллилну бувтсса оьрмулул юбилей барча тIий, чIа тIий ур ванан укуна дустуран ишин итан-кIану бакъа, ххирану, хIурматрай личIаннав ина уттиния тихунайгу.
Инавагу ххирасса, винмагу ххирасса миллатран чан къааннав!