ЧIумуха лавхьхьунур пишагу бусравну бикIайсса

Цаппара шиннардил хьхьичI вузирдавун дуклан бухлахиминнал дянив ца яла бусравми факультетру экономикалул ва юристътуралмур буссия. ЦIана тIурча, чIумуха лавхьхьуну, «ттизаманнул технологиялул ттуршукулий» сий дусса пишардал хьхьичIххуттай бур программистналмур пиша.

Залму АьбдурахIманова
Тани программистнал так школардай информатикалул дарс дакъа къадишай­сса диркIхьурча, цIана компьтер бакъасса цуппа ца кулпат, цу_ппа ца идара бакъар. За кIулсса, бакI бусса программист лякъин хъунмасса бахтти-талихI бур. Жун, гуманитар пишардаха зузиминнан, физикалул, математикалул элмурдахун машхул хьуми мудангу ляличIисса, ня щурущисса инсанталну чIалан бикIайнуккар.
Уттигъанну нагу кIул хьура, оьрчIниява физика-мате­матикалул элмулухун машхул хьусса, за кIулсса пишакарнан хIисавсса, Маммадил арс МахIаммадов Аскандардущал.
Увну ур Аскандар Вихьуллал шяраву. Буттал шяраву школагу къуртал бувну, дуклан увххун ур Дагъусттаннал паччахIлугърал университетрал физикалул факультетрайн. Школалий дуклакисса чIумала Аскандар ва дарсирал итххявхсса, райондалул ва республикалул даражалийсса олимпиадарттай гьуртту хъанай , хьхьичIунсса кIанттурдан лайкь шайсса оьрчI ивкIун ур. Ва элмулухмур гъирагу оьрчIаву хIасул хьуну бур школалий ацIрахъул шиннардий зий ивкIсса ТIагьир ХIасановлул дарс дишаврил пагьму сававну.
Университетгу ЯтIул дипломрай къуртал бувну, цаппара хIаллай зий ивкIун ур коммерциялул идаралий.
Хъунма хIал къалавгун, Ас­кандар кьамул увну ур Ма­хIач­­­къалаллал администрациялийн, компьютердаву за бувчIайсса, миннул даву низамрайн дуцлансса пишакарну зун. Ми­чча мунайн оьвкуну, ДР-лул ДахIаврил ва телекоммуникациярттал министерствалийн, Электрон хIукуматрал управлениялул хъунаману ивтун ур. ХIакьинусса кьини, кIива министерство цачIун бувну махъгу, ДР-лул Транспортрал, энергетикалул ва телекоммуникациярттал министерствалий Электрон хIукуматрал управлениялул хъунаману зий ур.
Аскандар МахIачкъалаллал администрациялий зузисса чIумал, ванал каялувшиндаралу хъуншагьрулул школардай щурущи дурну диркIссар «Дневник.ру» тIисса, нитти-буттаща цала оьрчIал дарсирдай лавсъсса кьиматирттал ялув бацIан бюхълахъисса, проект. Му проект сававну 2013 шинал жулла республика «ПРОФ-IТ» тIисса щалва Аьрасатнал информатизациялул конкурсрал «IТ-в образовании» тIисса номинациялий ххув хьуссар.
ДахIаврил ва телекоммуникациярттал министерствалий зун учIаврищал Аскандардуйн тапшур дурну дур Аьрасатнал Президентнал ХIукмулийну щурущи дурну диркIсса закондалул лагрулийсса Электрон хIукуматрал даву низамрайн дуцин.
ХIакьинусса кьини мунивун ДР-лул БакIчинал Администрациялул, ДР-лул ХIукуматрал, республикалул 30 къуллугъирттал, 10 шагьрулул муниципалитетирттал ва 43 районнал, Халкьуннал Мажлисрал, ДР-лул Счетный палаталул компьютердал система духлай дур. Укунсса проектру чансса да­къар Аскандардул каялувшиндаралу ва гьуртту шаврийну щурущи дурсса. Ва лайкь хьуну ур ДР-лул БакIчинал ва ДР-лул ХIукуматрал грамотардан.
Аскандар чIявуну гьуртту шайссар республикалул даражалийсса хъуни-хъунисса форумирттай, информациялул технологиярттан хасъсса хIукуматрал даражалийсса батIавурттай, махъ ппурттуву республикалул шагьрурдай ва районнай тIивтIусса МФЦ-рдал семинардай. Цалламур даврия буслай, Аскандар чIурчIав дуллай ур лахъсса зунттавусса халкь азурда къабуллан, чагъардал хъирив лечлачи къабуллан , шилу ХIукуматрал бувсса хIукму, бигар ччясса мутталий щархъавун бивну, миннул щаллушинна хъананшиврул ва аралуву щархъаву за кIулсса специалистал ххишала буллан аьркиншиврий.
Ванал бусаврийну, хIа­­­­кьинусса кьини «Госуслуга» тIи­сса портал жучIава ишла буллай бусса бур халкьуннал 32%. Шинал ахирданийннин вай къулайшиннарду ишла дуллалиминнал хьун багьлай бусса бур 60 %. Электрон хIукуматрал уп­равлениялул даврил мурадгу бур халкьуннахь миннуя буслай, му портал машгьур буллансса. «Госуслугардава» халкьуннал ца яла чIяруну хIакьину ишла даймур дазул кьатIув гьан ихтияр дулайсса паспорт баймур къулайшинна дусса дур. Хъирив — садикрайнсса электрон кьюкьлувух оьрчIал цIа-бакI чирчуну , цалла чIун дияннин бацIаву. Паспорт байни, шава щяивкIун уна, порталданийхчIин инсаннаща бюхълай бур, анкетагу дуцIин дурну, аьркинсса ку­ццуйсса суратгу рирщуну, тIайла дуккан. Яла, чIун дирукун, миграциялул къуллугърал ва пулансса чIумал цачIан цаппара буржру биттур бан нану тIисса жаваб дучIайссар.
Аскандардун ва жаваблув­сса къуллугърай тIайлабацIу хьуннав тIий, чIа тIий буру цIуллушиву, цIакьшиву.