Ватандалухагу, халкьуннахагу къуллугъ буллан лявхъусса

Ттигъанну Дагъусттаннал БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул паччахIлугърал наградартту дуллуминнавух бур Хъурхърал шяраватусса Къараева Гуржигьан Къарабуттал душгу (шагьрулий чIявучин ва кIулли Галина тIий). Аьрасатнал кIулшиву дулаврил отличник, Аьрасатнал лайкь хьусса учитель, Аьрасатнал Президентнал грант ларсъсса, ххаллилсса педагог Галина Къараеван ПаччахIлугърал лараймур орден – «ДР-лул цIаний хьун дур­сса лайкьшивурттахлу».

Зулайхат Тахакьаева
На Галинащал кIул хьуссара 2000 шинал Ххувшаврил 55 шинал юбилейран хас дурсса республикалул ТОКС-рал слет­рай. Зал бувцIусса инсантураву найбунува ябавцIуна ляличIину лази-ларкьуну руртсса лачакравусса, иминсса симандалущал­сса, бакI-чурххал исвагьисса хъамитайпалий. Ганийн цила каялувшиндаралусса кьюкьлущал сахIналийн оьвчайхтурив щак багьуна лакку инсан бухьун­ссар тIисса. Фамилия баявривун дакIнийн агьуна шиннардил хьхьичI аьпалухьхьун лавгсса Казбек Къараев. Галина ганал буттарссу бивкIун бия.
Галина Къараевал ТОКС-рал кьюкьа республикалий хьхьичIунминнал сияхIраву кIицI ларгуна. Тани нава «Илчи» кказитрай зун дакIни-мазрайвагу къабивкIхьурчагу, ванил каялувшиндаралусса тарихрал музейраясса ва ТОКС-рал кьюкьлул давриясса макьала на ккалли дара ттувува журналистнал гьунар аьч бувсса даврин. Нитти-буттая ва уссурссунная ливчуну махъ ттула дакIниву дахIалай чинсса кIану бувгьусса инсантуравух цалчин ккаккайссар на ва. Гьарцагу ишираву ттунсса эбратри.
Цила буттал шяравалугу, агьлугу, цуппа щар хьусса Инишиял жяматгу, Лакку улчагу, щалва Аьрасатнал билаятгу дазу дакъасса ххирасса хIакьсса патриотка. РяхцIалунниха лирчу­сса шинну шагьрулий дарчагу, дакIнивугу, оьтту-ттурчIавугу, багьу-бизулувугу ванища бювхъуну бур ядан миллатрал аслишивугу, зунттал бюхттулшиврийсса яхI ва къириятгу, дакIнил чумартшивугу. Галина Къараева ттунма кIул хьуния шинмай лухIисса лачакраву бакъа ххал къавхьуссар. РахIму бакъашиву оьрмулул! Нязавнив цаннал хъирив ца ливтIусса уссурваврах, куявтурах, уссил арснах, ласнах, ссих дягъу ликкансса мутта къабуллуну, шанна шинал хьхьичI оьрмулул чагъирай дунияллия лавгунни ца акъа-акъасса арсгу. Амма Аллагьнал чичругу, дакIнивусса дардгу ссавурданий кьюлтI куну, симандалия пишгу чан хьун къабивтун, гьарцаннал чIарав бацIан хIадурнувари бусса.
«Илчи» кказитрал редакцилулгу хьхьичIунсса дусри, миллатрал мазрал, магьирлугърал ва миннуха зузиминнал кьадру цичIа бюхттулсса. Буккултран ванил цIа ялагу кIулссар ва бусравссар пасихIсса ва усттарсса шеърирдал авторшиврийгу.
Бувну бур Гуржигьан Къараева 1935 шинал Хъурхърал шяраву. Революциялийн къаршисса пикрирду ппив буллалимари тIий, ппу дуснакь увсса чIумал ванин диркIун дур дурагу кIира шин. Ппу аьщун ивзун махъ (1956 шинал реабилитировать увну ур), ванил ниттин, зунттаву гъурбатрай ливчIсса кабардин миллатрал хъамитайпалун багьну бур мукьва оьрчI цилалу хъуни буллан.
Шяраву 7 классгу къуртал бувну, лавайми классирттавун занан бивкIун бур Гъумучиял школалийн. Школа къуртал байхтурив цумур ххуллу язи бугьанссарив къакIулну ливчIун бивкIун бур — гихунмай дуклан ягу колхозраву зун. Цанчирча, ванийн бияннийн шярава цавагу душ лавгун къабивкIун бур шагьрулийн дуклан. Та заманнай щар къавхьусса душ кьатIушав бу­ккаву зунттал халкьуннан лайкь бакъасса ишну чIалай бивкIссар. Цукуннугу ниттихь маз-кьаз бивхьуну, лавгун бур дуклан.
Муксса гъирарай бивкIун бурхха дуклан, дакIнийн бутлай бур цуппагу, шама оьрчI цаймигу шярава бувккун, шагьрулийн биянцIа щалва ххуллийх рирщу гъаравух бувкIссару тIивтIусса кьай духхай машиналий, тIий. Хьхьувай бивну бур вокзалданийн. Чун гьантIиссарив, ци банссарив къакIулну баяванну ливчIун бур. Микку цищала ца классраву дуклай ивкIсса АхIмад Ссунгъуровлул маслихIат бувна тIар Хъаннил институтравун буххан.
«ВокзалданучIату институт­рачIан бияннин бахьтта лавгра. Оьрус миллатрал вахтершал хьунабавкьунав, цуппа на бучIаннин ттухва ялугьлай бивкIсса кунма. Га кьини махъва-махъсса группалул экзаменну дуллай лявкъуну, чун дуклан бухханссаривгу къакIулну ливчIун бивкIра. Ци хьунгу дулав тарихрал факультетрайн экзаменну», — тIий, дакIнийн бутлай бур Галина.
Институтравугу хьхьичIунну дуклай, курсрал комсоргну зий, жяматийсса иширттавух чялишну бивкIун бур. Дуккаву къуртал дайхту, кIулшиву дулаврил министерствалул тIайла був­ккун бур Парауллал арулла шинал школалийн. Инишиял шяраватусса Аьбдуллаев Зайнуттиннун щар хьуну, кулпатрал ишру хьхьичIун багьну, Гуржиянавун бивзун, Болнизи тIисса шяраву детсадрал тарбиячину зун бивкIун бур. Шинава ма­хъунмай Дагъусттаннайн зана хьуну, зий байбивхьуну бур цал МахIачкъала шагьрулул 11-мур школалий, яла — 34-мур школалий тарихрал дарсру дихьлай. Цаппара шиннардива завучну бивтун, му даврий дурну дур 15 шин.
1982 шинал Мангъулнаву къуллугърал буржру биттур буллалисса душнил лас, аьра­луннал хъунама лейтенант Астемиров Ажу ивкIуну, канихьсса чIивитIущал ялгъузну ливчIсса душнил чIарах ацIу акъа, завучнал даву кьаритан багьну бур.
34-мур школалий зий байбивхьусса 1963 шиналла сакин дурну дур ТОКС-рал кьюкьа — «ЧIава дзержинцы». Жямат_рал низам дуруччавриву чялишсса гьурттушиндарахлу таманссалилла лайкь хьуну дур ДАССР-данул виваллил ишир­ттал министерствалул чулухасса ХIурматрал грамотарттан.
ТОКС-рал кьюкьращал дурну 15 поход Боевой славы, сакин дурну дур 8 телепередача: «Моздокрая Берлиннайн бияннин», «Гъалгъа тIий бур дяъвилул чагъарду», «ЦучIав хъама къаивтссар, цичIав хъама къабивт­ссар» ва чIярусса цаймигу.
Дяъвилий ятIа-тIар бакъа бакъахьуми ляхълахъисса хьхьичIунсса даврихлу бахшишран 2002 шинал республикалул ТОКС-рал штабрал путевка дуллуну «ЧIава дзержинцы» лавгун бур Болгъарнавун бигьалаган.
1965 шинал Галина Къараевал сакин бувну бур Талатаврил славалул музей. ХхюцIалунниха лирчусса шиннардил лажиндарай музей зий бур хъун хъанахъисса ник интернационалныйну ва ватан ххирану тарбия баврин кабакьу буллай. Ва музейрал тарбия бувсса талаталт-интернационалистал бувкссар Авгъаннавусса дяъвилувух, Дагъусттаннайн чапхунчитал ххявхсса чIумалсса дяъвилул иширттавух. Ми хIакьинугу бучIайссар музейрал ялтту бу­ккан. «Жунсса Маккану ва Мадинану хьусса музейри ва,» — учай вайннал.
Галина Къараева кIулминнал ванил цIа баяйхтува учай: «Чув бухьурчагу гьармудан цуппа аркинсса кIанттай, педагог ва насихIатчи хIисаврай, бучIи лякъайсса инсанни,» — куну.
Мукун бушиву чIявусса иширттал тасттикь буллайгу бур. 1970 шинал республикалий аьрщи сукку хьусса ппурттуву лавгун бур апатIрахьхьун бирив­сса районнаясса оьрчIру бигьалаган бувцуну Костромскаллал областьрал Шарье шагьрулийн. Тийхгу цила кIулшивуртту ва опыт ишла буллай бивкIун бур оьрчIру интернациональныйну тарбия бан.
ДР-лул делегациялущал лавгун бур Казбековский райондалийн чачаннал ва яру­ссаннал дянивсса къалмакъал леща-лекьа дан. Хъаннил делегациялущал леххаврий лавгун бур Къизлардайн ва Первомайскалийн боевиктал ххявхсса чIумал.
ОьрчIру ватан ххирану тарбия баврил давриву 40 шинал манзилданий ванил чIарав ивкIун ур лас МВД-лул полковник, Венгриянавусса ишир­ттал гьурттучи Инишиял шяраватусса Зайнуттин Аьбдуллаев, цувгу 2004 шинал аьпалухьхьун лавгсса.
Оьрмулул 80 шин бартлагайхту Галина Къараева буссия даврия гьан дакIний. Итабакьайссарив школалул каялувчитурал бусравсса педагог, багьа бакъасса тарбиячи ва насихIатчи. Ванил опыт так тарихрал дарс дишаврин бакъа­сса, архIал зузиминнангу аьркин багьлай бухьувкун, ванил аькьилсса мукъух, маслихIатрах, насихIатрах мюхтажну бухьувкун. Даврия бизар къавхьуну, тава жагьилнийсса гьавасращал дачин дурну бур Музейрал даву — тIиртIусса дарсру дихьлай, оьрчIру ватан ххирану тарбия бансса мероприятияр­тту дуллай. Ванил дарсру цирдагу дуссар дуклаки оьрчIан дакIний личIансса, миннаву бу­ттал кIанттул тарих ла­хьхьинсса гъира-шавкь рутлатисса, оьрчIру творческийну пикри буллали буллалисса, билаятрай ва щалла дунияллий хъанахъимур ххал бигьлагьисса, оьрмулул тарг бу­сса. Сакин дуллай бур дуклаки оьрчIан эбратран бишин лайкьсса МВД- лий зузисса цила выпускниктуращалсса хьунабакьавуртту.
Ватандалул тарихрал дарсирдал анализ дуллай, ванил дук­лаки оьрчIащал ххалдиргьусса методикалул материаллу ишла дуллай буссар учительтурал пишакаршиву ларай дайсса институтрал.
34-мур школалул микрорайондалий ялапар хъанай бивкIсса 197 Хъун дяъвилул ветераннаха багьайссаксса хIурматгу, къулагъасгу дурссар Галина Къараевал каялувшиндаралу дуклаки оьрчIал. Цуксса хIайпнугу, хIакьинусса кьининийн миннава цаягу ливчIун акъар. Дуклаки оьрчIащал Галина Къараева ссайгъатирттащал лагайссар миннал щахъаннил ялтту бу­ккан. Махъсса шиннардий ТОКС-рал кьюкьлучIа сакин бувну бур ихIсандалул клуб, хъун хъана­хъисса ник рахIму-цIими буну тарбия даврил ххуллийсса.
ХIакьину школалийн занай дур ванил дарс дирхьусса, тарбия бувсса оьрчI-душарая дирзсса мукьилчинсса ник. Галина Къараева Музейраву бу­сса сант дирияйхту мукьилчин-ххюлчинсса классрал оьрчIру-душру бучIайссар, пахрулий буслангу бикIайссар: «Ина ттул бу­ттал буттахь, ниттил буттахь, бу­ттал ниттихь ягу ниттил ниттихь дарс дирхьуссар», — тIий. ДакI уздансса, сахаватлувсса Галина Къараевагу буссар цила сумкалува гайннайх чIиви-хъунсса ссайгъат бачIлай.
«Ватандалухагу, халкьуннахагу къуллугъ буллан ляхъан бувмур, — учай ванийн Галина Къараевал чIахху-чIарах ялапар хъанахъиминнал. — Жул кIичIираву бакъассар цавагу мурхь, тIутIал къатIа ванил ка къаларсса. ЧIун ляхну вайннухагу къуллугъ байссар, ла-ялавай наниминнал яругу, дакIгу ххари даншиврул».
«Ттун буттал аьрщигу, агьлугу ххира хьун дурссар Хъурхърал шярава бувксса цIа-кьини уздансса зунттал хъаннил. КIайнная лавхьхьумур навагу хIарачат буллай бура ялун нанисса никиран лахьхьин бан,» — учай ванил.
Галина Къараевал гьарца бивзсса ша бур халкьуннан эбрат­рансса, мусил ххуттай чивчуну битансса.