Дагъусттаннал БакIчи ивунни кIира райондалийн

АлхIат кьини, июль зурул 9-нний, Дагъусттаннал БакIчи Рамазан АьбдуллатIипов увкIунни ЦIуссалакрал ва Казбековуллал районнайн. ЦIуссалаккуй ххал бивгьунни райондалул социал-экономика хьхьичIуннай даврил масъалартту.
Совещание дайдишин хьхьичI Республикалул БакIчинал бувсунни уттигъанну Казбековуллал райондалий хьусса иширал хIакъиравусса цала пикри. Зумаритавал байрандалул кьини Ленинаул шяравасса кIия жагьилнал дянив къалмакъал хьуну дур, цаннал цаннан ххуллу къабуллай. Ва ишгу багьана бувну, миллатирттал дянив дичин кьаст лархIусса кIанттурду хьунни. Республикалул БакIчинал аьй-бювкьу бунни, жагьилтурал дянив хьусса укуннасса къалмакъал ишла дурну, миллатирттал дянив дичин хIарачат буллалиминнай.
— Жулла республикалий ялапар хъанахъисса чачан-аькки – ми дагъусттанлувталли, жула уссурвалли, Аьрасатнал агьлур. Азарахъул шиннардий жува цачIу ялапар хъанай буссару. Укунсса иширттаву жува ссавур дурну, аькьлу-кIулшилий сукку тIун аьркинссару, цIу ягин къадуллай, миллатирттал дянив сивцIу бутан хIарачат къабуллай. ЦукунчIав хьун къабитантIиссар инсаннал ихтиярду къадурурччусса кIанттурду. Провокатортал жавабрайн буцинтIиссар. Бунияласса патриот республикалий паракьатшиву дуруччин, чIаххувращал дусшиврийсса арарду дуруччин хIарачат буллан аьркинссар.
Махъсса шанна шинай цIуссалак цIусса миналийн бизан баврил программа щаллу дансса арцу итакъадаркьунни хIукуматрал. Амма жунма аьркинну бур шайссаксса ччяни му масъала щаллу бан, райондалий ялапар хъанахъисса циняв миллатирттал мурадругу бурувччуну. Му мурадрай, 2015 шинал жу ххал диргьуссия Аухуллал район цIу дуккан даврил ххуллул карта. ЦIанасса чIумал му ххал дуллай буссар Ухссавнил Ккавкказуллал иширтталсса буллалисса министерствалийгу, — бувсунни Республикалул БакIчинал.
Дагъусттаннал БакIчинащал маслихIат щавщун, Чачаннал республикалул БакIчи Рамзан Кьадировлулгу гьан бувну бур Чачаннава халкь паракьат бансса чаран лякъинсса делегация.
— Оьрмулухун уссурвалшиврий ялапар хъанай бивкIсса Дагъусттаннал ва Чачаннал халкьуннал дя оьлуккин дуллансса ихтияр щихьчIав дакъассар. КIири бивчусса жагьилтал цаннан ца къабувчIусса иш миллатирттал дянив дичин ишла банссагу бувккунни. Жагьилтурал дянив ци-цигу шайссар, бияйссар, дакьил шайссар. Укунсса чIумал оьрмулул хъуниминнал аькьилшиву ялтту дуккан аьркинссар, — увкунни Бувайсар Сайтиевлул.
Ва иширал хIакъиравусса ихтилатру къуртал хьуну махъ дайдирхьуна совещание. Шикку ихтилат буллай, ЦIуссалакрал райондалул бакIчи ХIажи Айдиевлул бувсунни 2016 шинал республикалул бюджетрава райондалун 320 миллиондалул кумаг бувшиву. Ва шинал райондалул налогирттаясса доход 73 миллиондалийн лархъсса налогирттая дакъамур 11 миллиондалийн дирсса диркIшиву. Мунил хIакъираву Рамазан АьбдуллатIиповлул аьй дунни райондалул бакIчинай, райондалий налогирттал база хьхьичIунмай хъанай бакъар куну.
— Зула зува дузал баву бакъассагу, цайми кумаг аьркин хъанахъиминнангума кумаг буллан аьркинссар. Щаллу дан аьркинссар налогирттал потенциал, шинай 400 миллиондалийн дирсса налогру дикIансса куццуй. ХIакьинусса кьини ЦIуссалакрал райондалий хьхьичIун лавсъсса масъаларттавасса ца ва бикIан аьркинссар. Аухуллал райондалия тIурчарив, ва хьун аьркинссар чачан-аьккиял культуралул, мазрал ва аьдат-эбадатирттал центрну. Вагу, вайми Дагъусттаннал районну кунна, цала цивппа дузал буллалисса район дикIан аьркинссар, — увкунни Рамазан АьбдуллатIиповлул. Ванал тапшур бунни ДР-лул экономикалул министр Раюдин Юсуповлуйн ЦIуссалакрал район хьхьичIуннай дансса 5 шинайсса программа сакин дан.
Раюдин Юсуповлул бувсунни, агьаммур капиталданувунсса инвестициярттайн бувну, район цаппара хьхьичIунсса районнавух душиву, чирчуну душиву 10 кьутIи, так гьашинусса шинал райондалий тIиртIушиву кIира предприятие.
Хъирив Рамазан АьбдуллатIипов увкIунни Казбековуллал райондалийн. Райондалул активращалсса ихтилатраву ванал кIицI лавгунни республика ххуйсса шаттирдай хьхьичIуннай хъанай душиву.
— Уттигъанну АьФ-лул Росстатрал рирщунни экономика хьхьичIуннай шаврил агьамми ккаккияртту яларай дагьан къабавцIусса регионнал сияхI. Мукунсса ряхра региондалувух Дагъусттангу бур. Республикалий дуллалисса мюнпат бусса давурттах бурувгун тIурча, Дагъусттан хьхьичIунсса 20 региондалувух бур. Мюнпатсса дахханашивуртту хьунни цIуллу-сагъшиву дуруччаврил аралу. Хасавюрт шагьрулий бунни перинатал центр, билаятрай ца яла хьхьичIунмунин ккаллисса мукунмасса центр бунни МахIачкъалаливгу. Мукьра шинал дянив бунни 92 оьрчIал багъ, уттинин ацIрахъул шиннардий бувминнуяр чIявусса. Утти зунгу аьркинссар цIусса кьяйдардай. Уттиния тихунмай циняв оьрчIал багъирдайн гьунар бусса оьрчIансса центрду тIунтIиссар. Дагъусттаннал технический университетрал гьанулий тIивтIуссар гьунар бусса оьрчIансса кIулшивуртту дулайсса центр – «Сириус-Альтаир». Ва хъанахъиссар Аьрасатнал Президентнал сипталий Сочилий тIивтIусса «Сириус» центрданул цалчинсса филиал. Ялагу, кIицI лаган ччива хIукуматрай цалчин жура щурущи бувшиву проектирдал управление. СССР тири-хъири хьуну махъ цалчинни Дагъусттан укун анаварсса бущилий хьхьичIунмай нанисса, агьали чялиш бувксса. Жу кабакьу бантIиссар цанмагу, халкьуннангу мюнпат бусса ссаха-унугу зун ччисса инсаннан, — увкунни Рамазан АьбдуллатIиповлул.
Хъирив ихтилат бунни Казбековуллал райондалул бакIчи ХIажимурад Мусаевлул. Ванал кIицI лавгунни 30 шинал лажиндарай цала райондалийн цалчин увкIшиву республикалул хъунама. Яла ванал бувсунни райондалийсса социал-экономикалул дахханашивурттая.
— Махъсса ппурттуву Казбековуллал райондалул ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дунни. Цаппара шиннардил дянив дотацияртту чан хьунни 68%-рая 40%-райн дияннин. Жу зий буру, Дагъусттан хьхьичIунмай баву мурадрай щурущи дурсса приоритет проектру гьануну ларсун. Ххуйсса ккаккияртту хьунни налогирттал база хъун бавривугу.
Ихтилат къуртал буллай, ванал тавакъю бунни Республикалул БакIчинахь Дылым шяраву аьрщи диял къахъанахъаврил ва Алмак шяравун газ буцаврил масъалартту щаллу бан кумаг бува куну. Рамазан АьбдуллатIиповлулгу тапшур бунни Раюдин Юсуповлуйн ми масъалартту ххалбигьин.
КIирагу райондалий Республикалул БакIчинал республикалул наградартту дуллунни цала-цала давурттай ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дурсса зузалтран.

А. Аьбдуллаева