Азарханарду дарурттал дузал буллалиссар

Махъсса шиннардий инсантал рязи бакъа бикIай, азарханардаву хъин хьун уттубишин бувсса инсантурахь даруртту цахьва ласун буллай бур тIий.Мунияр ххишалагу, чIявусса инсантал аьрзардай бур, республикалул диагностикалул центрданий МРТ, УЗИ ва цаймигу аппаратирттах цIуцIаву кIул дайсса давуртту дуван зурдардий ялугьлан багьлай бур тIий. Ми масъалартту цукун, ци даражалий щаллу буллай буссарив кIул бан, вай гьантрай на хьунаавкьура ДР-лул ТФОМС-рал (Территориальный фонд обязательного медицинского страхования) дарурттал щаллу баврил мониторинграл отделданул хъунмур Эльмира Бакриеващал ва ТФОМС-рал финансирттал ва экономикалул управлениялул хъунмур Жавгьарат АхIмадоващал.
— Эльмирай, азарханарду, поликлиникартту ва цаймигу медициналул идарартту дарурттал щаллу бавриву ТФОМС-рахь цукунсса бияла буссар, мунил цила ласайссарив даруртту ягу арцу итадакьайссарив даруртту ласун азарханардан?
— Федерал закондалийн бувну, медициналул идарарттал цалла дайссар цанма аьркинсса даруртту ласунсса заказ. 2014 шиная шинмай медициналул идарарттахь ихтияр дуссар цанма аьркинссаксса даруртту ва цаймигу затру ласунсса харжлугъ пландалий ккаккан дуван. ДР-лул ТФОМС гьуртту къашайссар азарханардан даруртту багьлух ласаврил иширттавух. ТФОМС-рал так ялув бацIаву дайссар азарханардан арцу тIайлану харж дулланшиврул. ТФОМС-рал итадаркьусса арцу наниссар хIакинтуран харжирдан, къашайшалтран дукиялун, дарурттан ва цамургу аьркин-къарцин ласун. Азарханалун аьркинссаксса даруртту ласунсса арцу личIи дайссар азарханалул каялувчинал, ганал ласласиссар даруртту къашайшалтран биялсса бушиврул ягу бакъашиврул жаваб­лувшиву.
— Даруртту ххира хьуну махъ арцу диял хъанай дурив азарханарду дарур­ттал щаллу буллан?
— Азарханарду дарурттал щаллу бавриву ТФОМС-рал чул бищайссар закондалул ккаккан дурсса паччахIлугърал гарантиярттал программалийн, программа хIадур дайссар федерал ва региондалул законнал гьанулий. Му программалуцIун бавкьуну кIантту-кIанттурдайсса фондир­ттал итадакьайссар азарханардан чара бакъа аьркинсса харжлу­гъирттансса арцу. Мивун дагьай­ссар дарурттахсса арцугу.
— Даруртту ласуншиврул аукцион-за байссарив, байсса бухьурча, щилли му байсса?
— 2013 шиная шинмай республикалий зий буссар паччахIлугърал даруртту ласаврин хасъсса комитет. Даруртту ласаврил хIакъиравусса заявкарду дулай­ссар медициналул учреждениялул, миннул гьанулий аукцион сакин байссар комитетрал, миккура чичайссар кьутIигу, яла заявкалий ккаккан бувссаксса даруртту итабакьайссар медициналул учреждениярттан. Бю­хъайссар иш цамур куццуй багьангу. Агарда заявкалий аьркинсса дарув хатIалий ккаккан къабувну, ягу цамур иш сававну къалавсун бивкIхьурча, азарханалухь ихтияр дуссар 200 азарда къурушрайн дияйссаксса арцул аукцион цалва бувну, даруртту ласун.
— МуницIун бавхIусса бур цамургу суал. ЧIявусса инсантал рязи бакъа бикIай, азарханалий аьркинсса даруртту бакъа тIий, къашайшалахь цахьва ласун бунни тIий. Мукунсса ишираву ТФОМС-раща ци бан шайссар?
— Азарханалул ласайссар чара бакъа аьркинсса 600 журалул дарув, миннул сияхI лархъун дикIан аьркинссар циняв азарханардай, цинявннан чIалачIисса кIанттай. Мура сияхI дуссар ТФОМС-рал сайтрайгу. Агарда му сияхIраву бакъасса дарув къашайшалан аьркин багьарча, му ласайссар хIакинтурал комиссиялул заключениялийн бувну. Мукунсса дарув (сияхIрай бакъасса) къашайшалал цалла арцух ласайссар, цува рязину, муниясса чичру дайссар къашайшалал азарданул карточкалийгу.
Агарда гай сияхIрайсса 600 дарувравасса дарув азарханалий бакъахьурча ва му дарув къашайшалал цалва лавсун бухьурча (чекгу дикIан аьркинссар), му чIумал даруврахсса арцу зана дайссар ТФОМС-рал. Лабизан аьркинссар страхование дурминнал ихтиярду дуруччайсса отделданийн.
— Поликлиникарттай, утту къабивхьуну, хъин хъанахъисса къашайшалт дарурттал щил щаллу буван аьркинссар?
— Амбулаториялул журалий, яни поликлиникарттайн занай хъин хъанахъиминнансса рецепт хIакиннал чичайссар, дарур­тту къашайшалтрал цалва ласуншиврул.
Поликлиникарттай хъин хъанай бур хIаллихшинну дусса журалул къашайшалтгу, захIматсса цIуцIавурттал бувгьуссагу. Миннал дарурттал хIакъираву лабизан аьркинссар ЦIуллушиву дуруччаврил министерствалийн.
— Ва суал на буллай ура Жавгьарат АхIмадовахьхьун. ЧIявусса инсантал аьрзардай бур, Республикалул диагностикалул центрданий МРТ, УЗИ ва цаймигу азар кIул дайсса аппарат аьркин даншиврул, 2-3 зуруй ялугьлан багьлай бур тIий. Мукунсса аппаратру бур Республикалул клиникалул азарханалийгу, яла уквасса чувчIав бакъар. ЗахIматссарив ми ласун, ягу ТФОМС-рал арцу къаитадакьай­ссарив ми ласун?
— МРТ-лул аппарат 20-ния­хъайсса миллион къурушир­ттан бур. Ми ТФОМС-рал къаласайссарча, ДР-лул ЦIуллушиву дуруччаврил министерствалулли ласайсса. ЦIанасса кризисрал чIумал муничIагу арцу да­къахьунссар муксса ххирасса аппарат ласун. Мунияту цалсса я мукун, ирглий бавцIуну, ялугьлан багьлай бур, ягу цивппа заллу­сса поликлиникарттайн лабизан аьркинни.
— Цивппа заллусса азарханардай (Аскерхановлул, «Целитель» ва м.ц.) страхованиялул полис зузиссарив?
— Цаппара цивппа заллусса азарханарду зузиссар ОМС-рал системалий. Му мукун бушиву кIул бан шайссар регистратуралий, ягу къашайшалт кьамул байсса кIанай чивчуну бикIан аьркинссар, пулансса азархана, поликлиника ягу цамур медициналул идара ОМС-рал системалувун бухлахиссар тIий. Мунияту миккун страхованиялул полис ва паспорт ласун аьркинссар, багьа чансса ласуншиврул.

Ихтилат бувссар
ХIасан Аьдиловлул