«Ялув ттуккун» буллалисса ябацIу

ОьрчIру чансса кулпатирттай налог дихьлан бюхъайссар тIисса хаварданул агьалинавун биялсса аваза бувтунни.

Вай гьантрай Демографиялул, миграциялул ва регионал развитиялул институтрал директор Юрий Крупновлул баян бунни Аьрасатнал Президент Владимир ПутиннучIан диян дуршиву «О статусе многодетных детей» тIисса федерал закондалул проект. Му проектрал гьанумур мурад бу­сса бур чIявусса оьрчIру бусса кулпатирттал чIарав бацIаву. Масалдаран, законопроектрай чIявусса оьрчIру тарбия буллалисса ни­ттихъан оьрчIру хъуни буллали­сса шинну захIматрал стажрайн рутан маслихIат буллай бур, мукунма хъинчулий ккаклай бур шамуннаяр ххишаласса оьрчIру хъуни буллалисса кулпатирттаха хIукуматрал аякьа ххи дувавугу. Ххуйсса пикрирду бур. Ниятгу ххуйсса дур.
Амма миккура дур ца оьрчI бу­сса ягу бувагу бакъасса кулпатир_ттая налог тIалав дуллан аьркиншиврул «кьуртIуссагу». Мяйжанссар, налог цуксса дикIантIиссарив мяълум бувну бакъар. Цалчин, нитти-буттал цала ихтиярди ца оьрчI бувангу, ацIва бувангу, ягу бувагу къабувангу. КIилчингу, нитти-буттахъан цанмар хIукуматраннияр чIявусса оьрчIру ччиссагу. Амма баву – ца гьунар, бувкун, хъуни бангу аьркиннихха. Дакъар давурттив зун ччинангу. Гьаз хъанай бур коммунал хIаллихшиннардал багьри. Гьаз хъанай бур дуки-хIачIиялул, кьай-кьуйлул, лаххиялул – сайки гьарзатрал багьри. Билаятрай экономикалул тагьар лащинсса духьукун, цалла ичIаллил, маэшатрал тагьар цанна чIалай, оьрчIру баврия махъаллил хъанахъисса цикссагу буссар.
ОьрчIру къахъанахъисса кулпат­руми ялу-ялун чIяву хъанай бур. Укунмагу дакIру къумасса кулпатирттая налог тIалав дуллалаву «ялув ттуккун» буллалисса ябацIу хъанай бур. Украсса ЭКО дуван ччисса жагьилсса кулпатирттан шиннардий квоталух ялугьлан багьлай бур, багьлухсса клиникардайн занансса каши цинявнначIа дакъар. Ва ялагу. Совет заманнай дикIайва му «налог на бездетность» тIисса кьутIай кьуртIусса. Ттуятугу ласайва. На бухгалтернахь бикIайссияв, щар къавхьусса на оьрчI цукунни буван аьркинсса, балики на щилчIав къабуцлай бикIан, балики ттун щарвагу хьун ччай къабикIан, балики, хIакинтурал маслихIатрайн бувну, щар хьун къабучIину бикIан тIий. Бухгалтергу бикIайва билаят­рал хъунаманачIан насу аьрзирай, ттухь ци дукки тIий бура тIий. Билаятрал хъунамананнияр ттунмар аьркин­сса оьрчI. Цукуннив нава кьюкьин буллалисса ишну чIалан дикIайва му налог. ТIааьн бакъа­сса асар буххайва дакIнивун мудангу, харж ласласийни. Буссакссанияр мискин къавхьура, му налог дуллай бивкIхьурчагу. Мискин къавхьу­ссар, ласру аьрай ливтIуну, щар хьун дакI къадиллай оьрму гьан бувсса чIявусса щахъамигу, совет заманнай оьрчIру бакъашиврухлу налогру дуллай бивкIсса. Уттигу цучIав къауканссар му налограл. Амма, мукун­сса налог ттун мархлуцIатура тIайла дакъасса налогну дизлай дур.