Ккамисар ва ккамиссия

Лаккуй вийбурду дурну махъ ккамисарная аьрзарду бувунни, вийбурду тIайлану къадурунни тIий. Убласнуй ва салдатнал ва рапIучийнал ккамитетирттал ца-ца адимина гьан увну, ми шамунналвагу дазнания бувунни.
Вийбурду тIайлану къалявкъунни: убласнуй ккамитийтрал хIукму бувунни:
1. ЦIусса вийбурду дуван
2. Вийбур дуван ккамиссия гьан бан.
3. Вийбурду даннин ккамисар Щурагьун уцин.
Ккамиссаргу, цаппара вакилтурахьгу цIувххуну, гьавав, къагьавав Щурагьун куну, къагьан авцIунни Щурагьун.
Вийбурду дайсса халкьуннан ччисса арамтал ккамитийтирттавугу, ккамиссаршиврийгу щябикIаншиврулли. Гьар цумацаннан цIа рищун буллалиссагу жамийоьл халкьуннал арамтал язи бугьаншиврулли.
Вийбур тIайлану гьарчан халкьуннан ччисса арамтурал канихьхьун ихтияр лагайссар. ТIайлану къадарчагу чIявучин халкьуннан къаччисса инсантал иширттал заллухъру шайссар.
Ккамиссиялул вийбур тIайласса дакъашиву ккаккан дуллай бухьувкун, жун дакIнийн багьлай бур ккамититирттавун бувхсса арамтурал ва ккамисартурал дянив халкьуннан къаччисса арамталвагу бакъарвав тIий. Агар мукунсса арамтал бухьурча, мув гьич ва заманнай бюхъайсса зад бакъари.
Мунияту, ккамиссарнал буржри ккамиссиялул вийбурдай дурсса аьйбру цукун хьуссарив кIул дан, я аьркинни ккамисарнан цанна вийбурду дайсса куц къакIулну бикIан. Ягу аьркинни ккамисарнал цанна ччийкун данна тIий дурну дикIан.
КъакIулну ягу аьйкьуну ухьурча, халкьуннал цала ихтияр дур цанма ччимур бан.
Ттунна ччийкун данна… Ттунма ччийкунсса арамтурайн цIа чин банна тIий, дурну духьурча, мув щилчIав кьамул байсса зад бакъари. Цанчирчагь, халкьуннахьхьун хIуриятрал дуллусса ихтиярданий щилчIав гувж бан къабучIиссар.
Мукунсса ишру бухьувкун жу тавакъюъ буллай буру (Саэйд ХIабийюплухь) ккамиссиялул ккаккан буллалисса задирттахьхьун лакрал ва Дагъусттаннал хьхьичI жаваб дула тIий. Халкьуннахь цIуххара. УвчIаву къагьар, цанчирча, ккамиссиялулгу халкьуннахь цIувххуну тIий.
Гьарца лаккучувнахьгу миннат буллай буру тIайламунил, хIакьмунил хъирив лайира тIий.
Ялагу лакран дакIнийн багьлай бусса бур ккамисар ца хъуннасса ихтиярданул заллур тIий. Амма ккамисарнал вари чинсса ихтияр дакъассар. Гьарца зад ккамийтитрал бан аьркинссар:
Ккамисар начанник акъари. Халкьуннал цахава зун ивтсса къуллугъчийри:
Ххишалдаран, укружной ккамисар шама икIантIиссар. Ца ккамисарнал цанни халкьуннал вайксса аварартту, вайксса аьлагъужартту баву аьйбсса залри. Ца ккамисар итайссар тIий, цавайнная щархъи хьуну, цавайгу гъумучи хьуну, куннайн кув ххяххан, куннащал кув таланну тIисса махъругу аькьлу чансса инсантурал махърур. Мукунсса ишру булланну тIимийгу авлиясса халкьри. Шанма, мукьва зуруй ккамисарналсса буллай, цайми мунияр хъунисса халкьуннан мюнпааьтсса ишру хъама битан къабучIиссар.

УчридийтIилнай собрания

ПаччахI дуснакьрайн авкьуну махъ гьарца иширал ихтияр халкьуннайх дарчIуссар. Гьарца инсаннангу мув ихтиярданул бутIа архIалсса буссар.
УчридийтIилнай собраниялийн вакилтал гьан байсса чIумал, гьарцаннал цалламур ихтияр цала вакилнахьхьун дулунтIиссар. Вакилтуралгу, цала-цала агьалийнал дуллусса ихтияргу канил дургьуну, халкьуннан хъинбала шаймур тIалаб дуллантIиссар. Гьарца миллатирттал цала ихтияр цала вакилтурахьхьун дулайхьувкун, мий вакилтурал бувсса мажлисрахь хъуннасса ихтияр дикIантIиссар. Мув мажлисран ччисса куццуйсса хIукуматгу занантIиссар щалла паччахIлугърай.
УчридийтIилнай собраниялул мурадгу паччахIлугъ цIу давур. ПаччахIлугъ ца ххуллийн дуккан дайхту, собрания ппив хьунтIиссар. КIанил ккаккан дурсса куццуй паччахIлугъ занази дантIиссар.
Утти гьарца миллат цалла-цалла ватандалун аьркинмур ххал буллай бур, цанма-цанма хъинбала шаймур хIисав дурну. Мий тIалаб дуллансса вакилтал ххал буллай бур: мув куццуй жувагу зун аьркинссару. Амма учридийтIилнай собрания ци зарив, мув ссаха зунтIиссаривгу кIул хьун аьркинссар.
КIа собраниялул хьхьичIва-хьхьичI паччахI итансса, ягу къаитансса хIукму бантIиссар: балики паччахI итарча, му итантIиссарив, кIава паччахIнал тухумраварив, юхсса цамарив. Балики итарча, мунахьхьун циксса ихтиярду дула тIиссарив. ПаччахI увагу къаитарча, мунал кIанттай халкьуннал цIа рирщусса адимина икIантIиссар. Мунангу собраниялул чIун личIантIиссар, масала: мукьра шинай цал аххана ан аьркинссар куну. Мув паччахIнал кIанайсса халкьуннал язи увгьуну ивтсса адиминангу оьрусрай президент чайссар. Бусурман мазрай (раийсу жумгьуврияя) чайссар. Мув усса паччахIлугърайнгу риспублика (жумгьуврияят) чайссар. ХIасил, собраниялул ягь паччахI усса паччахIлугъ, ягу республика дишинтIиссар, яаьний жумгьурияят.
Амма паччахI усса паччахIлугъ дишинну тIисса цалсса цачIав бакъари. ПаччахI ччисса цаппара зулмукартал буссар. Мийгу лабивкIун бур. Мийнная заралгу бакъассар. Цанчирча, ми хъинну чанссар. Цайвагу жун паччахI ччару чинсса хIал бакъассар. Гьарца миллат риспублика ччару тIий бур. Жувагу жула вакийлнахь мукун чин аьркинссар. Риспублика (жумгьуврияят) диширча, халкьуннал ххуйсса аькьлу бусса, марцIсса адимина язи увгьуну, паччахIнал кIанттай щяитантIиссар. Муналгу халкьуннан ччимур буллантIиссар. Цала чIун къуртал хьувкун, цала шава щяикIантIиссар.
ПаччахI усса паччахIлугъ диширча, вай цIана халкьуннахьсса ихтиярду чан хьунтIиссар. ПаччахI ва мунал лагма-ялттуми хIурият зеххин хIарачат буллантIиссар. ПаччахIлугъ махъуннай кIункIу хьунтIиссар. Риспублика халкьуннан дигьалагру хьуншиврул. Амрулул ва хIукуматрал заллухъру агьалий бикIаншиврул, мискийн аьзиз къааншиврул дишайсса хIукуматри. Халкьуннан дигьалагругу риспубликалул дулунтIиссар. ПаччахI ччару тIисса инсан хIуриятрал душманни. Гьарцаннал цащава шаймур бан аьркинссар паччахI тIисса инсан жула ялун къаучIан. Махъгу-хьхьичIгу букьан байсса инсантал бур паччахIтал, миннан дарман уттива экьиличавур. Махъгу бусанну учридитIилнай собраниялул ишру.

Гьарун Саэдуф