Щилли жун кумаг бантIисса?

otopo_13Вай гьантрай «Илчи» кказитрал редакциялийн увкIунни Бархъаллал шяраватусса Казбек Шалласуев. Ванал чирчуну дур цалла давриву хьунадакьайсса захIматшивурттаясса макьала. Укунсса бур макьалалул мурад.

На ура лухIи гъаттара ябуллалисса ризкьичи, ттун бусан ччай бур ттула давриву хьхьичIун дагь­лагьисса захIматшивурттаяту. На СПК дурну 8 шин хьунни, амма ттун хIукуматрал чулуха цукунчIавсса кумаг къабувунни.
2016 шин жун, ризкьичитуран, ляличIину жапасса хьунни. ДукIу ризкьилий (яттийгу, гъаттарайгу) ттинин тачIав къадиркIсса «натуральный дерматит» тIисса бурчул азар су­кку хьуна республикалий. Ва уттинин хьунакъадакьайсса азар дуну тIий, хъин дан бюхълай бакъая, жула билаятрай ванин къаршисса дару бакъахьукун. Ризкьичитал ялугьлай бия ветеринар къуллугъирттал ва азардануйн къаршисса дарув ля­къинссар, хъин дуллан­ссар тIисса пикрилий. Ахирдангу ветеринар духтуртал ца пикрилийн бувкIунни – «бицилин – 5» тIисса дарув буллан азар хъин дан кумаг шайрив ххал бан. Амма га дарурая цал кумаг хьурча, кIилчин хъанай бакъар. Дарув ласласи­сса хавар хьувкун, ганил багьагу ххира хьунни, бакIрай ца флакон 5 къурушран диркIхьурча, утти 20 къурушран хьунни.
Цамургу тIар бувккунни, «ни­токс-200» тIисса даруврая чан-кьансса кумаг шайсса бур га бурчул азар хъин даврин, тIисса. Амма муниягу ца вари чинсса кумаг къавхьунни, хъунмасса доза бувну, гъаттаран заралгума хьуссар.
Ялагу хаварду бувккунни, ­яттил хIайвантрал оспа цIуцIаву хъин дайсса даруврая бурчул азар хъин даврин кумаг шай­ссар тIисса. Муния бурчул азарданун кумаг шайссар, агарда оспалун цал байсса дарурал доза ацIлий ххишала барча, тIий бия бусласисса цаппара ризкьилул хIакинтал. Мяйжанссар, даруврал инструкциялий бакъар чивчуну ххишаласса дозарду бан аьркинссар тIий. Ай, балики, кумаг хьун бюхъайхха тIисса пик­рилий, яттун байсса ххалаххив гъаттарайн буллан бивкIунни 10 доза цалархIал. Га бурчул азарданун даруврая цуксса кумаг хьуссарив бусан къахьунссарча, амма чIявусса бярчру оьллал бивчушиву мяйжансса затри.
Вай жу бувсса «эксперимент­ру» на кутIа бувну чичав, амма ва бурчул азар сававну жяматран тамансса зараллу бив­ссар. На бусан ччимур мурихха – мукун зарал биян байсса азар ризкьилуйн дирну духьувкун, аьркиннихха республикалул ветеринариялул къуллугърал жун, ризкьичитуран, цалва чулуха­сса кумаг буван: аьркинсса дарув лякъин, азар хъин дансса маслихIатру бусан.
ДукIу хьунни укунсса ишгу. Интту яттил ттурзанну кIинтнил даэрдая зунттавуннай дачин ххуллийн бувксса чIумал, ветеринар къуллугърал баян бунни ятту зана бара, Буйнакскаллал ва Лаващиял районнай ящур сукку хьуну дур тIий. Му азарданийн къаршисса ххалаххив бувссия жу кIилва, 20 гьантта ляхну. Даруртту (ххалаххив) бувну махъ, жу ласарду ххалаххив баврил хIакъиравусса справка. Га справка дур ризкьи бахьтта бачин бан бучIину бушиврул хIакъиравусса хIукуматрал документ. Совет заманнай уква булайсса бивкIсса даруртту утти, таксса ххирану бацIлай бунувагу, лавсун, бувну гай яттингу, ххуллийн бувксса чIумал бацIан бара, зана бара тIутIаву къатIайлар. Жу жуятува тIалав буллалимур биттур барду, циванни жухьхьун ихтияр къадуллалисса зунттавунмай бачин, карантIин буссар тIий? Циванни ризкьичитал бизар буллалисса, кумаг къабуллалаву къагьану. Жун зунттавунмай­сса ххуллу лавкьуну, машинар­ттай бачин бан бувссару. Ризкьи машинарттай зунттавун буххаврихлу хIукуматрал багьа булун кка­ккан бувну буссия, амма жун мигу къадуллуссар.
Ттун ччай бур кIул хьун, щилли жулсса, ризкьичитуралсса буллан аьркинсса, жул масъалартту щаллу буллан аьркин­сса? На лавгра Шяраваллил хозяйствалул министерствалийнгу – тиккугу кумаг къабунни, арцу дакъари тIий.
ХIадур бувссар
ХIасан Аьдиловлул