Укунминнайри медицина дарцIуну дусса

image-25-01-17-10-02Дазу-зума дакъар цала пиша ххирасса ва му куртIну кIулсса хIакиннал, къашайшалт хъин буллай, хьхьу-кьини дакъа буллалисса захIматрал. Чансса бакъахьунссар хIакинтал, къашайшала ччаннай ацIан аву мурадрай, операцияртту буллай, даруртту буллай, хьхьурду уттара дурсса. ХIакьину на бусан ччай бура кутIасса чIумул мутталий, Дагъусттаннай акъассагу, Аьрасатнавугу бусрав хьусса, даврил опыт бусса, бигьа бакъасса хIакин-урологнал, андрологнал пиша язи бувгьусса Тахаев Ризван Аьлил арсная.

Ризваннул хIакиннал пиша язи бугьаврин савав хьуну бур хьхьичIва-хьхьичI ванал нину-ппу. «Вияту чара бакъа хIакин хьун аьркинссар, тIун бикIайва ттухь чIаванияцIава нину-ппу, ттунмагу хIакиннал пиша яла дакIнил лавсмур бикIайва», — тIий дакIнийн бутлай ур Ризван цувагу.
[pullquote]- Дагъусттаннай ляличIинува чIявусса къашайшалт бур урологиялул азардал къашавай­сса. Цайми регионнах бурувгун жучIава чIявусса къашайшалт бур ччаруллаву, пурпу­ххуву чартту хьусса. Чартту шаврил сававгу хъанай дур жура хIачIайсса щинаву чIявусса минералданул цIу бушиву ва инсаннал организмалул затирттал обмен багьайкун зий дакъашиву. Къашайшалтран маслихIат ккаклан икIара, щаралархъсса ва марцI дурсса дакъа щин махIачIару тIий. Урологиялул пиша хьхьичIунмай баврил чулухагу жула республика вайми регионнаяр махъун дагьну дур. Мунияту жучIава урологиялул азардал къашавайсса агьалигу гьарзасса бур.[/pullquote]Ризван увну ур 1982 шинал Хъусращиял шяраваллил жяматран ххишала бакъа бусрав­сса ва хIурмат-кьиматрайсса ­Аьлил ва Сумайсатлул кулпатраву. ОьрчIру дуккингу бувну, хъин-хъинсса пишардай зузи баншиврул хъунмасса бияла бур нитти-буттахь. Сумайсатлуща ва ­Аьлища, ларайсса кIулшивурттугу дуллуну, цалва ряхвагу оьрчIая хъин-хъинсса пишакартал бан бювхъуну бур. ХIакьину вайннал кулпатраву ур шама хIакин: Ризван – уролог, андролог; Марат ур Мос­кавлив ординатуралуву травматологнал пиша лахьлай, Асият зий бур Склифосовскийл цIанийсса элмийсса ххалбигьавуртту даврил институтраву хIакин-анестезиологну.
ЧIивинияцIава хIакин хьун ччай ивкIсса Ризваннул школа къуртал бувну бур марцIсса ххювардай. ХьхьичIунсса хIа­силлащал школа къуртал бувнугу, ци багьана савав хьуссарив, ванан мусил медаль дуллуну дакъар.
ЩилчIав кумаг къабувну, цала кIулшивурттайну, цайнува цува 2000-ку шинал Ризван увххун ур дуклан Дагъусттаннал Медициналул академиялувун. 2006 шинал ЯтIул дипломращал къуртал бувну бур му. ХIакиннал пиша куртIну ла­хьхьаву ва даврил опыт сакин шаву мурадрай, медакадемиялул 4-мур курсирай, урологиялул дарсру лахьлахьисса чIумал, Ризван, хIакинтурачIан дежурствардайн занай, миннан кумаг буллай, зий икIайсса ивкIун ур. Му ппурттуву ххуй бивзун бур ванан урологнал пишагу.
2006 шинал Ризванннул цала хIарачатрайну, Москавуллал ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил департаментрайхчIин увххун, Москавуллал яла хъунмур Урологиялул клиникалий ординатура къуртал бувну бур. Ординатуралуву ккалай кIилчинсса шинал Ризван Аьлиевич айивхьуну ур Москавуллал 47-мур урологиялул азарханалий анаварсса кумаг­рал хIакинну зий, дежурствардайн занай.
Ординатура къуртал бувну махъ зий айивхьуну ур личIи-личIисса Москавуллал клиникарттай, поликлиникарттай, цивппа заллусса медициналул центрдай къашайшалт кьамул буллай.
ЦIанакул Ризван зий ур Мос­кавуллал 57-мур азарханалий уролог- андролог, онкоуролог, генитальный хирург, ульт­развуковой диагностикалул хIакинну.
Цала пишалул даража гьаз баву мурадрай, хIакинну зий унува, архIала чичлай ур, Аьрасатнал эндоскопиялул урологиялул ассоциациялул президент, машгьурсса профессор Мартов Алексей Георгиевичлул каялувшиндаралу, медициналул элмурдал кандидатнал диссертациягу.
ЦIусса шинал дайдихьулий Ризван увкIун ия Дагъусттаннайн къашайшалт кьамул буллан. Сант дирирну дуна, ванащал хьунабавкьуну, булав ца­ппара суаллу.
— Ризван Аьлиевич, цукунсса азарду духлахиссар урологиялувун ва андрологиялувун, ци личIишиву дуссар миннул дянив?
— Аьмну ласурчан, урология ва андрология вай ца журалул азарду хъанахъиссар. Урологиялийн дагьайссар ччаруллал, пурпуххул, чIамараллил, кистарду, чартту, дурухлурду шаврил ва чIярусса цаймигу азарду. ЧIявуминнан ххан бикIай урологиялул азардал так арамтал бакъа къашай къашайсса. Вайра чартту шаврицIун, ччаруллив сагъ бакъашивруцIун, циститру, кистарду, дурухлурду шаврицIун дархIусса азарду дусса хъамигу бухлахиссар урологиялувун.
Андрологиялувун духлай дур хъунмурчIин арамтурал оьрчI бакъашивруцIун, простатит­ру шаврицIун ва миннуцIунна дархIусса цаймигу азарду. Ва сфералувун духлахисса азардава ца яла ччя-ччяни хьунадакьаймур дур простатит. ХъунмурчIин простатитрал къашавай бур зунттаву ялапар хъанахъисса, хъунмасса хIаллай ккурчIав, бявкъусса чарттай щябикIлай ягу, цала цивппа бурукъавччуну, бявкъу-гъили хьу­сса жагьилминная тIайла хьуну, хъунив хьуминнайн бияннинсса арамтал. Аденомалул, дурухлурду шаврил азардал къашавай бур оьрмулул 50 шинава ливчусса арамтал. Вай азардая бурувччуну бикIаншиврул 45 шинава ливчусса цинявппагу арамтуран чара бакъа аьркин­ссар, урологначIан лавгун, анализругу дуллуну, цала цIуллу-сагъшиврул ялув бацIан. Му бакъассагу, къашайшалт бакIрай бацIан буллай, миннахь буслан икIара цумур духьурчангу азар хъиннура гужлан хъанахъишиву хIан хIачIаву, къалиян учаву сававнугу.
— Урологиялийн дагьай­сса цуми азарду дусса къашайшалт хьунабакьай хъунмурчIин Да­гъусттаннай?
— Дагъусттаннай ляличIинува чIявусса къашайшалт бур урологиялул азардал къашавай­сса. Цайми регионнах бурувгун жучIава чIявусса къашайшалт бур ччаруллаву, пурпу­ххуву чартту хьусса. Чартту шаврил сававгу хъанай дур жура хIачIайсса щинаву чIявусса минералданул цIу бушиву ва инсаннал организмалул затирттал обмен багьайкун зий дакъашиву. Къашайшалтран маслихIат ккаклан икIара, щаралархъсса ва марцI дурсса дакъа щин махIачIару тIий. Урологиялул пиша хьхьичIунмай баврил чулухагу жула республика вайми регионнаяр махъун дагьну дур. Мунияту жучIава урологиялул азардал къашавайсса агьалигу гьарзасса бур.
— Цуксса дур цIанасса медициналуву арамтурал оьрчI бакъашиврул азар хъин дувансса каши?
— Махъсса ппурттуву цинярдагу азарду «жагьил хьуну дур», чIявусса жагьилтал бур оьрчI къахъанай азурда хьусса. ХIакинначIан увкIсса сайки гьарца кIилчинсса, шамилчинсса жагьил уссар оьрчI бакъашивруцIун дархIусса азарду дусса. Цума-цагу къашайшала ххал увну, хъирив бивзун мукьах мунан ккаккан дайссар хасъсса хъин аву (лечение). Цавай даруртту бувну, цавай операцияртту бувну, ягу цайми кумаг бай­сса медициналул методру ишла дурну, хIакьинусса кьини мукунсса къашайшалт сайки циняв хъин буллай буссар. НукIува кIицI лавгсса куццуй, арамтурал оьрчI бакъашиврул азарду хъиннура гужлан дуллалиссар хIан хIачIаврил, пIапIрус учаврил, личIи-личIисса биодобавкартту ва гормонну дукралувух хIала дуллалисса иширтталгу.
— Ризван Аьлиевич, мюрщи оьрчIал ссуннат цими шинаву ва цукун бувну хъинссар?
— Ссуннат цуксса ччясса оьр­мулий буврив, муксса хъинссар ва му анаварсса мутталий хъингу шайссар. ЦIана чIярусса рекламартту дур личIи-личIисса журардай ссуннатру байсса куц бусласисса. Миннувасса ца дур лазерданух ссуннат буллали­сса. Ттухь цIуххирча, ва дур яла къадучIимур метод. Цанчирча лазерданул бурчу ччуччин буллалиссар, яла му хъингу шай­ссар чIалну. Нину-ппу, тIурчан, буссар лазерданух ссунат барчан, цIун къашайсса ххай, ягу оь ккабуккайсса ххай. Мунияту цанна му цирив къакIулну дунура, циняв буссар лазерданух ссуннатру буллай. Лазерданух ссуннатру бувну, ша­ппай бувкIун махъ щавурду оьттуруцлай, хIакинтал азурда хъанай бикIай. Мукунсса цикссагу иширттал хIакъираву ттуйн оьвтIий, ци бувну хъинссар щавурду оьттукъаруцаншиврул тIий, цIухлан бикIай хIакинтал. Мунияту на маслихIат бара, ка сававсса, даву канилух дурксса хIакин-урологначIа ссуннатру баван.
— Ризван Аьлиевич, Да­гъусттаннал, Чачаннал, Ингушнал ва цаймигу республикарттал медициналул клиникарттай къашайшалт кьамул бу­ллай, операцияртту бу­ллай, вил цIа бусрав хьуну дур. Вай клиникарттал мудана цачIава зун ачу тIийгу бухьунссар вихь.
— Дагъусттаннал ва Ухссавнил Ккавкказуллал региондалийсса цаппарасса медициналул клиникарттал тIалавшиннардайн бувну, ччя-ччяни учIара къашайшалт кьамул бан, операцияртту буван, миннан аьркинсса цаймигу медициналул маслихIатру ккаккан. Мяйжанссар, Дагъусттаннал цаппара клиникарттай хирургну зун оьвтIий бия ттуйн. Цалсса ттун, ттула пиша куртIну лахьхьаву, даву канилух дуккан даву мурадрай, шиккува авцIуну хъинни. Гьай-гьай, жула республикалух бурувгун, Москавлив­сса азарханарду, уттизаманнул оборудованиялия тIайла хьуну, хIакиннал даврин аьркинсса цинярдагу шартIирдал дузал бувну бур. Буниялагу цIанакулсса медициналул кашигу, бюхъугу хъунни. Жу операцияртту буллай буру инсаннал чурххан чанну зарал биян буллалисса уттизаманнул оборудованиярттай. Мунияту, сант дирирну дунура, бусан ччай ура, захIматсса урологиялул, онкологиялул операцияртту буван багьлагьисса къашайшалтраща, аьркинсса документругу дузал бувну, Москавлив нава зузисса больницалийн бувкIун, уква операция буван бюхъантIишиву.
— Ризван Аьлиевич, хIи­сав шайрив вийнна, Дагъустта­ннаясса, жагьилсса хIакин хIисаврай, Аьрасатнавусса къашайшалтрал вихшала къадуллалисса кIанттурду?
— Дагъусттаннаясса, Ккав­кказнавасса ягу, жагьилсса хIакин ур куну, хIисав къауллалисса ишру ттун ттула давриву уттинин тачIав хьунакъабавкьунни. Инсаннал ккаккан буван аьркинссар цува цу усса­рив, мунах­сса бургавугу мунихара лархьхьу­ссар дусса.
— Барчаллагь, Ризван Аьлие­вич. ТIайлабацIу баннав, кабакьиннав вицIун Занналгу!
Ихтилат бувссар
Имара Саидовал