ВИЧ-рал къашавайми гьарза хъанай бур

Уттигъанну даргиял миллатрал «Замана» кказитрал редакциялий хьунни ДР-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалул СПИД-рал профилактикалул ва мунищалсса талатаврил Республикалул центрданул хъунама хIакин Аьбдулла Аьбдуллаевлул пресс-конференция.

Бадрижамал Аьлиева
Ванал бусаврийн бувну, 1989-ку шиная шинай Дагъусттаннай ялун личин увну ур ВИЧ-рал увгьусса (ВИЧ-инфицированный) 2 азаллий 709 инсан. Миннаву арамтуннал 70 % бур, хъаннил – 30 %. Амма шиная шинайн мукунсса хъаннил ккал хъунна хъанай дусса дур. Му чIумуя шинай личIи-личIисса багьанттайн бувну ивкIуну ур 710 ВИЧ-инфицированный, миннавух 83 инсан – СПИД сававнугу.
Аьбдулла АьбдулхIалимович­лул бусаврийну, ВИЧ-рал бувгьу­сса хъаннил бувну бур 284 оьрчI, миннавату 27 оьрчI бур ВИЧ-рал къашавайсса, 120 оьрчI ур 18 барз хьуннин хIакинтурал бургаврилусса. ВИЧ-рал къашавайсса хъамитайпалул цIуллу-сагъсса оьрчI бувсса ишру къачансса бусса бур ва ВИЧ дусса лякьлуву оьрчI бу­сса хъамигу ялу-ялун гьарза хъанай бусса бур. Ва азарданул бувгьу­сса оьрчIру бай оьрмулувусса хъамигу ялу-ялун гьарза хъанай бусса бур. Мунил сававрттавасса цагу дур ташу бувну махъ ласурваврая (наркотикру кьутIлатIисса) лахълахъаву му азар. Ва батIаврийсса чIявуминнал пикригу бия ташу баннин хьхьичI кIивагу чулухаллия ва азар дусса дакъасса справка тIалав давугу тIайлану хьун­ссия тIисса. Мукунсса тIалавшинна иширайну щаллу дуллай бусса бур Чачаннал республикалий, Р. Кьадировлул хIукмулийн бувну. Хъинну тIайласса хIукмугу бур му. Цанчирча му азар цаманайн лахъан даврихлу цичIав, уголовный тIий, цамур тIий, жаваблувшинна дакъар, мукунсса закон дакъар.
Диспансерданул учетрайн лавсун ур 1414 инсан, миннаву чIявуми бур шагьрурдаясса – 901, шяравасса – 513, миннавугу 883 адамина ур, 526 хъамитайпа бур. Вирусрал гепатит дур 604 пациентнал, миннува гепатит С – 573, гепатит В – 31 инсаннал.
Гьашинумур шинал кка­ккиярттайн бувну, 100 азара инсаннан хъанай бур 89 иш ВИЧ-инфекциялул увгьусса. Ва шинал цалчинсса дачIишинал мутталий цIуну ялун ливчуну ур ВИЧ лархъсса 103 инсан: 62 адамина, 40 хъамитайпа ва 1 оьрчI.
Ухссавнил Ккавкказуллал Федерал округрал вайми регионнах бурувгун, агьалинал процент хIисав бувну ва азарданул цIуну къашавай хьусса цими иш ялун ливчуну бурив ккаклан бивкIукун, Дагъусттаннай къаоьккисса тагьар дусса дур. Мукун, ва шинал махъсса 5 зуруй мукун­сса къашайшалт Дагъусттаннай СКФО-рал вайми регионнах бурувгун бур сайки яла чансса.
Республикалий яла чIявуми ВИЧ-инфицированный бур Дарбантуллал райондалий, ми­кку ялун личин бувнугу бур яла чIявуми наркозависимый.
ВИЧ-рал къашавайсса инсантал бувагу бакъасса бур Агъуллал райондалий.
Лакралми районная тIурча, Лакрал райондалия усса ия му азарданул увгьусса 6 инсан. Мукун­сса къашайшалтгу чIявуми бусса бур республикалул кьатIув ялапар хъанахъисса, шийх прописка дуну тIий, сияхIрайнгу шийхва лавсъсса.
Махъсса 15 шинал лахъишиврий чIяву хъанай бусса бур цачIу уттубишаврийну (половой путь) кунная куннайн му азар лархъсса ишругу.
Хъинну чIяруну ВИЧ ялун личайсса дур инсан цамур къашайшиву сававну азарханалийн агьну, микку анализру дуллан ивкIукун.
«Цала цува урувччума, Занналгу уруччайссар» тIисса махъру ши­кку чувнияргу бавкьуну бур. Мунияту гьарцагу инсаннан му­гъаятну икIан багьлай ур цала оьрмулул зана-кьулушиндаравугу, стоматологиялул, красотылул ва цаймигу салоннавун лавгсса чIумалгу.