«Зул къавтIавурттаяр ххуйсса дунияллий цичIар дакъахьунссар»

29_foto_5Ларгсса нюжмардий, июльданул 13-нний, «Дагестан» РИА-лий хьунни Франциянава жулла республикалийн бувкIсса бусрав­сса хъамаллуращалсса хьунабакьаву. Ми хъамалгу бия Аьрасатнаву паланг (француз) мазрай буклакисса «Le Courrier de Russie» («Вестник России») кказитрал коллективрал члентал. 

Бадрижамал Аьлиева
Ва кказитрал коллективрал чIун-чIумуй итабакьайсса бур цалва кказитрал щаллуну Аьрасатнал цумур-бунугу региондалун ягу шагьрулун хас бувсса номер. Цащалва жун бахшишран лавсун бувкIун бия кказитрал цаппара­сса номерду, ттухьхьун биривмур бия жулва билаятрал культуралул столицалун ккаллисса Санкт-Петербургуллан хас бувсса. Хъиривсса номердавасса ца Дагъусттаннан хас баву мурадрай, мунинсса материалданул, асардал хъирив жулла республикалийн бувкIун бия вай жагьилсса журналистал. Франциянавасса хъамаллурал кIибавчIунни журналистуращал жулла республикалул шагьрурдайнсса ва районнайнсса аьрххирдаву салкьи хьусса асарду. Гьай-гьай, часса бухьурчагу, хъамаллурал оьккимур къаучинссар цивппа бавцIусса кIанттая, амма Франциянава бувкIсса хъамал ххишала бакъа вибувцIуну бия чанна­сса, гъилисса асардал. Миннуйн бияннин цал вайннал бувсунни цалва кказитрая.
Ва хъанай бур Аьрасатнаву паланг мазрай буклакисса бу­ссавагу ца кказит. Буккайсса бур кIира нюжмардий цал, яни зуруй кIийлва. Ванил мархригу бур 2002 шинаву декабрь зуруву.
Ва кказитрал президент, чичу Жан-Феликс де ля Виль Боже, бавтIми кказитрал тарихращал кIул буллай, буслай ур цал кказит хIарачат буллай бушиву Аьра­сатнавусса оьрму бусса ку­ццуй, бумуничIан гъанну ккаккан буван. Ванияр 13 шинал хьхьичI Аьрасатнаву ялапар хъанахъи­сса кIия французнал тIивтIуну бур ва кказит.
— Аьрасатнаву мина дирхьу­сса Эммануэль Кидел ва Жан-Люк Пипоннул сакин бувссар жул кказит. Миннал пикрилийн бувну, Франциянавусса СМИ-рдал Аьра­сатная бусласимур ва чичлачимур тIайламуния, хIакьмуния архсса бивкIун бур. Ми СМИ-рдал цалва буккултрал хьхьичIун ласласисса Аьрасатнаясса сипатгу хIасул хьуну диркIун дур «коррупция, мафия, проституция ва алкоголизм» тIисса мукъурттия. ХIатта Аьрасатнаву вай цимурца дунугу, чIявурхха буккултрахь буслан аьркинсса ххуй-ххуйсса цайми кIанттурдугу, — тIий ур Жан-Феликс де ля Виль Боже.
Дагъусттаннан хас бувну итабакьинсса номерданийн гьарцаннал язи дургьуну дия цанна-цаннасса темарду. Масалдаран, ва кказитрал сайтрал хъунама редактор Том Гра чичин дакIний ур дагъусттанчуная-бусурманчуная, Манон Массет – республикалул шяраваллал жяматирттая ва Дарбант шагьрулул тарихрая. Журналист Константин Баркон яла гъанмур, яла асар хьумур тема дия дагъусттанлувнал хьхьичIунми хасиятирттан хас дурсса – дагъусттаннал хъярч-махсарттан (юмор) ва спортран. Вайннал махъсса уртакьталгу чичин дакIний бия туризмрая, да_гъусттаннал миллатирттал мазурдия ва балугъирттая.
Жулла республикалийн бувкI­сса сайки цинявппагу хъамал кунма, вайгу яла-яла хIайран бувну бия жунма хъамал ххирашиврул, хъамал кьамул бувайсса даражалул. Хъинну ххуй бивзун бия дагъус­ттаннал кухня – дахха-дахханасса ва кувннияр кув нахIусса дукрарду. Хъамаллуравасса ца тIий ур:
— Шарда ттухь нину тIий дикIай хъярчирай «ина уччиннинсса дук­ра дулланнияр, ивчIан бигьахьунссара» тIий, муксса ххирархха ттун дукан-хIачIан. Амма Дагъус­ттаннай миксса дукрарду дирхьуннихха жул хьхьичI, на угу увччуну, лигу личIай цикссагу, — тIий.
Хъинну асар хьуну дия жулла къавтIавурттугу, «Дагъусттаннал къавтIавурттаяр ххуйсса дунияллий цичIар дакъахьунссар», тIий бия.
Ялагу хъамал махIаттал-хIайран бувну бия вайксса миллатирттал халкь ца кIанай, нахIуну-бавкьуну ялапар хъанахъаврил.
«Москва – не Россия, Махачкала – не Дагестан» тIисса кунма, хъамаллурал мурад бия Дагъусттаннал районнайн, архсса шяраваллавун биянсса, республикалул багьу-бизу, аьдат-эбадатру ххуйну кIул хьуншиврул. Ва кьинилийннин ми бивну бия Гъуниннал, ЦIумадиял, Къаяккантуллал, Къизлардал районнайн, мукунма МахIачкъала, Каспийск, Дарбант шагьрурдайн.
Щала тIааьн къабивзсса кIанттурдугу бухьунссия хъамаллуран, амма миннуй бацIаву къадунни. Анжагъ Жан-Феликс де ля Виль Боже ия тIий цан къабувчIайсса цаппара кIанттурду бур, циванни ва зат укунсса, тукунсса бакъа, ягу укун къуццу тIутIисса, тукун къатIийна тIий. Ттухьва нава бияв, ай, жан, Жан-Феликс, шийхва оьр­мул оьрмулухун ялапар хъанахъи­сса жунмагума къабувчIаймур, хъамалу увкIсса вин ца нюжмардул дянив бувчIин ччай бурив тIий.