Луттирдал байрандалий лакку мазрайми луттирдугу

41_11Жулла республикалий ва ххуллух 4-чин хьусса «Тарки-Тау – 2015» Дагъусттаннал луттирдал выставкалий ххуйсса даражалий хьунни цIуну лакку мазрай бувксса луттирдал презентациярдугу.
Миннувух бия ванияр чIярусса шиннардил хьхьичIва Ма­хIаммад-Хан Пашаевлул итабавкьуну бивкIсса, утти му луттиран кIилчинмур оьрму буллуну, «Дараччи» клубрал президент Мариян Илиясовал сипталийну цIуну буккан бувсса «Лакрал магьри» ва МахIаммадхIажи Къаплановлул чивчусса кIива томрайсса «Кази-Кумух и его тухумы» тIисса луттирду.

Бадрижамал Аьлиева
«Лакрал магьри» тIимур луттирал презентациялий гьуртту хьунни: Мариян Илиясова, Мариян Чалабова (ванил дачин дурнугу бия ва батIаву), Качар ХIусайнаева, Ажу Къячаев (ва луттирайнсса суратругу дирхьусса), Ссугъури Увайсов, Сулайман АхIмадов, Сулайман Мусаев, Жанна Хавчаева, Тарият Къапиева, Аьбиди ХIайдаев, Космина Исрапилова, Бадрижат МахIаммадхIажиева ва чIявусса цаймигу. Ва презентациялул жаваблувшинна цийнна ларсун дия Р. ХIамзатовлул цIанийсса Миллатрал библиотекалул культуралул ва массовый отделданул хъунмур Муслимат Абакаровал.
Лавхъунни чIявусса махъругу. Ми лахълахъимигу, ца зумату кунма, бусрав-барчаллагьрай бия цилва миллатгу, миллатрал культурагу, багьу-бизугу ххирасса, ххирашивугу, анжагъ му­къурттийну ккаккан къадуллай, ишир­ттайну, хъин-хъинсса давурттайну чIалачIи дуллалисса Мариян Илиясовайн, буслай бия ва луттирайн бияннингу цайми-цайми луттирдугу итабавкьушиву ванил захIматрайну, махъа нанисса никиран хъусну хъанахъисса, оьрчIру тарбия бавриву агьам­сса кIану бугьлагьисса. Гулизар Султановал тIийкун, укунсса луттирду канил бувгьукун, цал ххишалагу тасттикь шай цуксса авадансса, цуксса нацIусса бу­ссарив жулва ниттил маз, цуксса аьркинну буссарив укунсса лу­ттирду хIакьину ва цуксса миннух мюхтажну буссарув жува.
Ихтилатру буллалими мукунма кIицI лаглай бия цуксса захIматсса ва мунищала архIал ххаллилсса биография бивкIссарив цалва МахIаммад-Хан Пашаевлул, мунал дакI­ниймур щаллу хьуссания, цуксс­ара бюхттулсса карьера дикIан най диркIссарив, муная ца яла хьхьичIунсса чичу хьунтIишиврийн хъисвагу щак бакъашиву. Махъру лахълахъими ххарину кIицI лаглай бия цивппа ми магьрай хъуни хьушиву, утти яргну-чIюлуну щаллу бувсса луттиравусса мива магьри хъунмасса гъирарай цалва оьрчIал оьрчIахьгу ккалай бушиву. Мукуна художник Ажу Къячаевлулгу цалва ихтилатраву кIицI лавгунни чIивиний цалва ккалай ивкIсса магьрахунсса суратру дихьлай, шавкьирай, гъирарай зузаврил, хьунадакьлакьисса захIматшивуртту хIисаврагу къархьушиву.
Хъирив кьини хьунни Ма­хIаммадхIажи Къаплановлул «Гъази-Гъумучиял тухумру» луттиралмур презентация. Ванийнгу хъинну чIявусса инсантал бавтIун бия, хаснува жагьилтал.
Ва лу бувккун бур кIива томрай. Луттирдая, ми итабакьаврия архсса инсаннангума бувчIинссар вайксса материал датIиннин авторнан цуксса захIмат буван багьссарив, ва цагу-кIирагу шинал бувсса захIматрал хIасил дакъашиву.
Авторнал цалва буслай, ва луттиравунсса материал датIлай, ванан хьунаакьин багьну бур 800 инсаннащал (Гъази-Гъумучиял 134-гу тухумраясса), миннал бувсмур чичин, минначIан гьарцанначIан цимийлагу увххун, ихтилатру бувну махъгу аьркинссаксса информация дакъа, ялагу хъирив лаллан. Ва лу­ттиралсса буллай МахIаммадхIажи Къапланов айивхьуну ур 2006-ку шинал, ми шиннардил дянив цикссагу къари-къужри аьпалул хьуну бур, авторнахь багьа ба­къасса, хъинну аьркинсса хаварду бусан бюхълай бивкIсса.
МахIаммадхIажинал барчаллагь увкунни ва кьини библиотекалувун бувкIминнахь, хаснува жагьилтурахь:
— Жагьилтураву цалва тарих лахьлансса гъира чIалай бур, мукун буний – буссар миллатрал бучIантIимур, — увкунни ванал.
Авторнан пикри бур ца 10 шинавун ва лу цIунилгу итабакьин, лях лавгмургу ххибувну, итххявхсса гъалатIругу тIайлабацIан бувну. Шивун бавтIми бия мунияр хьхьичIгума итабакьин аьркинни лу цIунил, 10 шин му – лап хъуннасса чIун дур тIий.
Махъру лавхъунни Мариян Чалабовал, Киров Султановлул, Жанна Абуевал, чичу МахIаммад-Расул Расуловлул.
Цалва тухумирттая чичаврихлу, махъа нанисса никиран дурсса укун ххаллилсса бахшишрахлу МахIаммадхIажинахь барчаллагь увкунни Баратова Муслиматлул, Даудова Мааьзатлул (ХIайдаевхъал ва цаймигу тухумирттаясса), чIурчIав дунни ва лу чара бакъа гьарцагу кулпат­раву бикIан аьркиншиврий.
БатIаву цилва балайрдайну чIюлу дунни Ахъушиял райондалийсса Хъюллал шяравасса Зугьра Гьаруновал.
Цахъи махъату, авторнащалгу гьарта-гьарзасса ихтилат бувну, чичинну ва луттирая уттигу.