ЧIутIуйн дурксса макь

uduev_8Щалва билаятрай кунна, Ххувшаврил 70 шинал юбилейрал тема Лакрал театрданулгу ларсун дур хьхьичIххуттайн. ЦIана театр­данул репертуардануву агьамсса кIану бугьлай бур чичу, шаэр, аьраличу, дяъвилул корреспондент Апанни Къапиевлул дяъвилул чичрурду гьануну ларсъсса «Невыплаканные слезы» («МукьацIа къакьавкьсса яру») спектакльданул. Мунил премьера хьуссар май зурул 15-нний, муния мукьахгу таманссалилва ккаккан бунни.

Зулайхат Тахакьаева
Лакку маз бухлагаврил буруккин бакIрава къалагайминнан, гьай-гьай, ччиссия спектакль бюхъавай лакку мазрай бивхьуну. Амма театрданул завлит Гулизар Султановал тIутIимунийн бувну, оьруснал литературалувун хьулу тIивтIусса бюхттулсса чичу Апанни Къапиевлул мазрал аваданшиву ва пасихIшиву аьч данну ми чичрурду таржума дан жаваблувшиву ласун цучIав сикъавсуну ур. Му таржума баврил ялув тамансса инсантуращал ихтилат хьуссар тIий бур театрданул каялувчи Бадрижат МахIаммадхIажиевагу.
«МукьацIа къакьавкьсса яру» Лакрал театрданул сахIналий бишаврийну цалва сайки режиссернал карьера дайдирхьуния шихунмайвасса хиял бартлавгссар тIий ур къумукьнал чичу Аткъай Аджаматовлул дакIнийн бичавурттайну Апанни Къапиевгу, ванал творчествагу ххира хьусса Аьрасатнал магьирлугърал бусравсса деятель, Къумукьнал театрданул хъунама режиссер Ислам Казиев.
Дяъвилул лахIзарду хьхьичI бацIан буллалисса дур Дагъусттаннал лайкь хьусса художник Аскар Аскаровлул декорация.
Спектакльдануву гьурттуну бур театрданул жагьилсса актертал ва Дагъусттаннал паччахIлугърал университетрал культуралул факультетрал актертал хIадур байсса отделениялул студентътал.
Дяъвилул сичча ккаккан дуллалисса кинорду оьрчIнияцIа жура цикссагу ххалдарду. ДакIнийн куртIсса асар биян къабувсса миннува царагу дакъассар. Амма дяъвилийсса гьарцагу лахIза кьаландалул мицIлийн лавсъсса аьрали журналистнал чичрурдаясса спектакльдануву му сичча личIинура асар хьунни.
Пятигорскалий азарханалий операция бан уттуивхьусса Апанни Къапиевлун (Аьбдул Мурадов) хьхьичI бацIлай бур чIивинияцIа дяъвилийн бияннинсса щалва цалва оьрму. КуртIну няравун, оьтту-ттурчIавун бувххун бур Апаннинан чIивиний цува ниттил щинавун учIан уллалийни дурсса дуаьртту, «яхIирай ттангъа хьунсса тIул къадурссар» тIисса буттал махъругу.
Гихунмай – жагьилсса Апанни (Лакрал театрданул цIусса актер, ДГУ-рал культуралул факультетрал гьашинусса выпускник, Шахьуйннал шяравасса Ислам МахIаммадов) Аксайрая аьрайн нанисса чIун ва аьрайсса лахIзарду.
«Дяъвилуву, так ца инсантал бакъассагу, гьуртту хьуссар щаллара тIабиаьт — лелуххант, жанаварт. Дяъвилул щавщигу щалла тIабиаьтрайнма бивссар — ттун ккавкссар аьтIисса дучри, ккашил хIалдания лавгсса ницру, ниттихъая ябувцсса тяйрду, бивтун бивчусса ккаччив ва ччитри, ярагъуннил балгусса варантту. Ухссавнил чулий бюрунттай, кьиблалул чулий вилцIунтрай ва ттукрай ххилай бия щавурду дирми. Интту левххун бувкIсса читIран цалва кюртти ляхълай бакъая. Шагьрурду бия ччувччуну, нехру парча-тика хьуну, зунттурду кIачIа хьуну, хъуру щавурду дирну, ссав лухIи ттуруллан даркьуну – дуниял ппив хьуну дия, му хьун аьркинсса иш кунма чIалай бия».
Художникнал (Юсуп Саркиев) дихьлахьисса суратрал мяъна-мурадравугу Апанни Къапиевлул аьрали чичрурдавасса лахIзарду бур — ччувччусса машинарттал, ливтIусса дучрал кьаркьаллал суратру. Мукунсса дур пейзаж. «Гьашинусса инт укунсса дур, туну, цибанну?» – тIий ур. Ххуллия тийнайну къувилуву щяивкIун ур ивкIусса талатала. Аьрал най бур ганал чIарах бувккун. Га тIурча личIан тIий ур авлахърайва гьарцаннангу хъамаивтун. Цур га? Ганалгу чув-бунугу кулпат бухьунссар учIаннин ялугьлай, га чуврив ца къувилуву цана цувалу щяивкIун ушиврийнгу щаквагу бакъа. Суратрай дурагу кIира ранг дур — ятIулсса ва лухIисса. ЯтIулсса оьттул шювшуну бур авлахъру, лухIисса пуркIугу бур щях бавкьуну. Ца-ца чIумал вай рангру хIала духлай дур ссавнил някIссаннущал, ягу урттул щюллиссаннущал, ягу марххалттанил кIялассаннущал.
Оьрму бур оьрму, дяъвилувугу цIусса оьрму байбихьлай бур, кка­ккан бувну бур оьрчI буллалисса хъамитайпагу.
«Ярагъ, самолетру, танкарду дакъар дяъвилий яла аьркинсса, яла аьркинма инсанни. Дяъвилий ялагу аьркинсса ци дур учирча – ссавур», — тIий ур Апанни.
Тиха баллай бур дяъвилул балайрду.
Ивщусса солдатнал сумкалува кьатI хъанай бур чагъарду ниттия цачIанма бувкIсса ва кулпатрачIан тIайла къабувккунма ливчIсса.
«КутIасса оьрмулуву ттущава ци лаласун бювхъунни учирча? — ЦичIар нахIакьсса дакъар ва оьр­мулуву – ххуймур бикIу, оьккимур бикIу. Оьрмулул гьарзат хIисавравун ласайсса бур, ми цимурца та-бунугу бучIигу лякъинтIиссар», — тIий ур.
Заллухъру бакъа лирчIсса, ччурччусса къатри, кьукьари бувсса багъ. Так царай хъункIултIутIив дур дурагу лирчIун оьттул ва къювулул оьттубацIурду хьусса. Тасса-тарив дакьаву диркIсса, лелуххант балайрду тIий бивкIсса кIанттай лирчIун дур анжагъ жаназарттал дургьусса хъуру. Къув-аьслил ва цIупарданул мазрай буслан аьркинни дяъвилия.
Дяъвилий оьрму ва бивкIу хъачIрай хъачI дирхьуну най буссар, загьрулул шаттирдай най буссар. ХIатта ясирну биривминнал оь хIачIлачIиссагума ишру ккавкссар ттун.
Дяъвилий къаруртIусса макь на ттущалла ласунтIиссар. Агарда цикссагу шиннардива ттул гьав ппив дарча, гиву лякъинтIиссар сагъний къаруртIунна лирчIсса, чIутIул ккузрайн дурксса ттул макь».
Укун къуртал хъанай бур спектакль. Спектакль байбивхьуну къуртал хьунцIа цIансса залдануву баллай бур анжагъ ца чIу – ххюпI-ххюпI тIий аьтIисса, пар тIий бур тамашачитурал чIаврдайх ккуру нанисса мукьал кIунтIру. 70 шинал хьхьичI ливтIуминнахсса макьри гай. ТачIаврарагу къакьакьантIисса макьри.