Хъун дяъвилул щахъами ва миннал ятинтал

Тай архсса 1941-1945 шиннардий хьусса Дунияллул кIилчинмур дяъвилул вирттаврая диялсса макьаларду, чичрурду чирчуну ура. ХIакьину ва ттулла макьалалуву бусан ччан бивкIунни Хъун дяъвилий бат хьусса Кьубиял щахъанния ва миннал ятинтурая. Ватан дуруччин хъун дакъасса Кьубиял шярава лавгссар 119 адамина. Вайннаягу 73 виричу оьттул майданнивва ливчIссар. Шагьид хьуну лавгсса 26-ннал 64 оьрчI ятинтал хьуну ливчIссар, буттахъал ххира-ххуйгу, ттюнгъагу бакъа.

Хъамабитан бюхъайссарив, ару-арула оьрчI-душ куннил хъирив кув, ятинтал ябуллай бивкIсса щахъами ХIусайнахъал ХIабибатгу, ЧIиви Аьвдуллагьхъал Рабиятгу. Ялагу кьюлтI учин шайссарив буттахъангу къаккавкна лавгсса 6 ятиннал нину. Минналсса буллай, кIилчингу дунияллулгу къавхьуна, щалва оьрму оьрчIан хас бувсса. КIицI лаганну мукунсса ниттихъал цIарду. Шама оьрчI хъуни бувсса: ХIажияссулавхъал ПатIимат, АхIмадил душ Амина, Мудун АхIмадил душ ПатIимат, ЯрахIмадил душ БатIу, ПатIимат, ЯхIия Аьлил душ ПатIимат, Пилтал-ХIасаннул душ ПатIимат.
КIи-кIива оьрчI хъуни бувсса: Рамадан Оьмарил душ Пирдавс, Жамалуттинова ПатIимат, Кьякьи ХIаммил душ ПатIимат (ЧIеркIа ПатIи), ЯрахIмадил душ Таибат, Аьлил душ Жавгьарат, ХIаммил душ ПатIимат, МухIаммадлул душ БатIи, Ирвагьиннул душ ПатIимат.
Шан-шанма оьрчIру бусса: Аьлил душ ПатIимат, МухIаммадлул душ ХIабибат, ХIусайнова Сагъират, Ирвагьиннул душ Аьйша.
Мукьва бусса хьуссар Кабират.
Ххю-ххюва бусса: Жавраиллул душ Баху, Оьмаржаннул душ Таибат.
ХIакьину Хъун дяъвилул цаягу аьраличугу ливчIун акъар, ливчIун бакъар щахъамигу, 64-гу ятинная чIявуми аьпалухьхьун лавгун бур.
Га хар-хавар бакъа ялун бивну бивкIсса Хъун дяъвилул лухIи щатIи бивщуссар илкинну ялапар хъанай бивкIсса Совет билаятрал гьарицагу мурцIу-хъицIайхгу, бивщуссар зунттавусса мюрщи-щархъал агьулданийхгу, хаснува, хьхьичIунмайгу кIицI лавгсса, 26-гу щахъаннийхгу. Мува щатIухьхьун биривссар, хъатIивгу бувну, цачIу барзрувагу къабувна, аьрай бат хьусса 27 жагьилнал. Жагьилсса хъамигу, бат хьусса 8 жагьилнал буцай душругу, 6 жагьилнал хъатIивгу бувну, 10-15 гьанттавагу цачIу бан къавхьуна лавгун, та оьттул ччарниву шагьид хьуссар, махIрумна ливчIссар миннал жагьилсса кулпат­ругу, захIматрал фронтрай душман айщин ансса къаналлу дихлай бивкIссар 80-яту ливчусса хъами-оьрчIругу. Шяраваллил бугьараминнан дакIнийссар, къаналлу дихлай, къашай хьусса жагьилсса душру – Мусалавхъал Муслиматгу, Тталал АхIмадхъал Зувайрижатгу, лахъай азаруннилли куну, ччувччуну гьан бувну бур. ГьунчIукьатIрал Аминнул «Хъаннийри дарцIусса дуниял» тIисса мукъурттийн нагу ххи бавияв, хаснува та къизгъинсса дяъвилул шиннардийсса цинярдагу давурттив цалла хъачIунттайн дагьну диркIсса, каруннай ва бурхIардий кьурттив хьусса, зунттал хъаннийри куну.
Шяраваллил бакI дургьусса давурттай зий ивкIнугу, муданагу, чIявуну зузалтрачIан икъавнугу къаикIара. Ссуттил чIун дур. Шяраваллил хьхьичIсса кьамузаннучIангу ивну, гъайтIалтрачIангу иян най ура. Кьамузанний тамансса хъами-оьрчIгу бур 4-5 кьаму буллалисса, марцIсса хъами-кьамучиталгу бур. Балгъи битIикьукьултрайн бувккун, хха бувгьуну, хъуни къардай ша ххилаххисса хъамигу бур шавкьиравунгу багьну. Къумасса дакIру рахIат дан, Умму-Мариянхъал лахъи балайрдугу итабакьай. Гъан хьуну нанисса ппурттуву, ттарацIув ва кьамузаннийцирив хъами-оьрчIал, хъяй, хъунна а-а дурну, муруллавухгума буклай бия хъяхъаврил чIурду. Цалчин гъан хьура ссурулун гьаз хьуну нанисса кьамучиначIан – 7 оьрчIал нину, чIиви Аьвдуллагьхъал РабиятлучIан. Рабият цуппагу хъинну хъярч-махсара бангу кIулсса, тяхъанасса хъамитайпа бур. Вайннал агьлува мукунмасса бур. На гъан хьувкун, хъяхъавугу дацIан дурну, ттух-ттухгу тIий, цавува цивппа, бюрун-гъуруннайн багьуна. БувчIуна, аьпа бивул, ттун къабаянну, цила щюлли хавар бувсун бивкIшиву. Аьпа биву ттунмагу кIулссия, мунил арс Исмяил ттущал ца классраву ккалайгу икIайссия, къатригу жулминнуяр архнугу къабикIайва.
Ва Рабият ттулла макьалалуву кказит хъунма бан, оьрчIи бан куна чичлайгу акъара, ляличIийссава хъамитайпа бивкIшиву кка­ккан банна чичлачиссагу. Тайра шиннардийва аьзизсса ласнал шанмурцIу конвертращалсса чагъаргу бувкIун бия, лявма арс Исмяил заводрай станокра­хьхьун иривну, Кьурбавин жаназа дуркIун дия, жагьилсса ласнал ссурахъу, цила-цуппа аьс бувну бия. «Вагу Аллагьу тааьланая ливкмурдича», — тIий хъуннасса ссавурданий бикIайва. Лях-карах ца-ца цила щюлли хаваргу бувсун, къуманал дакIру рахIат дуккан дувайссия.
Ва ттулла макьалалул хъиривгу учивияв, Хъун дяъвилуву талай бивкIминнащал архIалну ккалли бан аьркинссар къинттуллух, захIматрал фронтрай, куланг-чIатIущал ва мирхь-мухIиращал зий бивкIмигу, зунттавун, ардайнгу хъуни ттурзанну яттил дурцуну занай бивкIсса хъамигу, хъарасгу, рукIгу ишла дуллайри бивкIсса кIайва хъами. Мяйжаннугу, ми зий бивкIссар мюрщисса, ятинну ливчIсса оьрчIалссагу, ичIаллил ва колхозрал давуртталссагу буллай, фронтрай талатиминнан кумагругу буллай.
Тай ххюрагу шинал ппурттувусса щащархъаннил угьгу, ятинталну ливчIсса мюрщи оьрчIал аьтIутIисса, язугъсса чIурдугу такIуй халкьуннал вичIахух бищунсса чIун ялун къадияннав! Амин.
Оьмахан Вагьабов,
ш. Кьуби