Ттул ппу Берлиннайн ияннин лавгссар

pz_6Буттал КIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъви байбивхьусса чIумал Ватан душманная дуруччин Читтурдал шярава 53 инсан лавгун ур. Миннава чIявуми зана къавхьуну бур. Читтурдал шяравугу бивкIун бур кIи-кIия, шан-шама арс дяъвилийн тIайла бувксса нинухъру. Шама арс тIайла увккун ур Ватан дуруччин Бава Кьасимовалгу.

Андриана Аьбдуллаева
Хъуна-хъунама арс ЖахIпар зана къавхьуну ур. Дянивма арс Саэд, дяъвилия зана хьун кьисмат хьурчагу, та цIараву ккавкцириннул башттан увну, ччяни дунияллия лавгун ур. Байтамир тIима дяъви байбишиннин Бакуй пароходрай зий ивкIун ур. Дяъви байбивхьукун тиккува ацIан увну ур.
ЧIана-чIивима арс Кьасин та чIумал оьрмулул чIивисса ивкIун ур. Дяъвилийн къагьарчагу,
мунал кьадаргу кьурчIисса хьуну бур. Кьасин дяъвилия махъсса шиннардий Ваччав хIакинну зий ивкIун ур. Шярава даврийн мотоцIикIрай лагайсса ивкIун ур. Ца чIумал хIаятраву мотоцIикIрачIа авцIуну, пIапIрус тIий уна, бензин экьинай бивкIун, мотоцIикIрацIухгу, цацIухрагу цIу ларчIун, ххассал ан къавхьуну, оьрмулул 50 шинаву ивкIуну ур.
st— Буттал ниттил 4 арс ивкIун унугу, Кьасимовхъал фамилия ядансса цучIав ливчIун акъар, — тIий къумалаглай бур Саэдлул душ Гьидаят. Шиккува бусан, Кьасимовхъал хьхьичIмур никирал агьулданунгу, хIукуматрай хъанахъисса дахханашивурттал щатIахьхьун биривну, захIматсса кьинирду духIлансса бувккун бур. Кулактуращал талатисса, колхозру сакин дуллалисса заманнай Кьасимовхъал буттал ппу Аьбиди кулакри тIий, дучрал илхъи, ятти-гъаттарал ттурзаннугу ШавкIуллал колхозравун дичин увну, 1938 шинал щарссанищал, 2 арснащал ва душнищал, кIива арснал оьрчIащал Къазахъисттаннайн гьан бувну бивкIун бур. АцIра шин тийхгу дурну, 1948 шинал махъунмай зана хьуну бур, ца арсгу тийхва ивкIуну. Ми Аьбидинал арснал оьрчIру хъанай бур ЖахIпар, Саэд, Байтамир ва Кьасин.
1991 шинал, кулакталли тIий, хъус-кьинигу зерххуну, бизан був­сса инсантурал реабилитация дуллалисса хIукму бувккун бунугу, Аьбидинал наслулуща зерххуну диркIмунихсса хIакь ласун хьуну бакъар.
— Ттул ппу Саэд та дяъви байбивхьуния махъра-махъсса кьининийн дяъвилий ивкIун ур. 1944 шинал захIматсса щаву дирну ивкIун ур. Дяъвилия зана хьуну махъ чIявуну бакI цIий къювулий икIайва тIий буслан дикIайва нину…
Бутта буслан икIайсса ивкIун ур, нигьабувсун, талатавуртту нанисса кIаная ливхъун бачайва чIявусса аьралитал, миннайн иллай, «Вперед» тIий амрурду буллай, занабитлан икIайссияв тIий. Дяъвилия зана хьуну махъгу, макIра мукуна дяъвилий куна командартту дуллай икIайсса ивкIун ур. Хьхьувай уттуивхьуну, кIюрххил къаивзун ур.
Дяъвилия зана хьуну махъ, 1947 шинал кулпатгу бувну, КIулушацIрал колхозраву бригадирну зий ивкIун ур. Дяъвилий ккавкцириннул аьйплу увну, ччяни дунияллия лавгун ур. Ппу ивкIуну ур 1952 шинал. Му чIумал на дахьра шин хьусса душ бивкIун бура. Ттуяр хъунасса оьрчIгу ивкIун ур жул. Мугу 3 шин хьуну ивкIуну ур. Нину буслан дикIайва, ппу Германнавун ияннин лавгссар, Рейхстаграй ттугъ бишлашисса суратругума дуссия мунал тIий. Ми суратру яхьуну дакъар жучIа, чIивисса чIумал на пахру-ххара бан, дустуран ккаккан дан ласлай, дакъа дурну дур, — тIий, къащи хъанай буслай бур Гьидаят.
Дяъвилул цIараву къучагъну талай лайкь дурсса Саэдлул аьрали наградарттаву дур 2 медаль «За отвагу». КIирагу 1944 шинал ларсун дур. Муния махъ ванал ларсун дур «За взятие Кенисберга» ва «За Победу над Германией» медаллу. Яхьуну бур ГьидаятлучIа 1946 шинал буттачIан бувкIсса, Совет Союзрал маршал К. Рокоссовскийл ва генерал-лейтенант С. Шатиловлул къулбасирттащалсса Барчаллагърал чагъар. Укун чивчуну бур ва чагъарданий:
Сержанту 520-го Истре­бительно-противо­танкового ордена Кутузова III степени полка Касимову Саиду Касимовичу. Вам, доблестному воину Красной Армии, участнику боев с немецко-фашистскими захватчиками, сражавшемуся в рядах войск 2-го Белорусского фронта, неоднократно отмеченных благодарственными приказами Верховного Главнокомандующего Генералиссимуса Советского Союза тов. Сталина, Военный Совет Северной группы войск вручает это Благодарственное письмо, как память о Великой Отечественной войне.
Желаем вам доброго здоровья и новых успехов в Вашей дальнейшей трудовой жизни на благо нашей Великой Социалистической Родины.
1 май 1946 г.
ЧиваркI дяъвилул цIараву талатисса чIумал, миннал хъаргу лархъун, къинттуллух захIмат буллай бивкIсса хъанния ва оьрчIаяту хъунмасса кумаг хьуссар жулва аьралуннан. Мукун хъунмасса захIмат бивхьусса хъамитайпа бур Гьидаятлул нину Сабиратгу.
— Ттул нину чIириний ду­ккавриву итххярхсса диркIун дур. Ванил тетрадь учительтурал цайминнан эбратран ккаккан буллан бикIайсса бивкIун бур. Амма 4 класс бакъа къуртал бан къавхьуну бур. Кулпатраву хъунма-хъунмур буну, ичIува ва колхозрал давур­ттаву ванил кумаг аьркин хъанай, школа кьабитан багьну бур. 13 шинаву цила ниттищал зий дайдирхьуну, щалва оьрму колхозраву зий лавгун бур. Мукун зий диркIун дунура, налогирттан наниссар тIий, кIапIикI арцул къадулайсса диркIун дур. Дяъви нанисса ххюрагу шинай къанаврду дуклан ва цаймигу давурттайн Шамххаллайн гьан дурну диркIун дур. Щурагьун бияннин чIявумур чIумал бахьтта, кувний аьравал­ттай лагайсса бивкIун бур, — тIий буслай бур Гьидаят.
Дяъвилул шиннардий бувсса захIматрахлу Сабиратлун дуллуну дур «За доблестный труд в Великой Отечественной войне» тIисса медаль. Лас ивкIусса чIумал Сабиратлун дахьра 27 шин диркIун дур.
ЧIявусса ккавкнугу, иминсса, дакI-аьмал хъинсса, инсаннан хъинбала бан ччисса хъамитайпа бивкIун бур.
Гьидаятлул школа къуртал бувкун, бусса-бакъасса ца душ щичIакIуй къабитанна тIий, цила ятту-гъаттара бавххуну, ца чIивисса къаттагу лавсун, душнищал шагьрулийн бивзун бур.
— Цилла ларсъсса къатри къума-цIансса дуну, дяъвилул участникнал кулпат хIисаврай къатри ласун кумаг бувара тIий, къуллугъчитурачIах лечлайгу дуссия, амма жун цичIав къадагьуна. Горисполкомрая ниттил чивчусса аьрзиран жаваб дуркIуна: «На льготных условиях жилплощадь выделить не имеем возможности в связи с тем, что льготы на получения жилплощади на вас не распространяются»,тIий. Цила яхI бушиврул, буржирай арцу ларсун къатригу ларсун, ми лахъан зий дакъацIайва. КIичIиртту бахьлай, ччатI шашай заводрай уборщицану зий, чIун дусса чIумал симичка баххан занай дикIайссия. Ца чIумал симичка бахлахисса кIаная милицанал лихъан дуллай диркIун, цила сумка зехлай, хъит-шит тIисса нину дагьну, няравун оьттул кIунтI багьну диркIуссар 1988 шинал, цурдагу 9-мур майрал кьини. Вана укун нину дунияллия ларгсса пашмансса кьинину лирчIунни ттул, дяъвилул участникнал душнил оьрмулуву, Ххувшаврил кьини, — тIий, аьсив буклай бур Гьидаят. — Бутта дяъвилий талай ивкIун унува, ниттил къинттуллух хъунмасса захIмат бивхьуну бунува, жул кулпатран хIукуматрая цичIар къаккарккунни, цукунчIавсса куклушиннарду къархьунни. ЧIявусса оьрчIру бусса кулпат хIисаврай нава бавцIуссия вкъатри ласун учерданий 1985 шинал. Му чIумал на 311-мур бияв сияхIрай, 26 шинал лажиндарай дахьа 33 инсан чан хьуну ур ттуйн бияннинсса сияхIраву. Ряха инсан яхьуну буру жу 36 кв.м. дусса къатраву. Ххувшаву ласлай дяъвилул цIараву талай бивкIмигу, къинттуллух захIмат буллай бивкIмигу цакуцну ккаклай чIалай бакъар. Цавайннан цимурца дагьунни, цавайннан цичIар къадагьунни. ДакIнийн щилащисса, къащи хъанахъисса зат му бур, — тIий бур Гьидаят.