ЦIанихсса скрипач Дагъусттаннайгу

pds_3Ларгсса нюжмардий МахIачкъалалив увкIунни Аьрасатнал лайкь хьусса артист, щаллагу дунияллийх цIа ларгсса скрипач Дмит­рий Коган. Мунал пресс-конференция хьунни мартрал 19-нний Расул ХIамзатовлул цIанийсса Миллатрал библиотекалуву. Машгьурсса скрипачнащал хьунабакьингу бувкIун бия чIявусса инсантал, анжагъ журналистал бакъассагу.

ХьхьичI кIицI лаган, Дмитрий Коганнул жулла республикалийнсса аьрххи щаллу хьуссар «Время высокой музыки» концертрал лагрулуву, «Единая Россия» партиялул ва ДР-лул Культуралул министерствалул чIаравбацIаврийну. Му программа щаллу дуллай бур «Единая Россия» партиялул, Аьрасатнал личIи-личIисса регионнайсса тамашачиталгу лавайсса хьхьичIунсса музыкалущал кIул баву, махъа нанисса жагьилтураву художествалул тарбия дишаву мурадрай.
Пресс-конференция бачин бувну бия ва му байгу-бивхьунни ДР-лул Культуралул министр Зарема Буттаевал. Ванил бувсунни цIанихсса скрипачнал оьрмулия.
— ХIакьину жулла республикалул хъуншагьрулий хъанахъисса иш хъанай бур тарихийсса ишну. «Единая Россия» партиялул кабакьулийну, ихIсаниятрал акциялул лагрулуву, жулла республикалийн увкIун ур дунияллул даражалул музыкант, скрипач-виртуоз, АьФ-лул лайкь хьусса артист Дмитрий Коган. ЦIанихсса династиялул вакил, — увкунни Зарема Буттаевал.
Дмитрий Коганнул бувсунни ва ихIсаниятрал аьрххи бакIрайва байбивхьушиву «Время высокой музыки» дискрал чIаравацIаву хIисаврай ва му диск жулва билаятрал музыкалул цинявппагу школардан дуллушиву укра. Шиккува кIицI лаган, «Время высокой музыки» федерал проект цурда иширайну щаллу дуллалаву дайдирхьуну дур 2013-ку шинал Москавлив Союзрал Къатрал Колонный залдануву кка­ккан дурсса концертрая. Му проектрал лагрулуву Аьрасатнал личIи-личIисса регионнай ккаккан дурну дур классикалул музыкалул концертру, бувну бур мастер-классру, ккуркки-столлу, презентациярду. Щалвагу билаятрал музыкалул ду­ккаврил идарарттайх дарчIуну дур ми концертирттащалсса дискру.
— На ссавур дакъа ялугьлай ура ттунма чIявусса бавсса дагъусттаннал публикалущалсса кIул шаврих. Ттущалла ларсун увкIра Дагъус­ттаннал музыкалул училищардансса дискру, педагогтурансса кумаг хIисаврай. На Дагъусттаннайн ияннин хьура Аьрасатнал 56 региондалий, Калининградрая Сахалиннайн ияннин ва ххарину ура классикалул музыка хъинну ххирану бушиврия жулва билаятрай. Укунсса проект щаллу дувансса пикри ттул ччянива хьуна, амма ваксса хъуннасса даву ка-кумаг бакъа щаллу дуван гьич къабюхъанссия. Вана утти «Единая Россия» партиялул ва Дмитрий Медведевлул цала чIаравацIаврийну ва даву бакIуйн дуккан дуван бюхъавай, — увкунни машгьурсса скрипачнал.
ЦIанихсса музыкантнал планнаву бур Аьрасатнал 83 субъектрайн иянсса. ХIатта бакIрайва пикри бивкIнугу Аьрасатнал 10-12 шагьрулийн иянсса, яла, халкьуннаву ва проект ялу-ялун машгьур хъанай, хIукму бувну бур мунищал щалва билаятрайн иянсса. Дагъусттан хъанай бия 57-мур регион ва ивсса. ИхIсаниятрал акциягу къуртал хьун най дусса дия 9-мур июньдалий Москавлив.
Журналистурал Дмитрий Коганнухьхьун булунсса суаллу чIявуя. Миннунгу музыкантнал дуллунни кутIасса, амма балжисса жавабру. Суаллурив бия личIи-личIисса, музыкантнал цIанихсса ттаттая Леонид Коганнуя байбивхьуну, артистнал Северный полюсрай дуллусса концертрайн, мунал цIанихсса «Робрехт» скрипкалийн бияннин­сса. Ванал ттатта Леонид Коган, кIулсса куццуй, ивкIссар цIанихсса совет скрипач, СССР-данул халкьуннал артист, педагог. Мунал ва цалла дянивсса тапаватшивур­ттая тIий, Дмитрийл увкунни: «На тачIавгу нава ттаттаха лащан уллан къаикIара. Га ия цалвамур заманалул кумир. Жуварив ялапар хъанай буру цамур чIумал, художник тархъансса, цичIав къадагъарттал увгьуну акъасса чIумал. Гьай-гьай, на ттула ттаттал гьунарданул хьхьичI ник ришлай ура», — куну.
«Робрехт» скрипкалия тIий, ванал бувсунни:
— Мяйжаннугу, скрипка «Робрехт» бувссар 1728 шинал хъунасса кремонский усттар Джузеппе Антонио Гварнерил (дель Джезу) ва му бивкIссар Мария АнтуанеттачIа. Мунил му чIумуйсса буллуссар италиянал цIанихсса композитор Джованни Виоттихьхьун. Му махъунмай биян буван Виоттихун дахчуссар Франциянаву дайдирхьу_сса революция. Виоттил му аманат бувссар цала яла ххирама ученик, цувгу франко-бельгийский скрипичный школалул гьану бивзману хъанахъисса, Андре Робберехтс­луйн. Мунал цIар му скрипкалун дирзссагу. Муния махъ му скрипка цимирайрагу каруннивун багьссар, паччахIтурачIан, американал миллионерначIан, италиянал ишбажаранчиначIан ва м.ц.. Махъ му лавсъссар культуралул ляличIийсса проектирдал чIаравбацIаву дуллалисса Фонд­рал ва 2011 шинал Миланнай буллуссар ттухьхьун. Утти ттуща ва скрипка бищун бюхълай бур МахIачкъалалийгу, Красноярскалийгу, — увкунни ванал.
Вара кьини ахттакьуннай Оьрус­нал театрдануву цалла ккаккан дувантIисса концертрай ци музыка бикIантIиссар тIисса суалданухун ванал увкунни: «Ттун цалсса къакIулли нава ци произведенияртту щаллу буллантIиссарав, зал ккавккукун, миву ци акустика дуссарив кIул хьувкун, урганна цуми щаллу буван бурив», — куну. Ва кьини бакъа, тачIаввагу ванан зал цуппа ккакканнин кIулну бикIайсса бакъар цалва ци произведенияртту щаллу бувантIиссарив.
Пресс-конференция къуртал хьуну ссятравун Оьруснал театрданул фойе ккуччу тIий бувцIуну бия Дмитрий Коганнул творчество ххираминнал, мунал бивщусса музыкалух цалчин вичIидишин наниминнал. Ахиргу, шамийла занг рирщуну махъ, дайдирхьунни концертралмур программа. ХьхьичI сахIналийн бувккунни Зарема Буттаева. ДР-лул Президент Р. АьбдуллатIиповлул ва ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал председатель Х. Шихсаидовлул чулуха хъунасса музыкантнахь республикалийнсса аьрххилухлу барчаллагьгу куну, министрнал бувсунни музыкалул цIанихсса династиялул вакилнал творчествалул ххуллия. КIицI лавгунни ванал репертуардануву лайкьсса кIану бугьлай бушиву Никколо Паганинил 24 каприсрая сакин хьусса циклданул. Ми каприсрурив хъунмасса хIаллай щищакIуй щаллу дуван хъанай къадиркIун дур. Дунияллий увагу ца-кIия скрипач усса ур, миннавух Когангу, каприсирттал щалла цикл щаллу дуван шайсса. Цува Когангу увну ур Паганинищал ца кьини — 27-мур октябрьданий. Бувсунни Дмитрий Коганнул душиву цимирагу ххаллилсса проект, миннувасса цагу — «Пять великих скрипок в одном концерте».
Хъирив сахIналийн цува Дмит­рий Коган уккайхту, щалва зал гурсса хъатурдищал лавай бивзуна. Ва кьини дунияллийх цIа ларгсса скрипачнал Оьруснал театрданул сахIналий щаллу бувна Франц Шубертлул, Петр Чайковскийл, Дмит­рий Шестаковичлул ва чIявусса цайминнал композициярду. Ми цалнияр цал гужну ришлашисса хъатурдийну кьамул бунни тамашачитурал.
Концертрал ахирданий сахI­налийн махъ лахъан увккунни «Единая Россия» партиялул регионал отделениялул секретарьнал цалчинма хъиривчу, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал председательнал цалчинма хъиривчу Юрий Левицкий. Мунал артистнан дуллунни «Единая Россия» партиялул чулухасса ХIурматрал грамота, Дагъусттаннаясса хъамакъабитулунсса бахшишру — оьргърал ва унцIукIуллал усттартурал каруннил дурсса эмаратсса давурттив.
Щак бакъа, ва кьинисса концерт хьунни республикалул культуралул оьрмулуву, тарихраву хьусса хъунмасса ва агьамсса ишну.