Уздансса чIунну

1959 шинал на, МахIачкъалаллал механизациялул училищагу къуртал бувну, зун увхра «Дагдизель» заводрал подсобный хозяйствалийн трактористну. Микку зий 3-4 барз шайхту, ттучIан увкIуна танийсса Ваччиял шяраваллил колхозрал председатель МахIаммад Шамххалов (аьпа баннав цал), буттал шяравун нану трактористну зун тIий. Та чIумал Ваччиял колхозрал машан ларсун дия «Белорусь» тIисса трактор.

Жун училищалуву дук­лакисса чIумал ла­хьхьин дурна гьарца журалул трактордал, комбайнардал механизмарду ва ми къурнил давурттай зузи давансса куц. Колхозрал правлениялул хIукму бувна, комбайн лахъан шайсса хъуру чанну дуну тIий, молотилка машан ласунсса. Лаващату базаллува жу ларсъссия Югославиянал молотилка. Ряхра метра ххишалагу лахъишиврийсса тракторданущал­сса молотилка Ваччав диян даннингу жул 3 гьантта хьуна. Ахъушиял ва Ххажалмащиял дянивсса ЯтIул ламуй ттун багьуна 9-10 адаминащал ца мет­ра лахъишиву дусса, хъинну кIусса барабан 3-4 балкардал ялтту гьаз дуллан. Га чIумалсса ххуллурдугу бия утта-кIюласса, хIатта хъунисса машинар­ттувагу кIура баен къахъанай инжит хъанахъисса. Жун багьайва захIматсса ххуллурдал дуламанттайх молотилкалул нигьру дучIан дуллай дачин дуллан.
Жул колхозрал га чIумал 2 ферма дикIайссия: ца – гъа­ттарал, ца – ницал. Дуссия гъайчайсса тамансса хъуругу. Фермардайсса ризкьилун дичинсса силосрал къувив дай­ссия ца УттамакIуйсса оьллал фермалий, цагу Бярнихсса ницал фермалий. Ми къувирду дуцIин дансса уртту каруннах, рикIирттах дурусайссия. Ва­ччав ва Бярнихсса силосрал къувирду дуцIин дансса уртту трактор машан ларсун махъ мунил механизма ишла дурну мюрш дайссия. Укунсса даву нирхиравун дуртун махъ шяраваллил жямат зукьлан бикIайва «вил хъунмасса хIарачатрайну жу нюжмардий, багьтIатIалгу хьуну, дантIисса даву ца-кIира кьини дурну къуртал хъанай буру» тIий. Га чIумал хъуру ттирхIуну бувсса ччантIурду къурувва кьабитайссия ххалал давуртту къуртал хьуннин. Яла ттивхIусса лачIал, увал, хъюруврал, хъалул ччантIурду шяравун буххан бувну байссия кьамурду. Ччарду дуван, къаврду ттиривхьхьуну кIигъагъан аьркинссия чара бакъа. Яла щаллусса кьини вайра ччинну цачIу дирхьуну, миннул ялув хъунисса чарттугу бивхьуну, ницай лагма буклай, 2-3-ла занакьалагу дуллай, цуппа ца чIали къаличIанну ччар дувайссия. Жу молотилка ларсун махъ 30-40-хъул гьантлий дуллан бикIайсса ччарду 10-хъул гьантлул мутталий дурну къуртал дайссия. ЛичIину дайссия хъюруврал ччарду, цурда ца хъюрув нухьхьавух гьан къадиртун. Молотилкалул 3-4 жура къалмул личIи байва. Колхозрал ччарду дурну махъ, колхозниктуралсса дайссия. Мигу дайссия ку молотилкалий, кугу салома хIуен дай машиналий. На Ваччиял шяраву трактористну зий, хъуру гъайтIутIини, ттукку къала­хъайнин тIиссакссагу, трактор диян дайссия. Тракторданул махъун дархIусса къарасирттах ххуллурдува гъайчайссия, миккугу арамтурал къама бищайва. Яла, муххал ххялаххив дархIуну, къама бахьлаган байссия. Мукун захIмат буллай дургьусса хъуругу ччяни ххя­ххайва. ДакIнийн бичинна таний колхозраву хъунмасса захIмат буллай бивкIсса Ваччиял шяраваллил жямат: Ярби Исял кулпат Гулжанат, Исрапил, Пикьихъал Аьйшат, Увайсхъал Заххи, НасухI, ХIасан-ХIусайн Жалалхъал, Ярбихъал МухIаммад, КъутIаев Рамазан, Шагьмил ПатIа, ОьрчI Кьади, Халухъал Къишттаман, Шамххалов МухIаммад, Аьйдахъал Ххадижат, Мандархъал ПатIимат, Хъатуми, Ярби, АхIмахъал Марижат, Хамис ЩивтIахъал, Ярбил Ися ва мукунма чIявусса цаймигу буссар дакIнийн къабагьсса.
Рамазан-хIажи КъутIаев,
ш. Ваччи