КьурчIисса март барз…

tast_10Март зуруй 71 шин хъанахъиссар лакрал халкьуннал ца бутIа гужрай цалла минардая ЦIуссалаккуйн бизан бувну. Щил ци учирчагу, буттал улча, шяравалу, ппухълу бувччусса хIатталу, оьрму лавгсса кIантту, цала тIюва кьаритан ччай цучIав къаивкIссар. Амма, ччайнугу, къаччайнугу, цIусса кIанттурдайнсса, кIулбакъашиврувунсса ххуллийн буккан багьссар…

ПатIимат Рамазанова
Бахьтта захIматсса ххуллурдайх нанисса халкьуннайсса къия… КIива кулпатран цану дуллусса аьрава буза бишин… Ци дишинссар муний?
Ца кьариртун, ца ласун хъанай буниявагу ци бия?.. Бахьтта нанисса оьрчIру ва хIал бакъасса къари-къужри бургъилухгу, гъаралухгу нанаврил багьтIатIал хьуну, къашавай хъанайгу, литIлайгу бивкIссар. ЧIявуссаннал бусай, ливтIуми га буний, ххуллул чIаравва цукун-бунугу буччин багьайва куну.
Гьава бахханасса кIантту, та шинал лачIлачIисса чIярусса гъараллу, лагмава кунцIуллив, мичIакру, заэв хьусса, хIаллангат хьусса, азурдасса, ккашилнасса халкь… Ккашил ва азардал ххя­ппурттахьхьун биривну ххассал къавхьуссар бизан бувминнавагу ца ххячча! Шанна шинал дянив ЦIуссалакрал райондалий азардал ва ккашил сайки 2000 инсан ливтIуну ур. Чараваллив сайки циняв ливтIуну бур. Ванийн дакъарив учайсса миллатрацIух цIу дишаву куну?
Аьлимтурал – генетиктурал чIявуну тикрал бай зунттал халкь цIусса миналий, баххана­сса гьавалий вардиш хъананнин 8-10 шин ларгссар куну. Миккугу кIанттул шайхту, оьттул гьухъай цIусса кIанай аргъирайсса район хIасул дувайхту, лакран багьунни цIунилгу мина даххана дуллан. Журналист Татьяна Айгуновал тIийкун, «чилнура ляркъусса буттал мина кьаритан…». ЧантI увкусса, итххявхсса миллат бухьукун, цалва талихI цайминнал къювурдай гьану бивзун щаллу къашайшиву бувчIусса миллат бухьувкун.
Сивсуну учин бучIир, 71 шин ларгунни лак, жува, ва ишираву ссавурданий бацIан аьркиншиврия гъалгъатIий. 71 шин ларгунни жува ца миналул, оьтту-ттурчIал агьлуру, цавайннай зулму бувну, цайминнан рахIатсса оьрму бикIан къабюхъай­ссар, уссурвалшиврий, маслихIатрай, ссавурданий ва яхIлий бакъа жува бакIуйн къабуккайссару тIий. Жува бувхIумур, ккувхIумур, жунма ккавкмур жулва оьрчIан кка­ккан къабитанну тIий.
Вайксса бакIран ккавксса, кьурчIисса кьинирду дурхIусса, дурк кьини чувшиврий лархъсса лакрал миллатрахь циванни цIусса миналий район ядансса, райондалул цIа ядансса ихтияр дикIан къааьркинсса?
71 шинал хьхьичI зулмулий лакрал тарихраву дурсса ччанак­ру нажагьсса ссавурданий, оь экьикъагьанну ттирирхIуссар лакрал. Гьамин лакрал! ЩинчIав зарал бивну къакьамулли тIий. Къакьамулну бикIан аьркин­ссар щинкIуйгу лакран зарал хъанайгу!
Гьассар! ЦIуссалаккуйнсса аьрххи-ххуллурдай ва ЦIусса­лаккуйсса аьрщарай аьщун бивзссар лакрал кьадар.
Кьянатсса дяъвилул шиннардий, бур чинми чиваркI аьрай талай бивкIсса ппурттуву, цукун захIматсса тагьардануву зана-кьулу хъанан багьну бивкIссарив лакран бувчIайнан бувчIуссар, бюххайнан бювхссар.
Тахсир бакъасса миллатрай танмихI хIисаврай гуж баву хьуссар!
Жулва дагъусттаннал халкь, азардахъул шиннардил лахъишиврий бавкьуну, нахIуну яхъанай бивкIссар, ца мархха-ххунуя бивзсса, ца аьрщарал ччатI канай, щин хIачIлай бивкIсса уммат бушиву лакран кунма цайми миллатирттангу, хIукмурдал заллухъруннангу кIулну бикIан аьркинссар. КIулну ччинангу, бувчIуну ччинангу бувчIуссар.
ХIазран бакъар лакрал, «жунма ккавкмур жулва оьрчIан къа­ккакканнав» тIисса дуаь чIяруну тикрал дувайсса. Ялун нанисса никирал оьрму ппухълунналмурнияр тIайлабацIу бусса хьуннав.