Учительналли школалул сий гьаз дайсса

IMG_5447ЧIун наниссаксса баххана хъанай бур оьрму, замана. Амма ми цуксса баххана хьурчангу, инсаннал оьтту-ттурчIавусса яхI-къирият, ас-намус баххана бан къашайссар. ХIакьинусса ттул ихтилат вана укунсса, вай хасиятру лавайсса даражалий дурур­ччусса, чIярусса шиннардий Хъусращиял школалий бусравну зий ивкIсса, хIакьинусса кьинигу цащала зий бивкIминнан ва цалла дарс дирхьусса оьрчIан тачIав хъамакъаитайсса, хIурмат лавайсса учитель АхIмадов ХIамин АхIмадовичлуяр.

ХIасил нукIува школардайсса сайки цинявгу учительтал бивкIссар даврил хъунмасса опыт бусса, цалла куртIсса кIулшивурттайну цIа гьан дурсса. Укунсса учительтурая сакин хьусса коллектив сагъ-саламатну бусса чIумал хъинну хъуннасса сий дуну буссия хьхьичIава Хъусращиял школагу. Ва школалулгу, шикку зузисса учительтуралгу цIа ца райондалий дакъассагу, щаллагу республикалийгу хьхьичIххуттаву дикIайссия. Шичча итабавкьусса оьрчIругу оьрмулувугу, элмулувугу, давурттайгу цивппа ххуй чулий кка­ккан бувсса чIявусса буссар. ХIамин АхIмадович ва ва кунмасса учительтурал хIарачатрайну ва хъунмасса захIматрайнур та чIумалсса школалулгу, учительтуралгу, дуклаки оьрчIалгу сий диркIсса. ХIакьинусса кьини ХIамин АхIмадовичлул дарсру дирхьусса цикссагу дуклаки оьрчIру, хьхьичIунсса институтругу къуртал бувну, ххаллилсса пишакартал хьуну зий бур.
АхIмадов ХIамин АхIмадович увну ур 1934 шинал декабрь зурул 5-нний Хъусращиял шяраву. Ванал ппу Дадукьубахъал АхIма оьрмулул 13 шин хьуния шихунай хIухчушиву дуллай, хъинну хъунмасса захIмат бивхьусса адамина, бюхъу бусса ризкьичи ивкIссар. Дяъвилул шиннардий мунан СССР-данул Верховный Советрал Президиумрал чулуха, Сталиннул къулбасращалсса, ХIурматрал грамота дуллуну диркIссар. Ванаща цащавалу гьу­хъаллий канай бунува 1500-хъул яттил хIайван буккин бюхъайсса бивкIун бур. Ванал цала арс ХIамингу мукуна захIмат ххирану тарбия увну ур. Буттал вагу чIивину унува цащала яттичIан уцлай, ятти-гъаттараха зий, захIмат буллай аьдат увну ур. Школалий дуклакисса чIумалгу буттал яттичIан уцлай чIивисса ХIаминнун кьачIа дахIингума лахьхьин бувну бивкIссар. Мукун вардиш увсса ХIаминнул опыт бусса хIухчалтраяр гьарзасса накI ттизайсса диркIун дур. Му бакъассагу, ХIаминнун лавхьхьуссар усттарну чарий чару бишин, хъуру гъай учайни кIамайму бугьан, хьхьичIунну ххулув цулун.
Дуклан увххун ур школалийн ХIамин та Хъун дяъви байбивхьу­сса 1941 шинал. ХIакьинусса кьини кунна дакIний дур ванан та чIун.
«На школалийн лавгсса шинну дия яла захIматми, дяъвилул чIунну. Сайки циняв учительтал дяъвилийн бувцуну, жухь дарсру дихьлай бия 7-9-классру бувккусса, педагогнал кIулшивуртту дакъасса чиваркI. Хъинну хьхьарасса дия дарсиран аьркинсса кьай-кьуйлул щаллушинна. Чичинсса тетрадьрувагу бакъа, чичрурду дуллан бикIайссияв бухсса луттирдал ххуттардивухсса арардавух, лухIисса щекьи дайссия щинавух кIа хIала дурну, дахьва бивхсса хIайвандалул оьтту ххар­ттух хIала буллай, татан къабивтун, дайссия ятIулсса щекьи», — буслай ур ХIамин.
Школалийгу чIаванияцIава ХIамин хьхьичIунну дуклай ивкIссар. Хъусрахь 7 классгу бувккуну, ХIамин гихунайсса дуккаву дуллай ивкIссар таний хъинну сий дусса ЧIяйннал дянивмур даражалул школалий. Шикку хьхьичIунсса дуккаврихлу ванан дуллуссар ХIурматрал грамота. Мяйжаннугу танийсса цинявппагу оьрчIал дянив яла сий думурну так дуккавур диркIсса, бяст-ччаллугу дуккаврил цIанийри бивкIсса. Вихнугу бивкIссар так куртIсса кIулшивурттайну бакъа оьрмулуву хьхьичIуннайшивуртту ласунсса умуд бакъашиврийн. Муна мукунсса тарап дургьусса жагьил ивкIссар ХIамингу. Шяравусса ва райондалийсса школардай ларсъсса кIулшивурттайну гьашиву къадурну, ХIамин АхIмадович институт­равун ухханнинсса кIулшивуртту ласун дуклан увхссар Каспискалийсса зунттал оьрчIал интернат­равун. Ва интернатгу марцIсса ххювардай къуртал бувну, ХIамин АхIмадович увххун ур Дагъусттаннал ПаччахIлугърал педагогикалул институтрал физикалул ва математикалул факультетрайн. Шиву дуклакисса чIумал ва мудан гьуртту шайсса ивкIссар жагьилтурал дянивсса спортрал бяст-ччаллавухгу. 1953 шинал ва институтрал чулуха гьуртту хьуну ур Владикавказрай хьусса лачIун буккаврил чемпионатрай. Муний бувгьуссар ванал 1-мур кIану. ХIасил зунттаву захIмат буллай аьдат хьусса ХIаминнущал лачIун уккавриву, кIушиву гьаз давриву бяст бансса жагьилтал чансса бивкIссар. ЯтIул дипломращал институтгу къуртал бувну, ХIамин АхIмадовичлул захIматрал ххуллу байбивхьуну бур Ккуллал дянивмур даражалул школалий математикалул ва черчениялул дарсру дихьлай. Дурну дур ванал шикку зий 2 шин. Ва школалий дарсру дихьлахьисса кутIасса мутталий ХIамин АхIмадович дуклаки оьрчIангу, шяраваллил жяматрангу ххира хьуну, цамур школалий зун итакъаакьлай ивкIун ур. Гания мукьах тамансса шинну ларгнугу, Ккуллал жяматрал, ванал дарсру дирхьусса оьрчIал ва ккаккайхту, хьунаакьайхту «Вана жула ХIамингу», — куну учай.
1957 шиная 1967 шинайн ияннин ХIамин АхIмадович дарсру дихьлай уссия Хъусращиял дянивмур даражалул школалий. ХьхьичIунсса учитель хIисаврай ва тIалав увну ур МахIачкъалаливсса механический техникумраву математикалул дарсру дихьлан. Шиву зузиссаксса хIаллай ХIамин техникумрал директорнан, завучнан ва щалва коллективран хъинну бусравну ва хIурматрай ивкIссар. Тай шиннардий техникумрал директорну, завучталну бивкIун бур инженертал, миннал къадиркIун дур педагогтурал кIулшивуртту. Гайннан захIмат шайсса бивкIун бур техникумраву педагогтурал дихьлахьисса дарсирдан лайкьсса кьимат бищун. Мунияту миннал чIявуну ХIамин АхIмадович уцайсса ивкIссар педагогтурал дихьлахьисса дарсирдан кьимат бищун. Техникумраву зий ХIаминнул дурну дур сайки 3 шин. Яла цIунилгу зана хьуну ур Хъусращиял школалий учительшиву дуллан. Ва школалийгу ванал, математикалул ва черчениялул дарсру дишаву дакъассагу, шаннахъул шин дурну дур директоршиву дуллай. Дарсру дишаврищал архIал ХIаминнул 26-хъул шинну дурну дур ва школалий завучну зийгу.
ХIамин АхIмадовичлул бюхъу бусса оьрчIру математикалул кружокирдайн занази бувну, миннащал захIматсса задачартту буллан икIайссия. ОьрчIругу хъинну гъирарай бачайва муначIан. Мунияту чIявуну мунал дарсру дирхьусса оьрчIал, райондалийсса ва республикалийсса математикалул олимпиадарттай гьуртту хьуну, хьхьичIунсса кIанттурду бугьайва. Му бакъассагу, ванал дарсру дихьлай ивкIсса шиннардий ва школалий ца шинал 7-8 мусил медаль ларсъсса кIанттурдугу шайссия. ХIамин АхIмадович дакIнийн бутлай ур уттигу: «На таний нара дуллалисса даврил хIасиллу чIалай, даврийн ца байрандалийн куна ачайссияв», — тIий. Вана укунсса оьрчIругу, учительталгу бусса, таний гьанулул кIулшивуртту дулайсса, республикалий ца яла сий думур школану ккаллину бивкIссар.
Буниялагу АхIмадов ХIамин АхIмадович шяраву бусравсса учительгур, ас-намус лавайсса, мукъуй цIу бусса, ххаллилсса адаминагур. ХIамин АхIмадович цащала зузиминнан танийгу, уттигу хъинну бусравну ва хIурматрай уссар.
Цаппара шиннардил хьхьичI, ванащал цачIу Ккуллал дянивмур даражалул школалий зий ивкIсса, ЧIяйннал шяравасса Каримхъал МахIаммад (аьпа баннав цал), ХIамин цала шяравучу Шалласу Шалласуевлущал кIул уллай, тIий ивкIссар: «Агарда ва жула райондалий ухьурча дугърисса, ас-намусрал увччусса, инсаншиву дусса 3 адамина, миннавасса ца ва ттул дус ХIамин АхIмадовичри», — тIий.
Оьрмулул угьара хьуну, пенсиялийн увккун махъгу ХIамин АхIмадович оьна къаикIай. ВаначIан бучIай ЕГЭ-рдайн хIадур хъанахъисса чIявусса оьрчIру ва душру. Цалва оьрмулува 55-хъул шинну дурну дур ванал школардай учительшиву дуллай.
ЧIярусса шиннардий школардай зий бивхьусса захIматрахлу ХIамин АхIмадович лайкь хьуну цикссагу ХIурматрал грамотардан ва наградарттан. Миннувух дур АьФ-лул халкьуннал просвещениялул отличник ва ДР-лул лайкь хьусса учитель тIисса бусравсса цIарду. Ва ур захIматрал ветерангу. Амма яла хъунмур наградалун ХIамин АхIмадовичлул ккалли бай цалва дарс дирхьусса оьрчIал цала чулухунмайсса хIурмат ва кьимат.
Ванал бур нахIу-хIалимсса, бавкьусса, эбратрансса кулпат. Кулпат Гугьар Билаловнагу цащалва школалий биологиялул дарсру дихьлай зий буссия, вагу шяраву дуклаки оьрчIан бикIу, шяраваллил жяматран бикIу кIулссар ца ниттил куннасса аякьа дувайсса учительница ва дакI цIимисса хIакин кунма. Мяйжаннугу ванил кьимат лавайну буссар хIакьинусса кьинигу шяраваллил агьалиначIа.
Вайннал хъунама арс Юрийл къуртал бувну бур Ленинградрайсса киноинженертурал институт. Зий ур инженерну. Душ Валентинагу бухгалтернал пишалий зий бур. Герман тIима арс, школагу мусил медальданий къуртал бувну, дуклан увхссар Куйбышевлул цIанийсса Москавуллал инженертурал ва строительствалул институтравун.
Ва институтгу къуртал бувну, увххун ур Герман Аьрасатнал ПравительствалучIасса шяраваллил хозяйствалул академиялувун. ЦIанакул ва ур экономикалул элмурдал доктор. Мукуна ва ур К. Э. Циолковскийл цIанийсса космонавтикалул академиялул член.
Шиккува кIицI лаган, Герман таний Москавлий ва институтравун ухлай, экзаменну дуллалисса ппурттуву, ца чIивисса лахIзалул мутталий заданиярттугу анаварну дурну, кьатIувай увккун ивкIун ур. Ванал экзамен анавар увккун дуллурвав тIий, гьалак уклай ивкIун ур ХIамин АхIмадович цувагу. Гава цIана увккун ца преподавательнал, оьвкуну вайннайн, барчаллагь баян бувну бур укун гьунар бусса, за кIулсса оьрчI хIадур аврихлу.
Вай гьантрай ХIамин АхIма­дович кIицI лаглай ур 80 шинал юбилей. Юбилейращалгу барча уллай, чIа тIий буру ванан лахъисса цIуллусса оьрму. Ина вилва оьрчIал, миннал оьрчIал ххари уллай, вина ччийкун итаннав, зул кулпатраву ххаришивуртту чIяру даннав.

imarИмара Саидова