Хъаннил янналул усттар

lolo_5Дагъусттаннал миллатирттал культура ядаву, дуруччаву му ир­сирай дачин даву мурадрай МахIачкъалалив Дружбалул къатраву тIивтIунни Дагъусттаннал миллатирттал костюмирдал лаборатория. Му лабораториялул хъунмурнугу бивтунни хъаннил янналул усттар, Дагъусттаннал дизайнертурал гильдиялул председатель, цIанихсса дизайнер-модельер Минажат ХIасанова.

Имара Саидова
Гьунар бусса, машгьурсса дизайнертурава жулва лакку душ Минажат ХIасанова, цила усттаршиврийну, каруннал дуллалисса магьирсса давурттайну машгьур хьуну, язи бувгьунни ва къуллугърай битан.
Минажат ХIасанова чIава­нияцIава дарзинал пиша язи бувгьуну, хIакьинусса кьинигу мунийн хаин къавхьуну, ялу-ялун аьнтIикIасса миллатирттал яннарду дурухлай зий бур. Ванил канила бувккун бур цимигу Дагъусттаннал халкьуннал миллатирттал ла­ххиялул коллекциярду. ЦIанакулсса заманнай чIярусса лаххияртту Аьрасатнава ва чил билаятирттая дукIлакIисса чIумал, мяйжаннугу хъинну захIматри жула душвавран, хъаннин къулай дизансса лаххияртту ляхъангу дурну, чIюлугу дурну дуруххан. Минажатлул му чулухунмай бивхьуну бур биялсса захIмат. Гьуртту хьуну бур, Дагъусттаннай бакъассагу, Ухссавнил Ккавкказнавусса, Аьрасатнавусса модельертурал личIи-личIисса конкурсирдай. Ванил цилла дурурххусса гьарица лаххиялуцIунгу дур цацIунна даркьусса бакIва­хIуртту, лачакру, хIатта миннущалсса усругума. Минажатлул ляличIину усттарну дурну дур сахIналийн лаххайсса костюмругу. Тикрал къашайсса, цайминнуха къалархьхьусса, ххаллилсса кос­тюмру дурурххуну дур Минажат ХIасановал машгьурсса «Лезгинка» ансамбльданун. Мукунна тамансса усттарсса костюмру дурурххуну дур республикалул шагьрурдал ва районнал ансамбльлан.
2002 шинал Минажат ХIаса­новал каялувшиву дуллалисса «Дизайн -студия хиджаб» идаралул дурххуссар театрдал пардавртту ва сахIналул яннарду дуруххайсса паччахIлугърал заказ. ХIакьинусса кьини ва идаралулли дурурххусса Къумукьнал, Даргиял, Дарбантуллал, ЦIуссалакрал райондалул ва цаймигу театрдал пардавртту ва сахIналул яннарду. Махъсса шиннардий ва студиялул, театрдал пардавртту дакъассагу, сахIналул костюмру, хъатIал гьухъригу бурухлай бур.
2006 шинал Минажат ХIаса­нова гьуртту хьуну бур, «Дагъусттаннал хъатIал» яннардал коллекциялущал, Каннардай хьусса Аьра­сатнал культуралул кьинирдай. Мура шинал, Москавлий хьусса конкурсрай цила коллекциярдащал гьуртту хьуну, цалчинмур даражалул дипломран лайкь хьуну бур. «Дагъусттаннал халкьуннал лаххия» тIисса коллекциялущал 2008 шинал гьуртту хьуну, Калугалий хьусса Имам Шамиллун хас бувсса форумрайгу Минажат ХIасановал хьхьичIунсса кIану бувгьуну бур.
Минажатлул каялувшиву дуллалисса Дагъусттаннал дизайнертурал гильдия мудан гьуртту шай ихIсандалул давурттавух. Ва гильдиялул дизайнертурал хIарачатрайн бувну, цикссагу Да­гъусттаннал магьирлугърал усттартал гьуртту хьуссар республикалул ва Аьрасатнал даражалийсса фес­тиваллай. Шиккува кIицI лаган, ва гильдиялул дизайнертурал Ваччиял шяравусса Культуралул къатлул пардавртту ва сахIналул янна лахъ бакъасса багьлух дурурххуссар.
ЧIярур Минажатлул цилва пишалуву уттинин ларсъсса ххувшавуртту. Гьай-гьай, укун халкьуннан бусрав хьунну, итталун багьанну, мудан хьхьичIун ливчуну зун бю­хъай так цалла даву дакIнийхтуну ххираминнаща. ХIакьинусса цилла давриягу Минажат бур цимурца цилла дакI дирхьуну дайдишара тIий буслай:
— ХIакьину ттуйн вихшала бувсса къуллугърал (яни этно-ди­зайнернал) мурадгу бур Дагъус­ттаннал миллатирттал лаххия ахттар даву, мунил элмийсса тарих лахьлахьаву. На миллатирттал ла­ххия дурухлахисса, миннуха зузисса инсангу бунавхьур, ва давугу ттул дакIнил ларсъсса дур.
КуртIну пикри барча, миллатирттал лаххия Дагъусттаннал яла аваданмур ххазиналун ккалли бан бучIир. Цанчирча му лаххиялуву чIалай дуссар янна дурурххусса дарзинал, миннуй лачIунсса арцул, мусил чIюлушиннарду дурсса ус­ттартурал, лаххиялущал лаххансса усру дурурххуминнал усттаршиву, магьиршиву. ЦIанакул на зузисса къуллугърал агьамми масъалар­ттугу бур миллатирттал лаххи-ликкиялул авадансса тарих ахттар баву ва му никирая никирайн ябуллай бачин баву. Дагъусттаннал миллатирттал культуралул, багьу-бизулул уттигу аьлтту бан бувасса, ахттар бан аьркинсса куртIсса мархри буссар. Гьарца миллатрал, шяраваллил лаххиялулгума буслай бур миннал авадансса тарихрая. Та заманнайсса инсантурал лаххи-ликкиялийнува чIалай бур ми цукунсса, ссаха зузисса, ссаву гьунар бусса инсантал бивкIссарив, миннал багьу-бизу. ХьхьичIазаманнул лаххиялуву ишла дурну дуссар заргалтурал дурсса, нажагь дакъа хьунакъадакьайсса, арцу-мусил чIюлушиннарду. Дур мукунна гьарица костюмращал лаххайсса, уссал усттартурал дурсса, усрура. Миллатирттал костюмирдал лабораториялуву, костюмру цачIун даву, ми ратIаву дакъассагу, ахттар дуллалиссар гьарица авторнал даврил кьюлтIшивуртту. Шикку исват хъанай бур бюхъу-гьунар бусса, цалла дурсса даврил хIасиллал ххари буллалиминнаща бакъа укунсса, тарихравун дагьансса, лаххи-ликкия дуван къабюхъайшиву. Муна мукунсса тарап дургьуну зузиминналли хIакьинусса кьинигу сий дусса, ва ми инсантураву бусравну бусса.
Масалдаран, на дахьва техникумравун дуклан бувкIсса чIумал дурурххуссия ттунна, нара ляхъан дурсса костюмирдал комплектру. Мукуннасса янна дуруххан ччан бивкIун ттул ссурахъингу, таний машгьурсса дарзиначIан лавгссия. Га цIанихсса дарзинал дурурххусса янна дия цинна захIмат къахьунсса куццуй дурурххусса. ЧIявуми дарзиталгу бур ккаккан бувсса куццува къабувккун, цичIав ххишаласса ляхъан къадуллай, арцу лякъаву мурадрай зий, захIмат буллай. Гьай-гьай, къабигьассар цайми дизайнертураха къалархьхьусса, тикрал къахьунсса янна, ляхъангу дурну, инсантуран ххуй дизанну дурухлан. Мунияту жун, янналул усттартуран, жунна чил дурурхху­сса янна кьамул къашай.
Миллатирттал лаххия ахттар даву дакъассагу, на бура дарзишиврул цаймигу журардал кьюлтIшивуртту лахьлай, бигьасса журардай лаххия дурухлан лахьлай. Бигьасса куццуй, ца, ягу кIива чул бурувххуну, янна ттисин, дуруххан лахьхьин байсса мастер-классру ккаккан бан увкIсса машгьурсса модельер Вячеслав Зайцевлулгу цIа дурна «Кавказский стиль» тIисса проектравусса ттул яннардал коллекциялия. На ялагу зий бура жалинтирттал лаххайсса миллатрал костюмрал зумувнусса гьухъраха. Махъсса ппурттуву мукунсса гьухъри лаххан ччисса жалин душругу чIявусса ливчунни. ЩихачIав къалавхьхьусса, хьхьичIазаманнай кунмасса хъатIал гьухъри буруххан бучIаймигу чIявуми жулва лакку душру бур, цивппагу Москавлия, чил билаятирттая Дагъусттаннайн хъатIи бан бувкIсса. Укунсса гьухъри бурухлахини бакIрайва ми душварал ниттихъул рязи бакъа бикIайва, яла, гьухъри бурувххуну махъ, дурсса даврил хIасил чIалан диркIукун, барчаллагь тIий бучIай. ДакI ххари хъанан дикIай буттал аьрщарая архну ялапар хъанай бунугу, жагьилминнан, цал лаххан духьурчангу, миллатрал лаххиягу тIалавну душиву. Мукун дурурхху­сса лаххия личIантIиссар ужагърай никирая никирайн дачин дурну.
Миллатирттал хьхьичIарасса янналулли миннал тарихраягу бусласисса. Цумур бухьурчангу миллат­рал тарихгу лавсун наниссар му миллатраясса инсаннал. ЖучIава, Дагъусттаннай, миллатирттал ла­ххиярдал ххазинарттаха зузиминнал чIарав бавцIуну ка-кумаг баву къадикIай. Къаччан бикIлан бикIай жулва Лакрал театрданул костюмру дуван цайми миллатирттал инсантурайн тапшур дуллаликун. Цимилгу Лакрал театрданул кос­тюмру кьюркьуну, бачIи багьлух, гихунмай хIала-гьурттушиву даву мурадрай дурурххуссия нагу. Амма цахъис жаваблувсса, сий дусса пьесарду бихьлахьини жулва театрданун жу итталувагу къабикIару. Циванни, жулвагу гьунар бусса пишакартал буна, цайми миллатиртталми жува лахъа-хъун буллан аьркинсса. ЧIярусса шиннардий Лакрал театрдануву зузисса, лакрал миллатгу, миннал багьу-бизугу кIулсса художник-модельер Анзор МахIаммадовгу мудан ми ишир­ттаву итталу къавхьуна личIай. Ччива гихунмай жулва лакрал миллатрал культуралул даврил бияла буми, цайми-цайми миллатирттал инсантал хьхьичIунмай къабуллай, жулваминнал чIарав бацIлай. Жулва халкьуннангу цалла культуралул тарих кIулну бикIаншиврул, мукунсса давурттив дуллалиминная, миннал чIарав бацIлацIиминная ччя-ччяни кказит-журналлайгу чичаван аьркинни.