Ссуттил лачIал хъуру цIудуккан дуллай

ska_15Уттигъанну КIундиннал къутандалий хьунни Бабаюртуллал райондалийсса хозяйствардал хъуниминнащалсса райондалул бакI дургьуминнал батIаву. Муний гьуртту хьунни: райондалул администрациялул бакIчи Абакар Къюннуев; шяраваллил хозяйствалул ва экономикалул управлениялул каялувчи Ризван Оьмаханов;
ризкьилул кIи рутайсса кIанттайсса иширтталсса буллалисса администрациялул пишакар Аьлил Аьлилов; Талминнал щин дишай управлениялул хъунама инженер Абсамат Салаватов; Аьрасатнал ФГБУ-рал «Россельхозцентрданул» Дагъусттанналмур управлениялул Лакрал райондалулсса буллалисса отделданул хъунама МахIаммад ХIажиев; къутаннайсса аьрщарай дугьай хъуру дусса шяраваллал бакIчитал ва СПК-рдал каялувчитал.

Зулайхат Тахакьаева
БатIаву дартIун дия хозяйствардай ссуттил лачIа бугьаврил ялув.
БатIаву тIитIлай, Абакар Къюннуевлул кIицI лавгуна, жунна чIалачIисса Украиннавусса тагьар сававну, Европанал билаятир­ттал Аьрасатнан экономикалул санкциярдугу баян баврийну, жулла республикалий шяраваллил хозяйствалух ургъил буллан най бушиву. Агьаммур буруккин, ванал бусаврийн бувну, бусса бур къутаннайсса аьрщи целевойну ишла къадуллалаву – дугьай хъуру цила кIанттай, ххалазан цила кIанттай, лухччи цила кIанттай. Хъуру уттинин хъинну нажагьсса хозяйствардал дакъа дугьлай къабивкIун бур. Дугьай аьрщарайн дишинсса щинал захIматшивуртту хьунадакьлай душиврий чIурчIав дуллай, Абакар Къюннуевлул кIицI лавгуна вания гихунмай чаранну ляхълан багьлай бушиву:
«Гьашину ДР-лул БакIчинал районнал бакI дургьуминная­сса тIалавшиннарду кьянкьасса дикIан тIий дур. ХIукумат шяраваллил хозяйствалул даврил ялув дацIлан тIий дур, яла-ялагу аьрщи ишла даврил.
Инсаннал бакI хIисав бувну, Бабаюртуллал райондалул агьалинахьнияр чIярусса аьрщи лакрахь дусса дур, мунияту жулла аьрщи миннан иттав къалану дур. Вай гьантрай Лаващав хьусса совещаниялийгу ДР-лул Имуществалул ва аьрщи ишла даврил министерствалул зузалтрал бувчIин бунни шинал ахирданийннин дазу къарирщусса аьрщи аукциондалий дирхьуну, зехлан тIий бушиву. ХIатта Италиянал фирмардура дур, цачIа зунсса каширду дур, цал мюнпатну зузигу данну, цахьхьун дулара, тIий. Къутаннайсса жулва агьалинал бувагу бусса маэшат аьрщараяту бур. Му ишла къадулларча, бусса маэшатрацIа хьуну личIан най бур».
Администрациялул пишакар Аьлил Аьлиловлулгу цалва ихтилатраву хъунмур чIурчIав дуруна Дагъусттаннайсса дугьай аьрщи, ларгсса шиннардих бурувгун, кIилийну ххи дан ккаккан дуллай бушиву. Ризкьилуясса дучIаймур гьарза дуллан буржлув буллай бушиву.
Ванал бусласимунийн бувну, Лакрал райондалул къутаннайсса хозяйствардахь дусса дур 4800 га. дугьай хъуруннил. Миннува хIакьину пландалий ссуттил лачIал дугьан ккаккан дурну дусса дур 1500 га. ЧIярусса шиннардий къадургьусса хъуру дусса дур лухччайн кIура дарну. Цаппарассаннал дугьлай бусса бур люцерна. Буршиял ва Кьубиял гьар шинах бугьайсса бур ппиринж. Цаппарасса хозяйствардал аьрщи дусса дур, я хъуру хъуру къадугьлай, я щинну къадихьлай, я ятту кIи рутан къабукIлай, къундалухьхьун ларгун, канища дурккун.
Бувсунни ДР-лул Шяраваллил хозяйствалул министерствалий бушиву гьарца райондалул аьрщарацIун цIакь бувсса пишакартал ва ми бикIан тIий бусса бур аьрщи цукун зузи дуллай бурив, план цукун биттур хъанай дурив ялув бавцIуну.
Райондалий аьрщарал налог ххи дурну дусса дур 700-800 азарда къурушрал.
«Арендатортурахьгу дуссар диялсса аьрщи. Ми ххулув буллай, бахлай бур. Гьашину минналгу 30 % бухьурчагу дугьай хъуру зузи дан хIарачат барча, ялунчIилгу 50 % хъуруннил дугьан бюхъарча, ми арцу райондалун диял хьун тIий дур шилуссагу, Лаккуйссагу аьрщарахсса налог лахъан», — увкунни Аьлил Аьлиловлул.
Ванал ххи бунни райондалул шяраваллил хозяйствалул управлениялул каялувчи Ризван Оьма­хановлущал хозяйствардал ва фермардал ялтту буклай, ризкьилул ва техникалул инвентаризация дуллай бушиву.
Хъирив СПК-рдал каялувчитурал бувсуна цалла-цалла хозяйствардал тагьардая. Вайннал цинявннал буруккинтту аьмсса бия: щинал архру чапалну душиврийну, аьрщарайн щин дуцин къабюхълай, хъуру дугьаву хозяйствардан заралну дацIлай дусса дур. Цамур буруккин – техника дакъашиву.
Талминнал щин дишай управлениялул пишакарнал бувсунни, Ахъушиял райондалийсса ца хозяйствалул личIаннин, ссуттил лачIа ттининнин щилчIав бугьлай бакъашиву, вайми хозяйствардал хъунмурчIин ппиринж бугьлай бушиву. Лакрал райондалийгу махъсса шиннардий 2 хозяйствалул бакъа къабугьлай бусса бур ппиринж – Буршиял ва Кьубиял. Къабугьан аьркинсса кIанттай бувгьуну, бакIлахъия къаларсун ливчIссагу бусса бур цаппарасса. Ппиринжрайн щин дишин аьркинну бусса бур 100 гьантлий. Мунияту багьлай бусса бур щиндихьултращал бавкьуну зун. Ссуттил лачIан ва люцерналунсса щин мудан диял хъанай дусса дур. Ванал бувсунни къурагьшиву дагьаврийну гьашину хозяйствардан хъунисса зараллу бившиву. Чапалми каналлу марцI дуллай, зия хьуми дакьин дуллай, ялунчIилнин хозяйствардал щинал щаллушинна дан хIарачат буллай буру увкунни.
БатIаврий СПК-рдал каялувчитуран маслихIат бунни жямат­ращалгу хьунабавкьуну, хозяйствардаву низам дишин – ризкьи сияхIрайн ласун, аьрщарал дазурду рищун, заллухъру цIакь бан.
Ахирданий Инишиял СПК-лул каялувчинал тавакъюрайн бувну, райондалул бакI дургьуми лавгуна га хозяйствалул агьалинащал хьунабакьин. Гайннал буруккинттугу кIул бувну, бувсунни райондалул чулуха аьркинсса кумаг бантIишиву, Лаккуй гъинтнил лухччив ккаккан дантIишиву.