Макь иттав дучIан дурсса макьала

ska_10«Чаннаннил Жариятлул» тяхъасса ччергъилу» тIисса макьала дуллуна уттигъанну ттухьхьун Ккуллал райондалул администрациялул зузала Хизриев Шамххалал, «Илчи» кказитрай рища тIий. Ва оьрус мазрай чирчусса духьувкун, таржума дуллан ивкIссияв лакку мазрайн. Дянив ивсса чIумал, ттул иттав макь дуркIуна…

Най бивкIун бур Буттал КIанттул цIанийсса дяъви. Канил ярагъ бугьан шайми хушрай най бивкIун бур Ватан душманнацIа марцI дуван. Шяраваллаву ливчIун бивкIун бур къари-къужри, мюрщисса оьрчIру. Баргъ зунттуха був­ккун, гамур чулийн гьаннин зий бивкIун бур колхозрал хъуруннай, фермардай. Хьхьу дучIайхту, дуссухун бавтIун, дяъвилийн гьан дувансса гъилисса жуларду, катIри, гьухъри щашлай щябикIайсса бивкIун бур.
Гьарца кьини дяъвилул ккур­ккая дучIайсса диркIун дур «лухIи тиллу». Инсантал нигьабуслан бивкIун бур пучбачIултраяту. ПучбачIу ххал шайхту, Аллагьнайн лабизлай бикIайсса бивкIун бур, цала нузачIан къагъанхьуния, къакьутI увкуния тIий. Га кьутIлищал най бикIайсса бивкIун бур буттал, ласнал, уссил «хавар». Амма пучбачIу хIаятрава уккайхту, гива баллан бикIайсса бивкIун бур аьтIисса чIурду, фашистнал ттаркIру ччуччиннав тIисса ниттихъал, кулпатирттал, ссурваврал зайрду. Кулпатрава адамина ахират­равун лагаву кIусса, хъаннил хъачIунттай дирхьусса гьивуну шайсса диркIун дур. КъюкI хьхьицIлай, чIири хъанай, туннурду буцавай, зяй-зяй тIий бикIайсса бивкIун бур. Амма чурх хIура хьун битан багьлаймур бивкIун бакъар!
ХхувшавричIансса ххуллу къинттуллуха байбишин багьлай бивкIун бур. Дяъвилия букIлакIисса «хавардал» гъюжу дуккан дуллалисса инсантурал дакIру къалещаншиврул, шяраваллаву бикIан багьлай бивкIун бур дакIру «кьянкьасса» инсантал. Мукунсса инсанну хьуну бур дяъвилул шиннардий Ккуллал райондалийсса СумбатIуллал шяраву Юнусова Жарият. Га ца ччаннах щукь тIисса бушиврийн бувну, инсантурал ганийн «ЩукьтIи Жарият» учайсса бивкIун бур. Тяхъасса, оьрмулух мякьсса, тачIав дакI пашман къадайсса Жариятлул ччиманавун тяхъашиву зана дитан бюхъайсса хасият диркIун дур.Ганил канихь ччергъилу шайхту, ганихун балай итабакьайхту, улу, лагмасса лахъ зунттурду ссапалун бизаннин кунма чIалан бикIайсса бивкIун бур.
Шяраваллил хъаннин Жарият ххирасса бивкIун бур, хIатта гания муданнагу нигь дикIайсса диркIхьурчагу. Къурдаравсса давуртту къуртал дурну, ахттакьун чIун дучIайхту, шяраваллил дянивсса Эябалу тIисса СумбатIуллал ккурчIав Жариятлул цилла ччергъилттущал гьарца кьини ссувхIат бувайсса бивкIун бур. Га ссувхIатрайн, явара, циняв бучIан багьлагьи­сса буржлувшиву диркIун дур. Нажагь цу-унугу, хъинну авара­сса ишгу бакъанува, къаучIарча, ганая «бурчу ликкайва тIар» Жариятлул. ХIатти ция, яла га цамур чIумал ссувхIатрайн къаучIан! Тяхъашиврийн учIаву бакъагу, гиккун увкIманан ба­лай учин, къавтIун изан буржлувну бивкIун бур. Вай пагьмурду бакъахьурча, хъат ришлан багьайсса бивкIун бур. СсувхIатрайн къабучIан бучIи бувну бивкIун бур аьрая «хавар» кулпатравун бувкIминнан. Мугу анжагъ шанна кьинисса. Мукьилчинмур кьини бучIан багьлай бивкIун бур ккурчIавсса тяхъашиврийн. Му, ца Жариятлун ччан бивкIуннихха тIисса иш бивкIун бакъарча, бивкIулул заллухъру ти-шинмай буван, оьрму гания гихунмайгу бутлан аьркиншиву, га ца кулпатрал къумашиву дакъа, щаллагу шяраваллил къумашиву душиву чIалачIи баншиврул дайсса даву диркIун дур.
Гьай-гьай, Жариятлуя рязий бакъассагу шайсса бивкIун бур: «ГаничIан къадуркIуннихха тил, жул хIаятрайн дуркIунни. Ци бур ганин балай тIунгу, къавтIунгу», — тIиссагу бивкIун бур.
Дяъвилул ххурхху Жариятлул къатрал чIарах къабувккун къаливчIун бур. Ца кьини ганил хIаятравун увкIсса пучбачIул увагу усса ца уссил «хавар» бусласисса тил Жариятлул канихьхьун дуллуну дур. Га кьинилия махъ шяраваллил инсантал мукIруну бивкIун бур Жариятлул ччергъилттул чIу левшушиврийн. ЦучIав ххишала дунияллий акъасса ятин хьуну бур Жариятлуя. Мукьилчинмур кьини, шяраваллил кIичIирттал ялувсса гьава гава тяхъасса Жариятлул ччергъилттул чIунил бувцIуну бур…
Вана ва кIанайн ивсса чIу­мал дуркIуна ттул иттав макь. ДакIнин багьуна дяъвилия зана къавхьусса буттауссу Рашид, Аьйшат буттарссил лас Калла, ванал уссу Жамалуттин, кIилчинмур буттарссил Ххадижатлул лас Аьлил. Дяъвилия зана хьусса, амма ахиратравун лавгсса ттула бутта Шяъбан, буттауссу Чарин. Дяъвилийн къагьарчагу, чIивину унува Каспийскалий ФЗУ-раву дуклаки­сса ниттиуссу КIурух, Ураллайн гьан увну, дяъвилун аьркинсса ярагъ буллай ивкIшиву.
Инсантал цанма баллали­сса ччергъилттул чIунийн вих къахъанай бивкIун бур. Ганил ччергъилттул чIунил хъирив балай баллан бикIайхту, шяраваллил инсантал циняв, цалва кушурдугу кьабивтун, левчуну бур ЖариятлучIан. КкурчIав бияйхту инсантуран ххал хьуну бур ганил бакIрай бавхIусса лухIисса мурцIу. Чурххаймур бивкIун бур яла исвагьийсса гьухъа. Канихьсса ччергъилттул чIугу цамур чIумалнияр ял­ттуну баллалисса кунма хIисав хьуну бур. Жариятлул мурччив пишлихь духьурчагу, цахъи лавайсса ганил яруннавурив пашманшиврул сурат чIалан диркIун дур. Ганих бургайхту, циняв ккурчIавсса хъами аьтIун бивкIун бур. Му чIумал, хьхьичIмур хъамитайпалучIан гъан хьуну, Жариятлул: «Щил уссилли дяъвилий жан кьурван дурсса?» — куну, суал буллуну бур. Хъамитайпалул лагьсса чIуний: «Вилма уссил», — куну бур. «Арамтурал ярагъ канихьну Ватан дуручлай жанну кьурван дурсса чIумал, аьтIун къааьркинссарча, пахрулий занан аьркинссар, бачи къавтIутIи», — куну бур. Яла циняв хъами, макьгу лихьлай, къавтIун бивзун бур. Ца хъамитайпалул къавтIий бунува: «Жува ванийн, «ЩукьтIи Жарият» къатIий, «Чаннаннил Жарият» тIун багьлай бур», — куну бур.
Жарият кунмасса хъами бивкIссар гьарца шяраву. Аьрай та­латисса саллатIтуращал, «Чаннаннил Жариятлул» ччергъил­ттулгу Ххувшаву гъан дуллай диркIссар. Цалнияр цал жула дянива Ххувшаву ларсми чан хъанай бур. Хъун дяъвилул дарсру тачIав дакIния дуккан дитан къабучIиссар.