ЦIусса дуккаврил шинавун цIусса мурадирттащал

dsdr_6Ларгсса дуккаврил шинал райондалий ЕГЭ дуллуну дур 132 инсаннал, миннава 127 ур гьашину школа къуртал бувсса. ЕГЭ-рдал хIасиллайн бувну 11 оьрчI ливчIун ур школа къуртал бувшиврул аттестат къалавсна: 4 дуклаки оьрчI — Ккур­ккуллал школалул, 3 – Хъурхърал школалул, 2 – Гъумучиял школалул, ца-ца оьрчI Гъумучиял лицейрал ва ГьунчIукьатIрал школалул. 15 выпускникнал ларсун дур мусил медаллу.

Август зурул 28-нний Лакрал райондалий Гъумучиял клубраву хьунни цIусса дуккаврил шинан хас дурсса, кIулшиву дулаврил зузалтрал, аьдатравун дагьсса августовское совещание.

Зулайхат Тахакьаева
Совещаниялий гьуртту хьунни райондалул бакIдургьуми, му кьини райондалун Республикалул БакIчинал грант дулун увкIсса Республикалул БакIчинал зунттал районнайсса вакил МахIаммадхIажи Зайнулаьбидов, ДР-лул КIулшиву дулаврил министерствалул Аьмсса ва ялун ххисса кIулшиву дулаврил управлениялул хъунмур пишакар-эксперт Кинаят Юнусова, ДР-лул Жяматийсса Палаталул хъунаманал хъиривчу Сапар Аьбдуллаев, ДР-лул культуралул министрнал хъиривчу Мурад ХIажиев.
Совещание тIитIлай, райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлул, цIакь хьусса аьдатрайн бувну, дакIнийн бивчуна ларгсса ду­ккаврил шинаву жуява яла лавгсса учительтал: Хайдакьов Юсуп ГъазимахIаммадович, Гъумучиял школалул учитель; МахIаммадов Мугьажир Аьбдулкьагьирович, Хъунайннал школалул учитель; Чавтараева Миси АхIмадовна, Кумиял школалул учительница; Исубуттаев ХIамид МахIаммадович, ГьунчIукьатIрал школалул учитель.
Хъирив КIулшиву дулаврил управлениялул каялувчи Явсупи ХIамзаевлул гьарза-гьартасса доклад бувуна ларгсса дуккаврил шинал хIасиллая ва ялун нанисса дуккаврил шинаву хьхьичI бихьлахьисса мурадирттая.
«Просвещенный Дагестан» тIисса, ДР-лул БакIчинал хьхьичIунсса проектирдал лагрулуву райондалул кIулшиву дулаврил идарартту зий бур вай ххуллурдайх: «Языки народов Дагестана», «Англоязычный Дагестан», «Ислам и просвещение», «Спортивный Дагестан». Ми проектирдал пландалуву школарттай дурну дур лакку мазрал ва ингилис мазрал сий ларай дансса давуртту: олимпиадартту, лакрал ва дагъусттаннал шаэртурал назмурду дакIних ккалаккисса конкурсру, сочинениярттал конкурсру, дирхьуну дур тIиртIусса дарсру, учительтуран бувну бур семинарду. Амма мунищалва архIал кьатIаллил билаятирттал мазурдил дарсру дишайсса учительтал биялну бакъасса бур Ккурккуллал, Кумиял, Хъурхърал, Ххюлуссуннал, Уриннал ва Карашрал школарттай.

Детсадирттая
Аьрасатнал Президентнал указраву тапшур бувну бур 2016 шиналнин оьрчIал багъравун лагайсса оьрмулул (3-7 шин) оьрчIан 100 процентрал дузалшинна дан. Му масъала жула райондалий бигьану щаллу бан шайсса бакъар. Райондалий, къутаннай ялапар хъанахъисса оьрчIругу хIисав бувну, хIакьинусса кьининин ур 1148 оьрчI. Вайксса оьрчIан зий бур бувагу ца детсад, 120 оьрчIансса. Миккун занай бур 80 % Гъумук ялапар хъанахъисса оьрчIал. Райондалул администрация луглай бур ва масъала щаллу бансса чараннах. Республикалул КIулшиву дулаврил ва элмулул министерствалийн тIайла був­ккун бур ЧIарттал, КIундиннал ва ГьунчIукьатIрал шяраваллаву духсса школарттал къатри дакьин дан кабакьу бара, микку детсадру тIитIин тIисса чагъарду. «Дорожная карталувун» мукунма бувтун бусса бур Гъумук цIусса детсад бан.
КIулшиву дулаврил ва тарбиялул даву цIудаврил ва даража лахъ баврил ялув Гъумучиял детсадрал педагогтурал ва тарбиячитурал хъуннасса къулагъас дуллай бухьурчагу, ттизаманнул педагогикалул технологияртту ишла давриву миннал пишакаршиву лагьсса душиврий чIурчIав дуллай, цIусса директорнайн тапшур бунни детсадраву ФГОС (Федеральные государственные обязательные стандарты) зузи даврийн хIадур хъанан, мунинсса программарду ххалдигьлан.

Байбихьулул школартту зий буссар ФГОС-рай
«Об образовании в РФ» федерал закондалуву хьусса дахханашинна дур байбихьулул школалул ФГОС. Му райондалий ттинин зий дуссия 1-3 классирттаву, цIусса дуккаврил шинаву зунтIиссар 4-ми классирттавугу.
1-3-ми классирттаву дуклакисса цинявппагу оьрчIру дузал бувну бур уквасса луттирдал. Байбихьулул классирттал 11 учительнал бувккуну бур пишакаршиву ларай дайсса курсру. ШавкIуллал биял бакъа школалул гьанулий хьуну бур цIусса стандартрай зузисса учительтуран­сса семинарду.
Гьашину ФГОС-райн бучIан тIий бусса бур райондалул цинявппа школартту.
2013 шинал Дагъусттан Республика хьхьичIуннай даврил хьхьичIунсса проектирдал лагрулуву зузи бувну бур проект «Школа будущего». Му проектравун Лакрал райондалия багьну бур 3 школа – Гъумучиял школа ва лицей, Хьурттал школа. Дуккаврил шинал лажиндарай вай школарттан буллуну бур ца-ца универсальныйсса кабинет. КIулшиву дулаврил модернизация даврил лагрулуву махъсса 3 шинал райондалул КIулшиву дулаврил управлениялун бувкIун бур 20 кабинет.
Школарттал директортуран багьлай бур щаллуну ишла дуллан интернет сурсатру, дуккаврил цIусса оборудование, учительтуран багьлай бур компьютер кIулшиврул даража лахъ бан, — увкунни КIулшиву дулаврил управлениялул каялувчинал.

Чансса оьрчIру дуклакисса школарттая
ФГОС-райн бучIаврищал ва кIулшиву дулаврил матахI цIу даврищал райондалун агьамсса буруккин бур чансса оьрчIру заназисса школартту. Райондалий мукунсса школа бур 9. Миннува 7 – байбихьулул школа, Хъунайннал ООШ ва ЧIарттал СОШ. Вай школарттай 4 дуклаки оьрчIан ур 1 учитель, райондалий 8 дуклаки оьрчIан 1 учитель усса чIумал. ДР-лул КIулшиву дулаврил ва элмулул министерствалул дурсса анализрайн бувну, дуклаки оьрчIал аьдад чансса районнан хъунмасса харж буклай бусса бур. Чансса дуклаки оьрчIру бусса школарттал масъала щаллу баншиврул, ДР-лул кIулшиву дулаврил ва элмулул министрнал цалва докладраву маслихIат бунни райцентрдай школа-интернатру тIитIин.

ЕГЭ- рдал хIасиллу
Ларгсса дуккаврил шинал райондалий ЕГЭ дуллуну дур 132 инсаннал, миннава 127 ур гьашину школа къуртал бувсса. ЕГЭ-рду дуллуну дур 11 дарсирал. Райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадов цува уссия ЕГЭ-рдайн хIадур баврил ялув авцIуну. ЧIярусса хьунабакьавуртту дурну дур 9-11 классирттал дуклаки оьрчIащал, учительтуращал ва нитти-буттахъащал. Цинявппагу школарттай сакин дурну дур пробныйсса ЕГЭ-рду ва ГИА-рду. Цинярдагу экзаменну низамрай дулаврия бувсун бур паччахIлугърал экзаменациярдал комиссиярттал отчетирттаву. Мукунсса хIасиллу хьуссар райондалул низам дуруччай органнал зузалтрал, экзаменну дуллалисса пунктирдал каялувчитурал ва сакиншинначитурал даву сантирай сакин даврийну.
ЕГЭ-рдал хIасиллайн бувну 11 оьрчI ливчIун ур школа къуртал бувшиврул аттестат къалавсна: 4 дуклаки оьрчI — Ккурккуллал школалул, 3 – Хъурхърал школалул, 2 – Гъумучиял школалул, ца-ца оьрчI Гъумучиял лицейрал ва ГьунчIукьатIрал школалул. 15 выпускникнал ларсун дур мусил медаллу.
10 дарсирал ЕГЭ-рдал дянивсса балл хьуну бур республикалул дянивсса баллдануяр ххисса. Масалдаран, оьрус мазрал экзамендалул республикалул аьмсса балл бур 43, 4, Лакрал райондалий – 51, 8.
Оьрус мазрал ва математикалул ЕГЭ-рдал хьхьичIунсса ккаккияртту хьуну дур: Кьубиял (директор Братилов М.) – дянивсса балл -59,6 ва 34, 5; ЧIарттал (директор Кьадиров М.) – 58, 6 ва 35, 6 школарттал.

Гьунар бусса оьрчIащалсса даву
УО -лул хъуннасса къулагъас ялагу дуллай бур гьунар бусса оьрчIру ялун личин баврин кабакьу буллалисса 2014 – 2016 шиннардий кьамул дурсса муниципал программалух. Гьунар бусса оьрчIру ялун личин бан бюхълай бур олимпиадарттал, конкурсирдал ва слетир­ттал кьяйдалий. Ларгсса дуккаврил шинал райондалий хьуну дур 17 дарсирал олимпиада. Миннуй гьуртту хьуну ур 496 дуклаки оьрчI, миннава ххув хьуну ур 29.
Республикалул олимпиадарттай гьуртту хьуну ур 27 дуклаки оьрчI. Миннава хьхьичIунсса кIантту бувгьуну бур так ниттил мазрал ва литературалул.
Райондалул администрациялул ва кIулшиву дулаврил управлениялул мукунсса оьрчIан кабакьу буллай бур – лув-ялув шанна шинал Гъумучиял клубраву хьуссар райондалул ва республикалул олимпиадарттай ва конкурсирдай хьхьичIунсса кIантту бувгьусса дуклаки оьрчIру лахъа-хъун буллалисса шадлугъру.
КIулшиву дулаврил управлениялул давриву хьхьичIунсса кIанттай дур ватан, буттал улча, тIабиаьт ххирану тарбия баврил ва спортрахун машхул баврил давуртту.
Махъсса шиннардий республикалул конкурсирттай ва выставкардай райондалул дуклаки оьрчIал бугьлай бур хьхьичIунсса кIанттурду.
Ларгсса дуккаврил шинал цалчин хьусса «Первоцвет» тIисса мюрщими классирттал дуклаки оьрчIал дянивсса конкурсрай «Моя малая родина» тIисса номинациялуву 2-мур кIану бувгьуну бур Ккур­ккуллал школалул 3-мур классрал дуклаки оьрчIал Р. ХIажиевлул ва К. ХIусмановал (учитель Гъужиева М.). «Я рисую мир» тIисса номинациялуву Гъумучиял школалул дуклаки душ Буттаева Сонял (учитель Абакарова Жамила) бувгьуну бур 3-мур кIану.
«В горах наше сердце» тIисса Дунияллул халкьуннал Зунттал кьинилун хас бувсса республикалул конкурсрай Кьубиял школалул дуклаки душ ХIусайнова Жаннатлул даву лайкь хьуну дур 1-мур кIанттун.

Низам дуруччаврил даву
Тарбиялул давриву агьамсса кIану бугьлай бур балугъравун къабивсса оьрчIал дянив низам дуруччаву ва наркотикру ппив хьун къабитаву мурадрайсса даврил.
Август зурул 1-ннийн балугъравун къабивминнал иширттал­сса буллалисса инспекциялул сияхIрайсса 6 инсаннава цуя-ца акъар дуклаки оьрчI. Райондалул администрациялучIасса коми­ссиялул сияхIрай ур 14. Ларгсса ду­ккаврил шинаву райондалий хьуну бакъар балугъравун къабивминнал тIулдакъашиву дурсса цавагу иш.

ЦIуллусса оьрмулухлу
«Наша новая школа» тIисса кIулшиву дулаврил сипталул агьам­сса ххуллуну ккаклай бур оьрчIал цIуллушиву цIакь дансса давуртту дуккаврил идарарттай чялиш даву. Му чулухуннай райондалул УО-лул дуллай бур цин лархьхьусса давуртту. Аьдатравун дагьну дур 80-90 % дуклаки оьрчIал гьуртту шайсса «Президентские состязания», УО-лул кубокрансса футболданул турнир, волейболданул ва лачIунбуккаврил бяст-ччаллу. Майрай хьуссар 6 райондалия­сса командартту гьуртту хьусса лачIунбуккаврил турнир.

Учительтурал пишакаршиву ларай даву
Ларгсса дуккаврил шинал учительтурал пишакаршиву лахъ дан­сса курсру бувккуну бур 46 учительнал, миннава 36 – Дагъусттаннал учительтурал пишакаршиву ларай дайсса институтраву. 33 учительнал дуллуну дур аттестация, миннава 15 учительнал ларсун дур лараймур категория, 18-ннал – цалчинмур категория.
Февраль зуруй хьусса «Лучший учитель родного языка» тIисса республикалул конкурсрай лакку мазрал учительтурал дянив 1-мур кIану бувгьуссар Щардал школалул учительница ЦIаххаева Сиванал.
«Лучший учитель года – 2014» конкурсрай Хъурхърал школалул химиялул учитель ЛухIуев Георгий, 2-мур этапрайн увккун, лайкь хьуссар ДР-лул КIулшиву дулаврил ва элмулул министерствалул ХIурматрал грамоталун.
«Самый классный классный» тIисса конкурсраву байбихьулул классирттал учительтурал дянив 2-мур кIану бувгьуссар ШавкIуллал школалул учительница Учуева Аксанал.

Ялун ххисса кIулшиву дулаврил даву
Райондалий зий бур, 600-нния ливчусса оьрчIру заназисса, ялун ххисса кIулшиву дулайсса 3 идара: Гъумучиял магьирлугърал школа, ОьрчIал творчествалул къатта, ОьрчIал ва чIаважагьилтурал спорт­школа.
Махъсса шиннардий жула чIава спортсментурал жува ххари буллай буру зональныйсса ва республикалул турнирдай хьхьичIунсса кIанттурду бугьлай.
ОьрчIал творчествалул къатлуву зий дур 22 кружок. Ва идаралул педагогтурал ва дуклаки оьрчIалгу хьхьичIунсса кIантту бугьай рес­публикалул выставкардай ва конкурсирдай. Ялун ххисса кIулшиву дулайсса педагогтурал дянивсса «Мое лучшее занятие» тIисса республикалул конкурсрай Исяева Гуламаннул бувгьуссар 2-мур кIану. «Россия туристическая глазами детей» тIисса республикалул сочинениярттал конкурсрай Парамазова ПатIиматлул тарбия бувсса душнил бувгьуссар 1-мур кIану.
Гъумучиял магьирлугърал школалий зий дур 5 отделение. Миккун занай ур 130 дуклаки оьрчI. Гьарцагу республикалул конкурсрая (шинал лажиндарай тIурча ми шайссар къачансса) зана шайссар хьхьичIунсса кIанттурду бувгьуну, чIявуну – цалчинмур.
Вай гьарцагу бутIраву кIул­шиву дулаврил управлениялул каялувчи Явсупи ХIамзаевлул хьхьичIуннайшивурттащал кIицI ларгуна диялдакъашивурттугу.

ДР-лул КIулшиву дулаврил министерствалул пишакар-эксперт Кинаят Юнусовал цилва ихтилатраву кIицI лавгуна министерствалул тIалавшиннарду Лакрал райондалул кIулшиву дулаврил управлениялул цила чIумал ва низамрай биттур дайшиву. Мунихлу барчаллагь увкуна идаралул каялувчинахь.
КIицI лавгуна ЕГЭ дулавривугу Лакрал район хьхьичIунминнавух душиву, цинярдагу экзаменну низамрай ларгшиву. Бувсуна гьарца экзамендалул дянивсса балл цуксса хьуссарив — хьхьарасса хIасиллу хьуну дур так математикалул.
Ванил бувсуна 2015 шиналгу ЕГЭ дулаврил низам тара куццуй кьянкьасса дикIантIишиву ва 2020 шинал ххи дуллай душиву аттестат ласун чара бакъа дулун багьайсса ттигу ца экзамен – ингилис мазрал.
Хъирив КIундиннал школалул дуклаки оьрчIал, учительтал барча бан, дурккуна назмурду.
ШавкIуллал школалул учительница ЦIургъулова Гульнарал бувсуна школарттай ингилис мазрал дарс дишаврил цIусса мурадирттая.
Кьубиял школалул директорнал заместитель, учительница Карамаева ПатIиматлул доклад бия кIулшиву дулаврил даража лахъ бан хьхьичI бихьлахьисса масъаларттая.
КIулшиву дулаврил зузалт цIусса дуккаврил шинащал барча буллай, ва аьратталсса чIумал оьрчIру тарбия бавриву учительтурал хьхьичI бацIлацIисса бигьа бакъасса буруккинттая ихтилат бувуна Ккурккуллал школалул директор Даниял Магьдиевлул.
ДР-лул Жяматийсса палаталул хъунаманал хъиривчу Сапар Аьбдуллаевлул бувсуна цувагу дуклай ивкIшиву Гъумучиял школалий, кIицI лавгуна школалий зий бивкIшиву цIанихсса учительтал ва школалул итабавкьусса дуклаки оьрчIая бувкшиву республикалийгу, билаятрайгу бусравсса пишакартал.
Лакрал райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлул кIицI лавгуна шиная шинайн лахъ хъанай душиву дуклаки оьрчIан кIулшиву дулаврил ва тарбиялул кьяйдарду ххуй дансса тIалавшиннарду. ЧIявуми дуккаврил идарарттал цалва хьхьичI бивхьусса мурадру биттур буллай бушиву тасттикь хъанай бур ЕГЭ-рдал хIасиллайну.
«Республикалул БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул кIицI лавгунни, кIулшиву дулаврил даража ххалбигьин багьлай бушиву республика хьхьичIуннай шаврил гьану хIисаврай. КIулшиву дулаврил даража хьхьичIунмай шаврин хъунмасса кабакьу буллалиссар педагогтурал ва тарбиячитурал ва кIулшиву дулаврил идарарттал сантирайн дагьсса даврилгу.
Май зуруй бувксса Аьрасатнал Президентнал указрайн бувну, чIаланну лахъ хьуссар кIулшиву дулаврил зузалтрал харжру, муних бурувгун, миннал цаярасса тIалавшиннардугу аьркинссар лахъ дан. КIулшиву дулаврил управлениялун багьлай бур чансса оьрчIру бусса школарттал ялувгу пикри бан. Мукунсса школарттай щаллусса кIулшиву дулун къабюхъайссар», — увкуна райондалул бакIчинал.
ДР-лул БакIчинал грант духхин райондалул учительтурал даврилгу биялсса бутIа бушиву кIицI лаглай, Юсуп МахIаммадовлул, цIакь хьусса аьдатрайн бувну, райондалул 30 учительнан дуллуна райондалул администрациялул чулухасса ХIурматрал грамотартту ва арцуйнусса бахшишру.
Бахшишру дуллуна ларгсса дуккаврил шинаву «Самый классный классный», «Учитель года – 2014 года» ва «Лучший учитель родного языка» конкурсирдай хьхьичIунсса кIанттурду бувгьусса учительтурангу.