ЧIаххуврачIа хъамалу

ko_4«Илчи» кказитрай уттинингу чивчуссар «Кунаки» интернационал клубрая, мунил дуллалисса батIавурттая. Утти­гъанну хьуссия МахIачкъалалив му клубрал батIавурттавасса ца. Ва ларгсса ххуллун кьини, июньдалул 21-нний тIурча му клубрал ирглийсса хьунабакьаву хьунни Чачаннал республикалий Грознайлив.

Бадрижамал Аьлиева
ДакIнийн бутан, «Кунаки» клуб­рал сакиншинначи ва укунсса хьунабакьавурттал сиптачи ур чачаннал миллатраясса ишбажаранчи, жяматийсса ишккакку Юни Успанов. ЦIанасса, махъа нанисса жагьилсса никиран кунна, миннаяр хьхьичIмур никиран интернетраву­сса «виртуальныйсса» яхши-хашрал, дусшиврул тIин-тIааьн личIину бувчIлай бакъар, ми хъуни хьуну бур кунначIан ку хъамалу занай, компьютерданул клавиатуралийх кIисри лечлачи къабуллайна, иттату иттав ихтилатру буллай. Мукунминнавасса ца Юни Успановлул «Фейсбукравусса» дустал оьрмулувугу хьунабакьлансса, чIахху-чIаравсса ва цаймигу республикарттал, регионнал дянивсса дусшиврийсса арарду цIакь дансса ххаллилсса аьдатрал гьану бивзун бур.
Ва ххуллух Чачаннаву хьумур хьунабакьавугу хъанай дия 18-мур.
Дагъусттаннаямур делегациягу къачIивисса бия, миву бия личIи-личIисса миллатирттал инсантал. Лакрал миллатраягу ия чана-чанну 6 инсан, миннай гьарцаннай бакIра-бакIрах къабацIланна.
МахIачкъалалия кIюрххил був­ккун, бавчуру Чачаннавун. Чачаннавунсса ва аьрххи ттул хъанай бия кIилчинсса. Цакьнийва цалчинма цалчин нанийни МахIачкъалалия Хасаврайн бияннинсса трасса, гания гихунмаймургу ччюрклил, пластикалул шушрал бувцIуну буссия. Чачаннал дазуйн бияйхтурив, цIинцI дурарагу дакъая, гания гихунмайгу ца чIивисса чагъарвагу итталун къабагьуна. Ва ххуллух тIурча жулла республикалия личиннингу вари чинсса цIинцI хIисав къархьунни ххуллул зумардайх, чIалай бия инсантал зий бушиву. Вагу дия чIирисса дунугу ца ххаришиву. Амма хъунтIуллал бувцIусса ххуллурду, ччи-ччиний ва ччи-ччийкун бувсса къатри, ччимур лагрулул ва ччимур материалданиясса «пристройкарду», квартиралул заллухъруннал цанна ччийкунсса рангирдай ларкьусса, цавайннал тIаннул, цавайннал пластикалул хахру бусса, кунниха ку къалархьхьусса балконну дусса квартирарттащалсса чIяру зивурду ду къатри, шагьрулуву шаттирал бакIрахсса АЗС-ру, «Патимат», «Саида», «Сабина», «Аминат», «Русик» — Дагъусттаннай дуцири инсантурал цIарду дирзсса, цанма ччан бивкIний тIивтIусса ттучанну — кутIану учин, низам, кьарал дакъа, архитектуралул ца стиль чув дикIави, му дурарагу дакъа хъунма хьуну нанисса МахIачкъалаллал ва чIараввасса Грозналлал дянив му чулуха лапра хъуннасса тапаватшиву, «манзил» бия. Гьартасса кьасса, марцIсса трассарду, уттасса кIичIиртту, пперха тIий марцIсса машинартту, ца куццуйсса, ца журалул балконнугу, махъсса цимурцагу дусса чIяру зивурду дусса авурсса къатри, миннул ва машинартту заназисса ххуллул дянивсса гьарта-гьарзашиву, чIун-чIумуй хьунабакьлакьисса хъунисса паркру, щюллишиву. ДахIалай тIий бивкIру тукунсса къатравугу, тукунсса шагьрулийгу ялапар хъанан.
Жу бучIан хьхьичI кьинирив Чачаннавун хъамалу увкIун ия Иорданнал паччахI Абдалла II. Мунияту хъуншагьрулувун бухханнинсса трассалул тий ва ший лархъун дия АьФ-лул президент Владимир Путиннул ва Абдаллал хьунабакьавурттай рирщусса суратру, баннерду, ттугъру. Грознайлив бусса бия Абдалла II-нал ва мунал буттал ХIусайн бен Талаллул цIанийсса парк ва кIичIиравалу. Мукунма Иорданиянаву Амман шагьрулийгу бусса бия Чачаннал президент Рамзан Кьадировлул ва мунал буттал АхIмад-хIажи Кьадировлул цIанийсса парк ва кIичIиравалу.
«Кунаки» клубрал хьунабакьаву дайдишиннин жул чIун дия шагьрулувух буккансса. Мукун, лавгру Чачаннал республикалул миллатрал музейравунгу, цаннияр ца ххуйсса мизитру ккаккангу, цаппарасса цайми кIанттурдайнгу. Хьунабакьаврил чIун гъан хъанай дуну, бувгьуну такси, бусарду таксистнахь пулансса адрес. Най, най, шагьрулувух цукссагу ххуллу битарду аьркиннийн бияннин. Таксилува бувккун най, арцу дулунyннин, буру жуятура ца 300 къ. ласунссар тIий. Таксистнал: «Хъамал хIисаврай, зуя 100 къ.», — увкуну, махIаттал бувну кьабивтунну. Фирмалийн къаоьвкуна, кIичIираву мукун бувгьусса таксилул та манзилданух жучIара ласунссия чанна-чанну 300 къ., хъамал «биттун», минная ххишалагума бюхъайва ласун цаппараннал. Мукун, шаттирал бакIрах чIалай бия та республикалул инсантурачIа хъамаллурал хIурмат лавайсса бушиву. Хъамаллуран шагьрулул кIичIираву хьунаавкьусса гьарца инсанная хьусса пикрилия аьмну республикалиясса пикри хIасул шайшивугу кIулну, му бувчIлай къуццу тIий ия гьарцагу инсан.
Жува таксса манзилданийх дурагу 100 къурушрах биян бувсса таксистнахьгу барчаллагь куну, бувхру ва хьунабакьаву хьун нанисса «Дай кхерч» («Кунаки») ресторандалул хIаятравун. Ва бусса бия лавайгу кIицI лавгсса Юни Успановлул ресторан. Ресторан цуппа бия миллатрал культуралул, багьу-бизулул зумуну бувсса, яни этнографический. Вара цIанилусса ванал ресторанну бусса бия цайми кIанттурдайгу, Чачаннаву бакъагу. Ва ресторан цуппа бивхьуну бия АхIмад Кьадировлул цIанийсса Миллатрал паркираву. Паркирал хъунмашиврул, ххуйшиврул яру батIин хъанай бакъая.
Шагьрулувух ппив хьусса Да­гъусттаннаясса делегациягу бавтIунни ахиргу «Дай кхерч» ресторандалувун. Бия хъамал Ух­ссавнил Ккавкказнал сайки гьарцагу республикалиясса. Ва ххуллухмур батIаврий хьунни Москавлиясса, Сибирьнавасса хъамалгума. Укун «Кунак» клубрал география ялу-ялун гьарта-гьарза хъанай бур. Хъамал хьунабакьлай ва гихуннай батIаву дачин дурну бия «Вайнах- Телеком» ЗАО-лул тIайланмасса рекламалул отделданул начальник, мура «Вайнах-Телекомраву» общественностьращалсса ва СМИ-рдащалсса дахIавуртталсса, арардалсса буллалисса Залина Лакаева.
Гихунмай, ца хъунмасса кулпат кунма, столлах цачIун бавтIуна цимивагу миллатрал инсантал. Махъ лахъан ччинал биялдаралу, ца столданучIату, гамуничIан биян буллай, бия микрофонгу. Хъамаллурахь ча бувкру тIисса махъ лавхъунни Чачаннал республикалул миллатрал политикалул, кьатIаллищалсса дахIавурттал, печатьрал ва информациялул министрнал хъиривчу Екатерина Курашевал.
Махъру лахълай, къакIулми куннащал кув кIул хъанай, Юни Успановлул каялувшиннаралу най дия ва батIаву. Вай гьантри Буттал RIанттул цIанийсса Хъунмасса дяъви байбивхьусса, душман жулва билаятрайн ххявхсса гьантри бухьувкун, Юнища му иширал чIарах уккангу къабювхъунни. Ванал дакIнийн бувтунни дяъви байбивхьусса хьхьу-кьинива цикссагу жулва ватанлувтурал жанну дуллушиву, гихуннайгу, дяъви наниссаксса шиннардий цимиягу виричунал цалла жандалий хIайп къаувкушиву, билаятрай паракьатшиву, дакьаву дикIаншиврул, мунияту жуйвасса бурж бушиву куннащал кув нахIуну, куннал чIарав кув бацIлай оьрму бутлан. ЩябивкIния лавай бивзун, ца минутIрайсса пахъ багьунни га дяъвилул цIараву ливтIуминнал аьпалун.
Гихунмайсса ихтилатру бия «Кунаки» интернационал клуб ссаха зунтIиссарив, мунил ци давурттив дуллантIиссарив, гихуннайсса хьунабакьавуртту ци кьаралданий хъанантIиссарив ххалдигьлагьисса. Ва дахьва уттигъанну сакин бувсса клуб бухьувкун, шиву данмургу къачанни, гихунмай цукун, ци ххуллийх бачинтIиссарив пикри буван багьлагьисса кIанттурдугу чIявур.
Ахирданий, ва клубраву цIакь хъанахъисса аьдатрайн бувну, хьунни цинявппагу миллатру хIала бувхсса къавтIаву ва рирщунни цачIусса сурат.
Мунияр махъгу ресторандалул хIаятраву бавцIуну, куннащал кув яхши-хашрай, хъамакъабитулунсса суратру ришлай, агьали личIи хьун анавар буклай бакъая.
Ахиргу бувкру жугу махъунмайсса ххуллийн. Грознайлия ливчуну хъунма хIал къалавгун хьунабакьайсса Аргун шагьрулувугу Рамзан Кьадировлул ниттил Аймани Кьадировал цIанийсса караматсса мизитрал чIаравгу аглан хьуну, бавчуру махъунмай, Дагъусттаннайн.
Хъинну ххуйну ларгсса кьинилиясса тIааьнсса асардал дурцIусса жул дакIру къумалаган дунни Хасаврая бувккун тамансса ххуллу бивтун махъ, трассалий хьусса авария ккарккун. КIива машина куннийн кув щуну, гивусса шупиртал ва пассажиртал буккан буллай ца мухлукьат инсантурал бия. Жулма шупирнал бацIан къабунни микку, «жущава шикку буван шайсса кумаг бакъар, кумагчитал укунмавагу чIявусса бур», — куну. Микку мунангу бувчIин (му лапва жагьилсса оьрчI ия), жу учарду: «Зу, жагьилтал, укун ххуллурдай хъанахъимур чIалай бунува, ялагу ссур бувну бачару», — куну. Гихунмайсса жул ххуллу пахъ багьсса хьуна. МахIачкъалалив буххайхтурив жул шупир: «Утти жулва шаппару бусса, жучIава шагьрулувух ччийкун ссур буллан бучIиссар», — куну, левххун авчунни. «Ярч, инсантурал оьр­мурдай, му вила машиналий, мунил тормозирттай цIими бува», — тIисса жух къулагъасгу къадунни. Учин ччимур мура, гьарцаннал цаятура къадайдирхьуссаксса низамгу, законгу, марцIшивугу, жулва шагьрурдай ми царагу къадикIантIиссар. Жунма хъамабитлан къааьркинссар жува цайми республикарттайн лавгун, тиккусса инсантурал зана-кьулушиндарайн, къуццу тIутIаврийн бувну ххуйсса пикрирду жувува хIасул шайсса кунма, жучIанма бувкIминналгу мукунмасса ягу миннуйн къаршисса пикрирду жучIаватугу лавсун лагайшиву.
Грозный шагьрулиясса жулми пикрирду кIа дайдихьулий кунма, дайлитIулийгу бия яла чаннами, ххуйми, ялагу, ялагу тихун зана хьун ччисса. Укунсса хьунни 95-мур региондалийнсса ирглийсса аьрххи.