ЦIими ххисса хIакиннал дакI

fr_4ХIакьинусса кьини жулла Республикалул Медициналул центр хъанай бур ца яла жаваблувмур идарану. Ва центр бакъагу, гьай-гьай, цIуллу-сагъшиву дуруччаврил цинявгу идарартту, жаваб­лувшинна хъуннасса дусса, за кIулсса, пишакартурай каялувшиву дан аьркинсса, ца яла агьамминнун ккаллиссар.
Республикалул Медициналул Центрданул биялдаравун бухлахиссар 1-мур поликлиника, цивугу 50 инсан уттуишин бюхъайсса больница, Ветерантурал госпиталь ва Гериатрический центр бусса. ХъунмурчIин шиккун кьамул байсса къашайшалтгу бур дяъвилул ва захIматрал ветерантал, хIасил оьрмулул бугьара хьусса, захIматрал кьадру кIулсса, хасиятрал кIюла бувксса, цивппагу, хIакинтурал чулуха бикIу, укунмасса инсантурал чулуха бикIу, аякьалух мюхтажшиву дусса. Ва центр тIивтIуния шихунмай ванил каялувчинал хъиривчуну зий ур шикку бусраврай ва хIурматрай ххаллилсса лаккучу, хIакиннал пиша лавайсса даражалий биттур буллалисса Исяев АьвдурахIман Оьмарович тIий жун чIявуссалилва баяйва. Ва ххуллухгу му исват хьунни ванащалсса хьунабакьавриву.

Имара Саидова
Оьмардул арс АьвдурахIман ур Гъумучиял шяравасса, хъинну хьхьичIавасса, цIадурксса Парамазовхъал тухумраясса. Вайннал тухум цуппагу заргалшиврухун багьсса, канил пагьму- гьунар бусса бивкIссар. АьвдурахIманнул ппу Оьмаргу таний хъинну машгьурсса заргал ивкIун ур. Кулпатрал маэшат лябуккан баву мурадрай, 1930-ку шиннардийва вайннал нину-ппу бивзун бивкIун бур Ухссавнил АьсатIиннавун, тиккува бувну бур циняв оьрчIругу. АьвдурахIман чIаванияцIакул итххявхсса, хьхьичIун ливчусса, хIарачат бусса оьрчI ивкIун ур. МарцIну ххювардай школагу къуртал бувну, дуклан увххун ур Владикавказрайсса медициналул институтравун. КIива курсирай миву дуклайгу ивкIун, яла ванал перевод ларсун дур Ставрополь шагьрулийсса медициналул институтравун. Му чIумал Ставрополлай хъунмур акушер-гинекологну зузи­сса ссил АьвдурахIман, цила аякьалулу икIан, цичIана увцуну ур. 1967 шинал медициналул институтгу къуртал бувну, АьвдурахIман тIайла увккун ур Дянивмур Азиянавусса райондалул больницалий терапевт­ну зун. Миккугу чIирисса чIумул мутталий зий, къашайшалтран бусрав, ххира хьуну, итакъаакьлай ивкIун ур. Цанна ккаккан дурсса чIун къуртал шайхту, АьвдурахIман зана хьуну ур Владикавказрайсса Анаварсса кумаграл больницалийн, цалва пишалий, терапевтну зун. 1971-ку шинал кулпатгу бувну, АьвдурахIмангу ивзун ур Да­гъусттаннайн. Шиккува кIицI лаган, ванал кулпат Фиалкагу бур тай захIматсса дяъвилул шиннардий Лак­рал ва Ккуллал райкомпартиялул 1-мул секретарьшиву дуллай ивкIсса Аьлиев ХIажинал душ. Дагъусттаннайгу АьвдурахIман най унува кьамул увну ур ДР-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалийн инспектор-хIакинну. Шиккугу ва, ларайсса профессионализма дусса хIакин хIисаврай, чил билаятирттай зун бюхъайсса хIакинтал хIадур байсса, Ленинград шагьрулийсса хасъсса ординатура буккин тIайла увккун ур. Ва ординатура бивкIссар хъунисса тIалавшиннарду дусса, хIакиннал пиша лавайсса даражалий лахьхьаврицIун, марцIну паланг мазгу кIулну бикIан аьркинсса. Вананнив цалва оьрмулуву шиккусса дуккаву ххишалагу дучIи ляркъуну дур. ХIакьинусса кьинигу ва ординатура буккин цува язи угьаву АьвдурахIман Оьмарович оьрмулуву цанма хьусса бахттилун ккалли буллай ур. Ва иш сававну ванан лавхьхьуну бур марцIну паланг мазрай гъалгъа тIун. Шикку 2 шинайсса дуккаву къуртал хьуну махъ, вайнная кьамул дурну дур паланг мазрал экзамен. Му экзамен кьамул дуллалисса комиссиялуву бивкIссар танийсса СССР-данул Минздраврал, КьатIаллищалсса дахIавурттал отделданул чулухасса вакилтал. Мукунма ва ординатура къуртал бувсса экзамен кьамул дан Ленинградрайн бувкIун бивкIссар Москавлиясса ва цаймигу билаятирттаясса хьхьичIунсса профе­ссортал. Ва ординатуралуву ккалай, чил билаятирттай, дазул кьатIув зун ихтияр дусса хIакинтал хIадур буллай щалвагу Совет Союзрая увагу 18 инсан ивкIссар, миннавагу ца – Дагъусттаннаясса. Тайннавагу так куртIсса кIулшивуртту думиннаща дакъа ва экзамен дулун бюхъайсса къабивкIссар. Цуксса захIматсса дуккаву дусса ординатура ва бивкIхьурчагу, АьвдурахIман Оьмаровичлуща бювхъуну бур му хьхьичIунну къуртал бан. ЦукунчIавсса дайшишру къадурну, комиссиялул ванахьхьун ихтияр дуллуну дур ччимур хIукуматрай хIакинну зун гьан. ХъунмурчIин та чIумал хIакинтурах мюхтажшиву дусса хIукуматру диркIссар Африканал, Аьрабнал ва цаймигу. АьвдурахIман Оьмаровичлулгу язи дургьуну дур Ухссавнил Африканал Тунис тIисса хIукумат. Шикку ва зий ивкIун ур терапевтну. ХIасил ванал кьамул байсса бивкIссар, хирургнахун ва акушер-гинекологнахун багьайми личIаннинсса, циняв къашайшалт. Ванан контрактрайн бувну шикку 3 шинай зун ккаккан бувну бивкIссар.
Кьинилун 100, 150-нния ливчусса къашайшалт кьамул бувну, миннах вичIидирхьуну, тIайласса диагнозгу дирхьуну, цинявннан дарурттал рецептру чичин цуксса захIмат шайхьунссия. ВаначIан бучIайсса къашайшалтрангу я оьрус, я паланг мазру къакIулсса бивкIссар. Мунияту АьвдурахIман Оьмаровичлущал зий ивкIссар паланг ва оьрус маз кIулсса таржумачи. Яла ванан цанмагу тикку зузисса хIаллай лавхьхьуну бур аьраб мазгу.
Ва махIаттал хьуну ур та чIумалла, та хIукуматрай агьалинал цIуллу-сагъшиврух хъуннасса аякьа диркIшиврия. ВаначIан бучIайсса къашайшалтрахь ахIвал-хIал кIюласса бушиву тасттикь буллалисса документ бивкIун бур. Му документ ккаккан бувсса къашайшала ука кьамул увну, шагьрулувух аптекардайх занази къаувну, ги­ччава хъиривмур кабинетрава уква даруртту ласунсса рецепт дулайсса диркIссар. Яла, ца нюжмардува, агана гай дарурттайну къашайшалан кумаг къахьурчан, уква госпитальданий хъин уван тIайла уккайсса ивкIссар. КутIасса чIумул мутталий, за кIулсса хIакин ушиврийн бувну, тайннангу ва хъинну бусрав хьуну ивкIун ур. ВаначIан нех дирхьусса къашайшалт занай, оьннасса минутIрагу къашайсса диркIун дур. Ванал цIа дургьуну бучIайсса бивкIун бур Тунисрай­сса ва тиккун гъанну яхъанахъисса чIявусса цаймигу къашайшалт. ЦIанасса заманнай кунма ванахь багьлух къашайшала хъин уллан­сса ихтияргу къадиркIссар. Мунияту ванал аваданми инсанталгу поликлиникалул кассалия чек ларсун бакъа кьамул къабайсса бивкIссар. Дазул кьатIув, чил билаятрай аьй къадучIанну, циняв къашайшалт рязи хьунну зун цуксса захIмат хъанай бухьунссия АьвдурахIман Оьмаровичлун. Тикку зузиссаксса хIаллай АьвдурахIман Оьмаровичлун дуллуну дур цимигу ХIурматрал грамота, му бакъассагу, личный делолуву чивчуну бур барчаллагьрал ххару. Шикку цалла даврин бивщусса лавайсса кьимат гихунмайсса хIакиннал давриву ванан хъинну бучIи лявкъуну бур. Контракт къуртал хьусса чIумал ванал чIивима арс Ибрагьиннун хьуну диркIун дур 4 шин. Мунангу лавхьхьуну бур тиккува марцIну паланг, аьраб ва оьрус мазру. ОьрчIан вайксса мазру кIулну бухьурчангу, АьвдурахIманнул къумашиву дур ванан лакку маз къакIулшиврия. Цалва мажал бакъасса давриха зий, оьрчIан лакку маз лахьхьин бан къашаву цайвасса тахсирди тIий бакIрайн ласлай ур. ХIакьинусса кьини ванал арс Ибрагьингу дазул кьатIув ингилис мазгу лавхьхьуну, хъинну агьамшиву дусса кьутIирду чичайсса даврий хьхьичIунну зий ур.
Тунисрай цанна ккаккан дур­сса чIумуй лажин кIялану хIакиннал пишалул буржгу биттур бувну, АьвдурахIман зана хьуну ур цIунилгу цала даврийн. Дагъусттаннайн зана хьуну махъ, медициналул аралуву зузисса хIаллай АьвдурахIман Оьмаровичлул пишакаршиврун, бувсса захIматран лавайсса кьимат бишлай, дуллуну дур АьФ-лул чулухасса ХIурматрал грамотарду. Мукуна ва лайкь хьуну ур «ДР-лул лайкь хьусса хIакин» тIисса бусравсса цIанин. Республикалул Медициналул центр тIивтIуния шинмай ванайн вихшала бувну бур жаваблувшиву хъуннасса ду­сса каялувчинал хъиривчунал къуллугъ. Ва центрданул биялдаралу­сса шанмагу идаралул хIакинтурал даврил ялув авцIуну, къашайшалтгу лавайсса даражалий, дарурттая тIайла хьуну, аьркинсса цимурцаннул дузал буллай, зий ур шикку АьвдурахIман Оьмарович. ХIакьинусса кьинисса ва центрданул даврия буслай ур АьвдурахIман Оьмарович:
— Цалчинва цалчин ва центр­данийн кьамул байссар дяъвилул ва захIматрал ветерантал, миннал кулпатру, хъирив цаймигу дяъвилул иширттаву гьуртту хьусса инсантал. Ва мукунма, агана кIану бухьурчан, оьрмулул 55 шиная тихунмайсса хъами ва 60 шиная тийнмайсса арамтал кьамул байссар. Гериатрический центрданий бакIрая ччаннайн бияннин цIуллу-сагъшиврул хъирив бивзун махъ, аьркиншиву духьурчан, госпитальданийгу уттубишин бувайссар. ХIасил шинал лажиндарай ва щалва идаралий аьмну лавсун 70-80 азара къашайшала кьамул айссар. ЦIанакул респуб­ликалий центрданул аякьалулу ливчIун ур увагу 314 дяъвилул ветеран, мигу гьантта бувккуну чан хъанай най бур.
ХIакьинусса кьини къашайшалт хъин буван, азарду бюхъайссаксса анаварсса мутталий ялун личин дуваншиврул хъунмур бияла бур уттизаманнул оборудованиялухь ва миннущал зун кIулсса лавайсса пишакартурахь. Му масъалалул чулухарив жу, цайми медициналул идарарттах бурувгун, гьарицимурцаннул, цIусса оборудованиялул щаллу бувну буру. Буссар жучIа хъинну тIайлану анализру дувайсса лаборатория, рентгендалул служба, массажру бувайсса хIакинтал ва уттизаманнул оборудованиярттай зунсса ихтияр дусса сертификатру дусса пишакартал. Му бакъассагу, циняв шикку зузисса хIакинтал даврил хъунмасса опыт бусса, за кIулсса пишакарталли. Циняв зузалтрал хьхьичI бивхьусса хъунмур масъалагу къашайшалт хъин баву гьарца чулуха лайкьсса даражалийн дуцавур. Шиккун даврийн кьамул увсса хIакиннащагу так цалла куртIсса кIулшивурттайну бакъа зун къабюхъайссар. Мигу кьамул байссар конкурс баян бувну. ХIасил жучIан даврийн кьамул увсса хIакинная цукунчIав арцу ларсъсса кIантту къавхьуссар, мукунна цурда-ца кIапIикI шикку уттуивхьусса ва хъин хъанахъи­сса къашайшалаягу ларсъсса кIул хьурча, мунащал закондалийн бувну ххуллу ласайссар. ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил аралуву къадикIан аьркинссар цукунчIавсса арцуйнусса дахIавуртту, му ккалли бан аьркинссар яла хъунмур тахсирданун. Цукунни ва щищар бюхъайсса укунагу къашавайсса, азурда хьусса инсанная арцу ласун, хIатта кьюлтIсса за бакъар мукун­сса кIанттурду, цуксса хIайпнугу, жучIава цимилгу тикрал хъанай бур. Жул идаралий хIатта жучIава ба­къасса дарурттугума ва центрданул каялувчи Ибрагьимов Ибрагьим МахIаммадовичлул хIарачатрайну Москавлия ва цаймигу шагьрурдая анаварсса мутталий бучIан бувну, къашайшала дузал айссар. Шиккува кIицI лаган, Ибрагьим МахIаммадовичлул хIарачатрайну Республикалул Медициналул центр хъинну ххирасса, республикалий нажагь дакъа дакъасса, оборудованиялул щаллу бунни.
Мукунма ва центрданул хIаят­раву дуссар, азархана гьарта-гьарза баву мурадрай, 50 инсан уттуишин ансса хIалу дусса къатри дуллай. ЦIусса президентнал му масъала цалва аякьалулун лавсун, ялув авцIуну, ми къатри дуллалаву анавар дуккан дунни. Гьарица кьини, ми цукун дуллай бурив ххалбуван, ХIукуматрал чулухасса комиссия бучIай. Миннал кумаграйну вайгу август зурул дайдихьулийннин дузал хьунссар тIисса умудрай буру. Цинявппагу цIуллу-сагъшиву дуруччаврил идарарттай кунма, жул центрданийгу диспансеризация даврил масъала ца яла агьаммунин ккаллиссар. Циняв пишакартурал ххалбивгьуну, цуманай ци азар дуссарив, ссал къашавай уссарив ялун личин байссар. Гихунмай хирургнал, терапевтнал, гинекологнал ва цаймигу хIакинтурал цалва-цалва сияхIрайн лавсун, хъин буллан бикIайссар. Уттинин дурсса диспансеризациялул хIасиллайн бувну, чIявусса бур къюкIлил, гьут­рурдал къашавайсса, онкология дусса инсантал. Хъис бунугу вай къашайшалт чан баву мурадрай, на мудан бувчIин буллан икIара диспансеризация даврия зарал бакъашиву. Хъинну хъунмасса зарал цIуллу-сагъшиврун биян буллалиссар къалияндалул. Ттула къашайшалтрангу на мудан бувчIин буллан икIара мунил жулла организмалун цукунсса баларду биян буллалиссарив.
Бусанна ттулва оьрмулувасса ца ишгу. ЧIивисса чIумал, духьунссия му чIумал ттун 8-9 шин, къалиян тIисса на чIаххущарссанин ккав­ккун, ниттихь бувсун бия. Ниттилгу, мабусара буттахь тIий, миннат буллай унува, бувсуна. КIюрххицIун шанай унува ттун баллай, буттал увкунни ниттихь: «Утти ттун кIива пачка къалияндалул ласлан аьркинни», — куну. «Циванни?» — куну, ниттил цIувххукун, «Утти жула арсгу къалиян тIий урхха, мунангу аьркиннихха», — куна. Ми буттал махъру ттун оьрмулуву гьа хьуна, цукунчIав яла къалиян учайминнал чулухунайвагу къаурувгссара. Нава медициналул институтраву дуклакисса чIумал тIурча, 62 шинал оьрмулийн ияннин къалиян тIий ивкIсса ттула ппу пIапIрус кьаритан ан бювхъуна.