Хъунмур мурад – Лаккуйн иявур

e_6Къяннал шяраватусса, Ярославль шагьрулий яхъанахъисса МахIаммадлул арс Оьмаров Шяпинал бартдиргьусса давур­ттив цайми-цаймигу чансса дакъар. Мунал оьрмулуву яла агьаммур давумур духьунссар Ярославль шагьрулий Совет Союзрал кIийла Виричу АхIмад-хан Султаннун хъинсса гьайкал дацIан дуван чялиш бувкминнавух хIалану ивкIшиву. Ярославль шагьрулул ва Дагъусттаннал агьалинал хIарачатрайну, Ххувшаву ларсун 65 шин хъанахъисса 2010 шинал июль зурул 30-нний Ярославльрай, чIявусса агьалигу бавтIун, дацIан дурссар кIийла Виричунансса ххаллилсса гьайкал.

Шяпи Оьмаров зий ур Ярославрай «Недра» тIисса ОАО «НПЦ-лул (Научно-производственный центр) энергомеханикалулми давуртталсса буллалисса директорну. Му ур Ярославрал областьрайсса Дагъусттаннал диаспоралул хъунаманугу.
Буттал шяраву, Къянив, 8 классгу къуртал бувну бур, 10 класс тIурча – Вихьуллал шяраву. 1976 шинал Грозныйлив навтлил институтгу къуртал бувну, «Дагнефтьрай» зий ивкIун ур. 1986 шинал зун тIайла увккун ур Индиянавун, 5 шинай зий ивкIун бур тийх. Индиянава зана шайхту, «Горизонт» тIисса предприятиялул директорну зий ивкIун ур Дагъусттаннай.
2008 шинал зун ивкIун ур Аьра­сатнал ПаччахIлугърал премиялул лауреат, ЦIущарниятусса Хахаев Билал каялувшиву дуллалисса ОАО «НПЦ «Недралий».
Май зурул 16-нний Шяпи Оьмаровлул оьрмулул 60 шинни. Мунал юбилейгу барча дуван, Ярославрал областьрайсса Дагъусттаннал диаспоралул иш-тагьардания, къайгъурдая цIуххин хьунабавкьуру жу Шяпи МахIаммадович Дагъусттаннайн учIайхту.
Вай гьантрай мунан дуллуну дур Аьрасатнал тIабиаьтрал ресурсирдал ва экологиялул министр С. Е. Донскойл цIаниятусса ХIурматрал грамотагу.
— Шяпи МахIаммадович, дакIнийхтуну барча дуллай буру вил юбилейгу, Аьрасатнал Министерствалул вил захIматран ххуйсса кьимат бищавугу. АхIмад-Хан Султаннун гьайкал тIитIлатIисса ппурттуву Ярославрай «Недралул» гендиректор Билал Насруллаевич ия зул идара хъинну куртIсса къувирду дук­лакисса ва аьрщарал мяъданну гьар чулуха хъинну хъирив лавну лахьлахьисса элмийсса центрди тIий. ЦIанакул ссаха зий буру? Таний зучIа тамансса лакгу, дагъусттанлувталгу зий буссар тIий бия, бурив ттигу?
— Жул даву хъунмурчIин Якутиянаву, Томскаллал, Иркутскаллал областирдай дур. Лакгу биялсса бур жучIа. Хаснува чIявусса бур Якутиянаву, Уренгойрай. Билал Насруллаевич хъунаману усса чIумал увкIсса 70-80 инсан ур Дагъусттаннаясса. Буниялттунгу куртIсса къувирду дуккайссар жул идаралул, «Центр по сверхглубокому бурению» муниятур учайсса.
— Ина Ярославрай­сса Дагъусттаннал культуралул центрданийгу каялувшиву дуллай ура, цуку-цукунсса давурттив дувару?
— Зуруй цал чара бакъа батIайссар диаспоралул совет. Гьар шинах Ярославрай дувару Дагъусттаннал культуралул кьинирду. Цания-ца Дагъусттаннал паччахIлугърал ансамбльданийнгу оьвчару, гьашину «Лезгинка» дуссия. Ларгсса шинал – «Дагъусттан» ансамбль. Дагъусттаннал диаспоралуву ур 5500 инсан. Ялу-ялун чIяву хъанай бур дагъусттанлувтал Ярославльлал областьрай, дук­лан бувкIсса студентъталгу чансса бакъар. Ярославрал мединститутраву ур Дагъусттаннаясса 150 студент, 50 студент медколледжраву дуклай ур. Жу ччя-ччяни хьунабакьару студентътуращал.
Гьашину Ярославрал областьрал кьинирду Дагъусттаннай дувансса хIукму бувссар, 30-40 инсан усса делегация бучIантIиссар, ми республикалул бакIчинащал, хIукуматрал хъуниминнащал хьунабакьинтIиссар.
— Культуралул арарду цIакь даву дакъа, экономикалуву, бизнесраву хIала-гьурттуну зунсса проектругу дуссарив?
— Чара бакъа Ярославрал моторный заводрал двигателлу, резиналул покрышкартту Дагъусттаннайнгу тIайла буклантIисса кьутIи дантIиссар. Ярославрал краскарду дуссар республикалий, цаймигу бизнес-проектру бартдигьинсса, мюнпатсса давуртту хьунтIиссар.
— Ярославрай АхIмад­хан Султаннул гьайкал тIитIаврил шадлугърайн бувкIсса жун, миллатрал кказитрал журналисткахъан, ва жущал архIал «Дагестан» РГВК-лул шеф-редактор Гулера Камиловангу ца тIааьн бивзуна жущава, личIисса авара къадурну, Ярославрал областьрал губернатор Сергей Вахруковлул ва шагьрулул мэр Виктор Волончунаслул кабинетирттавун буххан шаву. Яла хIурмат буми хъамал кунма кьамул бувнав. Жува буниялагу хъуни инсантуран ккалли бувну, жуятува жунма пахругума багьлай бия. Жун кIулли му жува хъяврин хъанахъисса хIурмат зухасса бушиву, зулшиврий жува ххуйну кьамул бувшиву. Уттисса хъуниминнащал цукун­сса арарду дур?
— Губернаторнащалгу, шагьрулул хъуниминнащалгу гьакссагу ххуйсса арарду дур. Лях-карах хьунабакьару. Ххувшаврил байрандалул кьини АхIмадхан Султаннул гьайкалданучIан батIару тIутIив дишин. Гьар шинах шагьрулий дувайссар АхIмадхан Султаннул зава ласунсса школардал дянивсса футболданул турнир. Мукуннасса турнир дувайссар федерал центральный округрал диаспорардал дянивгу.
Ярославрай кIива школалий бур АхIмадханнул цIанийсса музейрду. Ми музейрдавусса мероприятиярдайн мудангу жуйн оьвчай. Ярославрал агьалинал цамургу ххуйсса даву дунни: шинал хьхьичI хъундакъасса гьайкал-монумент дацIан дунни 1942 шинал май зурул 31-нний немецнал «Юнкерсращал» гьужумрай увксса АхIмадхан Султан цIу ларчIсса самолет­рава парашютрай тIанкI дур­сса кIанай, Пестрецово тIисса шяраву. ХIакьинусса кьинигу бардулт буслайнма бикIай Волга неххал ялувсса му талатаврия, немецнал бомбардировщикрайн гьужумрай увксса совет летчик АхIмадхан Пестрецово шяраваллил агьалинал вив лавсун, хъин итаврия. АхIмадханнул цалчин душманнал самолет дуртсса, цала самолет «Юнкерсрайн» кьючин дурну таран дурсса чIунни тIий бур му, «Юнкерс-88» ва совет самолетру дагьну дур Дымокурцы тIисса шяраваллил чIаравсса хьхьунцIуллувун, АхIмадхан цувама ливккун ур Пестрецово шяраву. КIанттул агьалинал арцу дартIунни микку монумент дурссагу. Ярославрайсса музейраву дур Компартиялул обкомраву летчикнан дуллусса каний дахIай ссят. «Лейтенанту Красной Армии т. Амет-Хану Султану, геройски сбившему немецко-фашистский самолет. 31.05. 1942 год» тIисса чичру дур му ссятрай.
Ярославрал школарттайсса дуклаки оьрчIан дакIних кIулссар АхIмадханнул биография. Авиатортурал проспектрайсса мунал гьайкалданучIагу тачIаврагу тIутIив чан къашай.
— Ина Ярославрай къатри дунни, оьрмулухун тийх­ва яхъанан ччай урав?
— Яла хъунмур мурад нара дурсса къатраву Лаккуй яхъанан ччисса бур.
Нава Ярославрай зий, яхъанай ухьувкун, тийгу къатри дував. Амма Лаккуйми къатравун лер­ххун дачай дакI.
— ОьрчIзаманнул цуми чIунну занаритан ччива?
— Аьпа биву, ттул ппу тIайламур ччисса, кьянкьану махъ учайсса икIайва, буттая нигь дикIайва. Нину мудангу жул чIарах дуккай­сса дия, хIакьинусса кьинигу цаягу оьрчIайн махъ лаян къадацIай, гужсса чIарахдацIу дур. Жул 6 оьрчI бур, 3 уссу уру, 3 ссу. Шяраву ичIурагу, кьатIувгу дулланмур чан къашайва. Хъуругу ларкьуну, пачгу лавхъун, циняв пачлихун батIайсса чIун дия ххуйсса. 4-5-мур классраву дуклай унийва яттичIан лагайссияв, Хъусрахьсса зунттурдан цIардугума дакIний лирчIунни. ЯттихIухчушиву дан­сса сант дагьаву – оьрмулул ца тирхханну куна ура.
Инттухуннай гъили дагьну, пачкъатлува пач бувкьсса, къат­ри хIулувхIусса чIуннугу ххуй­сса дикIайва. ЛухIиаьрщарал, кIялааьрщарал кьанкь ца тIа­аьнну, нахIуну ппив хъанан дикIайва бюхттул цIияллайх ва хъюрдавух.
Ихтилат бувссар
ПатIимат Рамазановал