Дусшиврул лишансса фестиваль

fr_9Фестивальданул хъуннасса программалийн бувну, июньдалул 8-мур кьини Да­гъусттаннал ва Аьрасатнал ца яла хьхьичIавамур шагьрулий Дарбантлив дия цал архIал кIира хъуннасса шадлугъ дуван ккаккан дурну: халкьуннал творчествалул ва аслийсса культуралул фестиваль «Дербент – перекресток цивилизаций» ва халкьуннал дянивсса музыкалул фестиваль «Шелковый путь». Дахьра чани хьуну МахIачкъалалия аьрххилий бувккунни Республикалул Халкьуннал творчествалул къатлул зузалт, миннащал жугу – журналисталгу.

Вай укун ччяни аьрххилийн буккавривугу цичIав махIатталсса бакъая, фестивальданул хъунмур хъар лархъун нанисса вайннан аьркинну бия республикалул хъамал ва махъсса агьали бучIаннин аьркинсса хIадуршинна дуван, ва даву багьайсса даражалий щаллу хьуншиврул. Бургъил цалчинсса тIинттащал жу хьунабавкьуру МахIачкъала-Баку трассалий.
Ва кьини Дарбантлив ва фестивальданул лагрулуву дуллалисса шадлугъру — халкьуннал творчествалул ва аслийсса культуралул фестиваль «Дербент — перекресток цивилизаций» ва аслийсса культуралул фестиваль-выставка «Голос вечности» хьун най дия Нарын-Къалалий, Дарбант шагьрулун 2000 шин шаврин хасну. Ва фестивальданул тарихраву цалчинни Дарбантлив дуллалисса ва журалул даву ва, цахъи хьхьичIун буклай учин, вай шадлугъру Нарын-Къалалий дувансса хъинну ххуйсса пикри хьуну бия фестивальданул сакиншинначитуран, ва къала цалва оьрмулуву цалчин ккаклакимигу, ва кьининин цимилвагу ккавкмигу хъинну рязийну ливчIунни ва байрандалия.
Мукун, Дарбант шагьрулийн, фестивальданийн нанисса цинявппагу машинартту бацIлай бия ва къалалул ухницI. Жу На­рын-Къалалийн лавхъсса чIумал Дарбант шагьру щалва бургъил чаннавун бахьлавгун бия, амма хьхьирил зуманицIсса шагьру нахIу шанавува бия, бигьалагай кьини духьувкун, инсантал чунчIав анаварну бакъахьунссия туну. Шанювкьуна бияв жугу, амма къалалийн лавхъун хъунма хIал къавхьуну жун дуллуна гьавалий, тIанттал цIарай самовардануву дурсса нахIусса чяй, миннул щаллунну чантI учингу бувнав. Ххуллия цахъи бигьагу лавгун, Республикалул Халкьуннал творчествалул къатлул зузалт даврихун багьуна, жун, журналистуран тIурча, му ппурттуву дулланмур личIийну дакъая, так Нарын-Къала цал ххишалагу ххалбуварча бакъа, лахъния Дарбантрай тамаша булларча бакъа.
Чан-чанну тIий, батIлай инсантал, ссят 11 хьусса чIумал дайдирхьунни байран. Муний цалла-цалла районнал майданну ккаккан бунни хъунмурчIин рес­публикалул кьиблалул районнал ва шагьрурдал, мукунна цаппарасса цаймигу районнал. Миннуй хъамаллураща бюхълай бия халкьуннал канил пишардащал, дуки-хIачIиялущал, багьу-бизулущал кIул хьун. Гьарца майдандалучIан гъан хъанай, республикалул хъамал хъунмасса гъирарай ххалдуллай бия миллатрал дукрарду, ми нахIу дизлай, цIухлай бия цукун дурссарив. Дукрардурив дакъасса журалул дакъая, чIалай бия гьарцагу райондалул ва байрандалийн хIадур хъанай биял­сса гуж бивхьушиву. Хъамал ца майдандалучIату, гамуничIан гъан хъанай, цу-цумуних бурган­ссарив, ци дукра ххалданссарив къакIулну, жулла культуралул ва дуки-хIачIиялул хIайран бувну бия. Къалалия хъатлий бивхьусса кунма чIалачIисса Дарбант шагьру ва Каспий хьхьири бусса, республикалул фольклорданул коллективирттащал рирщусса хъамакъабитулунсса суратругу гьарцаннал хьунни, чIаххуврайсса Азирбижаннава бувкIсса жагьилтурая тIайла хьуну, архсса Франциянава бувкIсса оьрмулул бугьараминнайн бияннин.
Цанма щаквагу бакъа, ва фес­тивальданийн агьунни Германнавасса 3 инсангу, миннал цIарду дакIний къалирчIунни. Миннавагу ца ия ляличIийнува яхши-хаш буллалисса, инсантуравух хIаласса, дакI тIиртIусса. Цанма кIулвагу бакъасса инсантурачIан гъан хъанай, миннахьхьун ссалам буллай ия ва. Жулва жагьилталгу бия школалийва лавхьхьусса ингилис ва ламса мазурдива цанма дакIний ливчIсса цаппарасса махъру ванащалсса ихтилатраву ишла буллай, ххарину ванащал яхши-хаш буллай, суратру ришлай. ГьарцанначIату тийнай хъанахъинийгу, ваца цана гъансса, ттуршра шинай кIулну ивкIсса инсаннащал куна личIийгу шайва. ВайннацIа лахьхьин бур жунмагу цал ххишалагу куннахь куннал пиш учин. Мунащал жагьилтурал буллалисса ихтилатрава кIул хьунни ми путешественниктал бушиву, Дагъусттаннайн бияннин ми бившиву Ингушетиянавун, Чачаннавун, ва фестивальданийгу цаппарасса хIаллай бавцIуну, ми най бушиву кIихунмай, Азирбижаннавун, Бакуйн. Ми махIаттал-хIайран бувну бия жулла культуралул, цанма хаварвагу бакъассия тIий бия ваксса авадансса, яргсса культура душиврия, рязийну бия дакIний-мазрай бакъана укунсса байрандалийн цивппа багьавриягу.
Майданну ххал бувну махъ, байбивхьунни музыкалулмур бутIа, хIатта муниннингу гьарца ласайсса шаттирахун музыка, балайрду бивкIнугу. Цалва гьунарду ккаккан бунни Ахттиял, МахIарамккантуллал, Сулайман-Стальскаллал, Докъузпариннал, Ккуллал, Лаващиял ва цаймигу районнал фольклорданул коллективирдал. Лакрал районнава Ккуллалмур район Нарын-Къалалий лайкьну ккаккан дунни цалва чIунийну, бивщусса халкьуннал инструментирттахун увкусса балайлийну Хъусращиял культуралул къатлул директор Гриша Ванатиевлул.
МарцIсса гьавалий ккашил хьусса хъамаллурал ва республикалул агьалинал, къалалиймур байран къуртал хьуну махъ, хъунмасса гъирарай ххалбунни кIачлий бувсса нахIува-нахIусса пулавгу. Цинявннан бияншиврул пулаврал хъунива хъунисса 3-4 кIункIур бувну бия. Мигу цалва чулуха кIанттул мизитрал бувсса хавар бия, цалва шагьрулийн бувкIсса инсантал хъамалу баншиврул.
Вара кьини, ахттакьуннай 16.00 ссятраву, Дарбант шагьрулул майдандалий хьунни «Шелковый путь» цIанилусса фестиваль. Мукун, ванияр ттуршрахъул шиннардил хьхьичI кунма, Дарбант шагьру хьунни цимирагу культуралул дяну, шанбачIуну. Азирбижаннавасса, Турциянавасса, Къазахъисттаннавасса, Латвиянавасса, Словакиянавасса, Франциянавасса ва Аьрасатнал регионнаясса — Алтай, Къалмукь, Марий Эл, Ставрополлал, Краснодардал крайрду, Астраханнал, Ростовуллал ва Пензеннал областирдал — коллективирттал Дарбант шагьрулул агьалинан ва хъамаллуран ккаккан дунни цалла къавтIавуртту, балай учаврил гьунарду, багьу-бизу.
Дагъусттанналмур культура ва фестивальданий ккаккан дунни паччахIлугърал «Каспий» ансамбльданул, терский казактурал балайлул ансамбльданул, ДР-лул Культуралул министерствалучIасса хореографиялул «Эхо гор» коллективрал (ш. Хасавюрт), Сулайман-Стальскаллал райондалиясса тафтаристурал ансамбльданул, Лаващиял райондалиясса гармонистурал ва м.ц.
Дарбант шагьрулул администрациялул бакIчинал хъиривчу МахIаммад Гъаппаровлул шагьрулул администрациялул чулухагу, шагьрулул жяматрал цIаниягу махъ лавхъунни. Дарбант шагьрулиймур байрандалул дайлитIу дунни балайчи Эльчин Кулиевлул «Дагъусттан» цIанилусса балайлул.
Вара кьини, Дарбантлив вай шадлугъру наниссаксса хIаллай, МахIачкъала шагьрулувун ду­ххайсса поселокирттайн концертирттащал лавгссар Ухссавнил Ккавкказуллал республикар­ттаями коллективру, мунийну, «Горцы» фестивальданул лагрулуву хъанахъисса, СКФО-рал хъуншагьрурдал творчествалул «Кавказ – единая семья» цIанилусса регионнал дянивсса фестиваль щаллу дуллай. Мукун, Ставрополлал крайраясса «Казачка» тIисса халкьуннал хор ва Чачаннал Республикалиясса вокалданул ансамбль «Голос гор» хъинну ххуйну хьунадаркьуну дур Тарки поселокрай. Хъамаллуран цаллами аьдатругу, музыкалул культурагу ккаккан дурну дур кIанттул самодеятельностьрал коллективирдалгу.
Шамхал-Термен поселокрайн концертращал ларгун дур Ухссавнил АьсатIиннавасса къавтIаврил ансамбль «Хъуыбады». Вай хьунабакьавурттугу къуртал хьуну дур цачIусса ахттайнссаннуйну ва хъамакъабитулун куннал куннан бахшишру дулаврийну.
Хъиривмур кьини, июньдалул 9-нний, МахIачкъалалив Р. ХIамзатовлул цIанийсса Миллатрал библиотекалуву хьунни «Культура как важнейшее средство сохранения мира» цIанилусса конференция. Мунивух гьуртту хьунни ДР-лул культуралул министр Зарема Буттаева, мунил хъиривчу, ДР-лул Культуралул министерствалучIасса Респуб­ликалул Халкьуннал творчествалул къатлул директор Марита МухIадова, ДНЦ РАН-рал ИЯЛИ-лул директор, профессор МахIаммад МахIаммадов, искусствоведениялул доктор Мисрихан Маммаев, ДНЦ РАН-рал ИЯЛИ-лул хьхьичIунсса элмийсса зузала, театровед Гулизар Султанова, искусствоведениялул кандидат Мариян Чалабова, ДР-лул Музыкантътурал союзрал председатель Хан Баширов, республикалул районнал культурардал управлениярттал начальниктал ва чIявусса цаймигу, мукунма респуб­ликалий вай гьантрай хъамалу хьусса чил билаятирттаями ва Аьрасатнал регионнаями коллективирттал каялувчитал, вакилтал: Мирджавад Джафаров (Азирбижан), Камил Ратица (Словакия), Мишель Гонду (Франция), Нихал Откен (Турция), Андис Ленманис (Латвия), Бахытбек Зейнелов (Къазахъисттан), Вадим Деев (Алтай), Мария Соловьева (Марий Эл), Владимир Бадмаев (Калмыкия), Александр Венглевский (Ростовуллал область), Яна Редькина (Астраханнал область), Наталья Яничкина (Пензеннал область).
Ва конференциялий Зарема Ажуевнал, Марита Велихановнал, МахIаммад Ибрагьимовичлул, Гулизар АхIмадовнал ва махъсса цайминнал бувсса докладругу бия республикалул творчествалул коллективирдая, чIяву миллатирттая, миннал мазурдия, аьдатирттая, миллатирттал театрдая, щаллу дуллалисса проектирдая, хъана­хъисса дахханашивурттая, щаллу бан аьркинсса, амма цалсса къабюхълахъисса, масъаларттая. Ва конференциялийгу хъунмурчIин ихтилатру бия миллатрал яннардая, ми дуруччаврия, цIу-цIусса сакин даврия.
Хъамаллуралгу цинявнналвагу махъру лавсунни, кIибавчIунни цалвами пикрирду, ва, ца зумату кунма, цинявппагу кIицI лаглай бия цивппа цукун рязийну буссарив ва аьрххилия, цайнма яла-яла ссал асар биян бувссарив. Къалмукьналмур делегациялун, масалдаран, яла дакIний ливчIун бия Дарбантливмур аьрххи.
Мишель Гонду буслай ия ва фестивальданийн учIаннин Да­гъусттанная цанма бавагума къабавну бивкIшиву, шихун нанисса чIумалгу вакссара яргсса, дахха-дахханасса культура духьунссар куну пикривагу къавхьушиву.
Азирбижанналмур делегациялул кIицI лавгунни Дагъусттаннай цивппа хъамалу кунма бакъашиву, ва цанна аьзизсса республика, аьзиз­сса шагьру бушиву.
Миннал пикрилуцIун бакьлай, жулла республикалий ва ххуллух кIилчин хъамалу хьусса Латвияналмур делегациялулгу кIицI лавгунни цивппа шийх шаппа кунма бушиву.
Къазахъисттанналмур делегациялул кIицI лавгунни дазу дакъасса асардал вибувцIуну бушиву цивппа, ва ялунгу цайнма шихун оьвчиннин ссавур дакъа ялугьлантIишиву.
Турциянава бувкIсса Нихал Откиннул кIицI лавгунни цуппа шихун бувкIшиву консерваториялувасса цила студентътуращал, Дагъусттаннайнсса ва цалчинсса аьрххи цан хьушиву хъунмасса опытну ва оьрмулухун му хъамакъабитантIишиву.
Словакияналмур коллективрал цалвамур ихтилатраву чIурчIав дунни Дагъусттаннал ва цалла культурарду лархьхьусса душиву, хIатта дахьва шихун бувкIсса чIумал республикалия цанма цичIав кIулну къабивкIнугу.
Астраханнал делегациялул хъунмур Яна Редькинал бувккунни Дарбантлив шагьрулул майдандалий цилва ляхъан бувну, гиккува бувккунугу бивкIсса, цайнува цив­ппа сакин хьусса ххару, так хъиннува ххуйну бакьингу бувну.
Вара кьини ахттакьуннай, «Горцы» фестивальданул лагрулуву, Оьруснал театрдануву хьунни «Поэзия народного костюма» цIанилусса байран. Шиккугу гьарцаннал ккаккан дунни фольклорданул цумур-цагу коллективрал давриву агьамсса кIану бугьлагьи­сса яннарду, костюмру. СахIналийн коллективру цалла-цалла костюмирттаву, яннардаву буклай буна, ва байран дачин дурми буслай бия гьарцагу янналул тарих. Ва хьунни миллатирттал янналул мяйжаннугусса ссурулккуртта. Лакралми районнава ва байрандалувух гьуртту хьунни Ккуллал райондалиясса фольклорданул коллектив «Бартукь».
Хъиривмур кьини, июньдалул 10-нний хъамал кьамул бунни ДР-лул культуралул министр Буттаева Зарема Ажуевнал.
Мура кьини Оьруснал театрдануву хьунни фестивальданул гала-концерт «Россия – родина моя», цувгу хас дурсса июньдалул 12-нний кIицI лагайсса Аьрасатнал кьинилун. Шадлугърал тагьарданий ларкьунни ряххилчин жулла республикалий хьусса «Горцы» фестиваль.
Концерт къуртал хьуну махъгу я мунивух гьуртту хьуми, я тамашачитал ппив хьун анавар бук­лай бакъая, хъамакъабитулунсса цачIусса суратру ришлай.
Муния махъ чил билаятирттаясса ва Аьрасатнал регионнаясса хъамал автобусирттай лавгунни Каспийск шагьрулийн «Москва» КРЦ-рданувун. Тиккугу жулла рес­публикалул хъамал ххуйну кьамул бувну бур.
Ва байрандалия хъамалгу, жулла республикалул агьалигу ххишала бакъа рязийну лавгунни. Щак бакъар вай цинявппагу ссавур дакъа ялугьлантIишиврийн 2016 шиналмур «Горцы» фестивальданух.