Багъру бугьан ччиминнан кумаг буллай бур

x_11Шяраваллал кIанай яхъанахъисса инсантуран кумагран, ми давурттал щаллу баву ва шяраваллил хозяйствардал бакIлахъия гьаз даву мурадрай, паччахIлугъ кумаг буллай дур багъру бугьан ччисса инсантуран. Мукуннара «Эффективный агропромышленный комплекс» цIанилусса хасъсса проектгу сакин дурну дур.
Багъру бугьаврия цIуххин на хьунаавкьуссияв Ккуллал райондалийсса шяраваллил хозяйствардал ва лагмасса тIабиаьт дуруччаврил управлениялул хъунама Рамазанов Рустам ХIасановичлущал.

— Дагъусттаннал ХIукумат ургъил бакъа дакъар шяраваллаву яхъанахъисса, ссаха-бунугу зун ччисса, цалва маэшат цивппа булланну тIисса инсантурах. Вана гьашину райондалий дугьан ккаккан дурну дур 3 гектар багърал. Амма, на дакIнийхтуну учинна, циваннив къакIулли, жулва инсантал хъинну ссунану бакъа цIусса давурттаха зун ччан къабикIай. ТIайлар, вай на кIицI дурсса гектарду багъирдал дугьан документру хIадур буллалисса инсантал бур райондалийгу. НигьачIаву ци дур учирча, дайдирхьусса даву дачIину кьакъадиртния тIисса дур. Масалдаран, ца гектарданий цIуну мурхьру бугьан республикалул бюджетрава итадакьин тIий дур 65000 къуруш. Ччяни ахъулсса шайсса мурхьру бугьан итадакьин тIий дур 25000 къуруш. Мурхьирдаха къуллугъ буллан итадакьин тIий дур 10000 къуруш. Ччяни ахъулсса шайсса мурхьирдаха къуллугъ буллан итадакьин тIий дур 3000 къуруш. Питомникрая бугьансса мурхьру ласун харж дурсса арцул 50% бур зана битлай. Ялагу, нажагь инсаннал хьхьичIава бувгьуну бивкIсса хъунив хьусса, ахъулсса къадулайсса мурхьру бувккун, миннун кIанай цайми бугьлай ухьурчагу дуллай бур 7300 къуруш ца гектарданун хIисаврай. Вайра арцуцIун федерал бюджетрава итадакьин тIий бур, бухсса мурхьру бувккун цIусса бугьлагьаврин, 7670 къуруш ца гектар хIисаврай. Чара бакъа кIицI дуван ца бувчIинбавугу. Бугьлагьисса багъру чара бакъа бикIан багьлай бур ца гектарданияр чан бакъасса. КIицI дурсса арцу дуллантIиссар 3 шинай. Мукьилчинмур шинал мурхьирдай ахъулсса шайссар. Итадакьлакьисса арцу, ттул пикрилий, бунияла багъ бугьан, ганил лагма чапар дуван, щин дуцин, къуллугъ буван ишла дуварча, ттун кIулли даву бакIуйн дуккантIишиву.
ХIатта ва на цIана кIицI буван нанисса зат багъру бугьаврищал бавхIусса бакъахьурчагу, жулва зунттал кIанай бартбигьин бю­хъан кунмасса затну чIалай бур. Масала, Ккуллал райондалий дур 14 шяравалу. Циванни вай шяраваллавусса СПК-рдал бугьан къабучIисса оьрус нувщи? Гай нувщи ябуллансса складру буван итадакьлай бур Дагъус­ттан Республикалул бюджетрава арцу. Циняв СПК-ду ца хьуну, ца аьмсса склад буван хьунссияхха. Вай складру бувангу харж дурсса арцул 49,9% бюджетрава дуллай бур. Ми арцу цирдагу республикалул бюджетравун Аьрасатналмур бюджетрава дуллалиссар.
Ттула пикрилий, аьркин­сса чагъардугу дузал бувну, курчIилшивугу экьилирчуну, давурттив дулларча, жулва инсантал къабяйкьинссия. Дуллалимур ккаккан дуван къахъанахъисса чIумал, хIукуматрал чулухасса ургъил чанну бакъа къабикIайшиву, цахъис бухьурчагу аькьлу-кIулши дусса инсаннан, кIулсса зат бур. Жулва инсантал, курчIиллив хьусса, цамур ишрив багьана хъанахъисса, хIурхIасса бур. Жулва хIарачат жува буллан багьлай бур. Умуд бур на бувсмур, гьаваллаву къаливчIун, жулва инсантурал пикрирдавун ласунссар тIисса. Жугу хIадурссару даву дуллан ччинал чIарав бацIан.