Ниттил мазрайн ттиликIсса ник къаляхъаннав

Тахо-Годил цIанийсса педагогикалул институтраву хьунни Щалла дунияллийсса Ниттил мазурдил кьинилун хасъсса «Родной язык — основа духовно-нравственного воспитания» тIисса элмийсса конференция.
Шикку гьурттушинна дунни институтрал пишакартурал ва ниттил мазурдил дарсру дихьлахьисса шагьрурдал школардал учительтурал.

Махъ шиннардий жулла республикалий ниттил мазурдил якьама­сса ялунбучIантIимунил къювулий­сса ва институтрал гьарцагу батIаву шай гава га масъала гьаз буллалисса — ниттил мазурдий гъалгъа тIими чан хъанай бушивриясса, миллатирттал мазру сан бакъа бушивриясса ва обществалул чулуха ва масъалалух къулагъас чансса душивриясса.
Вай ва цаймигу суаллу кIицI лаглай, конференциялул даву дайдихьлай, Тахо-Годил цIанийсса ДНИиП-рал директор ХIамидуллагь МахIаммадовлул чIурчIав дурунни, ниттил мазурдин къабигьасса замана бувкIун бушиврий, мазрал биялдаралу цаннащал ца гъалгъа тIун бакъасса, жулла аьдат-эбадатру, тарих, культура дуруччаврил масъалагу бушиву.
«Ниттил маз къакIулсса ник тарбия хъанахъаву ми я цалва миллатрал лавгмур, мунил аьдатру, культура къакIулсса, миллатрацIун дархIумуния ятсса ник хъанахъишиву кIулну бикIи. Ниттил мазрал дарс вайми дарсру куннасса дарсиран ккалли дуван къабучIиссарча, муниву дирхьусса мяъна хъуннасса, жаваблувсса дарс хъанахъиссар. Маз бухлагаврищал му мазрайсса литература, театр, кказит-журналлу, радио-телевидениялийсса передачартту духлагантIишиврийн мукIру шияра. Муния махъри жулла республикалий обществалувух экстремизмрал мархри ппив хьуну унгу-унгуну цIакь хьунтIисса.
Ниттил мазрайхчIин жула оьрчIаву тарбия дан аьркинссар Ватандалухсса ччаву, мунихсса мякь. Жунма тIайлабацIу хьуссар чIяву миллатру бусса Аьрасатнаву чIяру культурарду ва мазру приоритетсса масъалалун ккалли буллай ушиву билаятрал бакIчигу», — увкунни ХIамидуллагь Исмяиловичлул.
Ванал мукунма кIицI лавгунни республикалул бакIчи Р. АьбдуллатIиповлулгу ва масъала хъуннасса къулагъасралун лавсун бушиву.
«Президентнал 10 приоритетсса проектирдавух дур «Просвещенный Дагестан» тIисса проектгу. Ва проектрал хахливу республикалул КIулшивуртту дулаврил министерствалул ххалдиргьуну хIадур дурну дур «Русский язык», «Изучение языков народов Дагестана» цIанилусса хIукуматрал программарду. Умуд бихьлай ура, жува тIимур дузрайн букканшиврийн», — увкунни ванал.
Мукунма ХI. МахIаммадовлул кIицI лавгунни хIакьину ниттил мазурдил литературалуцIун бавхIусса захIматнийн багьсса масъалар­ттугу.
«Республикалий биял къахъанай бур ФГОС-рал хIакьинусса тIалавшиннарду дусса Дагъусттаннал 14 мазрай луттирду хIадур бансса, итабакьинсса хасъсса даражалул аьлимтал, автортал. Уттинин жу итабакьлай бивкIру шагьрурдал ва шяраваллил оьрчIансса 20-сса букварьду. ХIакьинусса кьини ми букварьдал автортурава нажагьсса акъа-акъар жула дяниву ливчIун.
КIицI лаган ччива дукIу-гьашину республикалул каялувшинналул, жул буруккин бувчIуну, ва масъалалухсса къулагъас ххи хьушиву. Масалдаран, ца ларгмур шинал республикалул школардайн тIайла букканшиврул, жуща бювхъунни 10 мазрайсса 150 азарва луттирал экземпляр хIадур бан. Ца зурува ттигу буккан хIадурну буссар 40 азарва экземпляр. Укунсса тагьар гихуннайгу лахъи лагарча 3-4 шинал дяниву жучIава луттирдацIун бавхIумур масъала чулийн букканссар», — увкунни ХI. МахIаммадовлул.
Цалва ихтилатраву ХIамидуллагь Исмяиловичлул кIицI лавгунни махъ шиннардий шагьрулул школардай тIалав буллай бушиву ни­ттил мазрал дарсирдал темарду журналлай оьрус мазрай чичлан. Ванал бувсунни ДР-лул «Об образовании» тIисса закондалийн бувну укунсса тIалавшинна дуллан щихьчIав ихтияр дакъашиву, ми школардал каялувчитурал цайнува цала хIукму бувну ишла дуллалисса тIалавшиннарду душиву. Ниттил мазрал дарсру дихьлахьисса учительтурахьгу увкунни, мукунсса кIанттурду хьунабакьлай бушиву цалла давриву мугьлат бакъа баян бан цачIан ва цув хъирив уккантIишиву гихунай.
ХIамидуллагь МахIаммадовлул ихтилатрая махъ МахIачкъалаллал школардал дуклаки оьрчIал ниттил мазурдий шеърирдугу бувккуну, гармондалухун балайрду щаллу бувунни.
Лакку мазрай Мирза МахIан­мадовлул шеъри бувккунни Ма­хIачкъалаллал №11 лицейрал дуклаки душ Къушиева Фатимал. Ванихь ниттил мазрал дарс дишайсса дур конференциялийгу гьурттушинна дурсса Самрат Рамазановал. КIицI лаган ччива шагьрулий ялапар хъанай, шагьрулул школалий дуклакисса Фатимал назму дурккушиву марцIсса, вичIилун баян тIааьнсса, нацIусса лакку мазрай. Барчаллагь хьуннав Фатимал нитти-буттан ва ниттил мазрахсса ччаву цIакь дуллалисса Самрат Рамазанован.
ОьрчIал шеърирдая ва балайрдая махъ Ленинккантуллал №35 школалий ниттил мазрал дарсру цукун дишайссарив ва ми цуксса хIазну лагайссарив бусласисса махъ лавхъунни школалул завуч П. МахIаммадовал. Конференциялий мукунма махъру лавхъунни «Всероссийский мастер-класс учителей родных языков» тIисса конкурсраву 2013 шинал ххув хьусса, Сулайман-Стальскаллал райондалийсса Герейхановскаллал №1 школалул учитель Ш. МахIамдаровлул ва 2012 шинал мура конкурсраву ххув хьу­сса Ленинккантуллал №35 школалий яру мазрал дарсру дихьлахьисса Г. МахIаммадовал.
Конференциялия махъ институтрал пишакартурал ва учительтурал секциярдайх дарчIусса даву дурунни. Шикку вайннал цачIу ххалдиргьунни дарсирдай цанна хьунадакьлакьисса захIматшивуртту ва ми дузрайн дуккан дан ишла бансса ххуллу-чаранну.