ЦIусса школа – ЦIуссалакрал шяраву

feds_16Новостройрайсса ЦIуссалакрал шяраваллил агьали, учительтал, дуклаки оьрчIру ва нитти-буттахъул ссавур дакъа ялугьлай буссия шяраву цIусса школа тIивтIусса кьини дучIаврих.  Вана ахиргу дуркIунни мукун ххарисса кьини:февраль зурул ацIния цанний гийх хъуннасса уттарашинна дия, цIусса школа тIитIаврил шадлугърайн байрандалийн кунма чIявусса агьали бавтIун бия. Цуппа школагу шардавун бахьлаган бувну оьрчIи-чIюлу бувну бия.

П. Рамазанова
А. Аьбдуллаева
Агьалинал хъунмур ххаришиву дия цIусса школа тIитIаврил шадлугърайн республикалул бакIчи Рамазан АьбдуллатIипов ва Аьрасатнал регионал развитиялул министр Игорь Слюняев бучIантIишивриясса. Аьра­сатнал Виричу Исяев Мутайл,
risunok12ЦIуссалакрал РОВД-лул ППС-рал батальондалул милиционернал чIавама сержантнал цIанийсса школалийн Дагъусттаннал бакIчи ва федерал министр бакъагу, цаймигу бусравсса хъамаллурал делегация бия: Республикалул ХIукуматрал бакIчи Аьбдуссамад ХIамидов, ДР-лул БакIчинал ва ХIукуматрал администрациялул хъунаманал хъиривчу Исмяил Эфендиев, экономикалул ва территориал развитиялул министр Раюдин Юсупов, Аьрасатнал Регионал развитиялул министерствалул инвестицион проектирдал Департаментрал хъунама Нурали Резванов, мура министерствалул бюджетрайн къадагьайсса инвестицион проектирдал Департаментрал директорнал хъиривчу Марина Шилкина ва м.ц. ЦIуссалакрал райондалул администрациялул хъунама МахIаммад-хIажи Айдиевлул агьали цIусса школа тIитIаврищал барча буллай, кIицI лавгунни ЦIуссалакрал №2-мур школа Новостройрай цIуну тIитIлатIисса ряххилчинсса школа хъанай бушиву, лак цIусса миналийн бизан баврил масъаларттах республикалул хъуними дагьайкунсса къулагъас дуллай бушиву.
feds_17«Жува циняв, шинал хьхьичI, республикалул цIусса хъунама Рамазан ХIажимурадовичлул респуб­ликалийсса оьрму хьхьичIунмай баву мурадрайсса хъинчулиннай­сса дахханашивуртту дайдишаврил бардулт хъанай буру. Дагъусттаннайсса иш-тагьар гьануцIакул да­ххана дувансса къулайшиннартту цIакь дурну дур регион гьаз даву мурадрайсса ацIра проектраву. Ми проектру дур гьарцагу чулуха республикалул агьалинал оьрму хьхьичIунмай хъит учин бансса: экономикалулсса, шяраваллил хозяйствалулсса, элмулулсса, образованиялулсса, здравоохранениялулсса ва культуралулсса буллалисса. Хъунмур къулагъасрив республикалул бакIчинал дур оьрчIал учреждениярттах, школарттах, культуралух. ХIакьину ми проектру хъинсса давурттайну бартдигьлай бушиврул бардултру жува ва цIуну тIитIлатIисса школагу му ххуллийсса ца шари», — увкунни МахIаммадхIажи Шихамировичлул.
ЦIуссалакрал агьали барча бунни республикалул бакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлулгу:
risunok13«Зун цинявннан кIулссар Аьра­сатнал Президентну Владимир Владимирович Путин зун ивкIния мукьах Аьрасатнал паччахIлугърал цIакь, бияла гьаз хьушиву, агьалинал оьрму ххуй хъанай бушиву.

Жува лахъсса даражалийн гьаз шаврицIун, Аьрасатнаву, цивппагу Ккавкказуллал шагьрулий – Сочилий Олимпий тIуркIурду най бур. Олимпий тIуркIурду – Аьра­сат цIубуккаврил, бюхттулсса держава хIисаврай Аьрасатнал кутак цIакь шаврил барашиннар.
feds_18Билаятрал хъуниминнал хъуннасса къулагъас дур цIусса школартту баврих, ларгсса шинал жува барду 37 кIулшиву дулаврил учреждение, гьашинугу буллансса планну дур.
Билаятрал ххуллурдал хозяйствалий каялувшиву дуллай ивкIсса Игорь Николаевич Слюняев, хIакьину регионал развитиялул министрнал къуллугърай жува дуллалимуницIун кабакьлай ур, Аьрасатнал регионал развитиялул министерство хIакьину хъунисса кумагру буллай бур регионнан, миннавух Дагъусттаннангу.
На дакI дарцIуну ура му ми­нистерствалущал уртакьну жура тамансса проектру ттиния тиннайгу тIайлабацIу буну бартдигьинтIишиврий».
Агьалинал ххарину кьамул увсса федерал министр Игорь Слюняевлулгу барча бувна агьали, бусурман зумуну ссаламгу буллуну:
«Ассаламу аьлайкум, ххирасса дустал! Цумацагу инсаннал оьрму хIасул хьуну бур укуннасса затурдия: къатта, аьрщи, школа, ххуллу, кулпат, оьрчIру, къужри. На ххари хъанай ура Ухссавнил Ккавкказнаву, мукунма Дагъусттаннайгу, ххуйчулиннайсса дахханашивуртту хъанай чIалай. Ттун ччива федерал хIукуматрал гьарца хIукмулул, регионал властирдал гьарца хIукмулул хIасиллу Ххувшаврийнусса хьуну. ЧIирисса, хъуннасса Ххувшаврийнусса. Му ххувшаву жунна аьркинссар гьарцагу инсан Аьрасатнаву лайкьну ялапар хъананшиврул».
ЦIусса школалун бахшишран ДР-лул ХIукуматрал хъунама Аьбдуссамад ХIамидовлул дуллунни интерактивный классрансса сертификат. Му сертификат кьамул дурну, хъунмасса барчаллагь увкунни цIусса школа баврил ва тIитIаврил давриву гьурттушинна дурцириннахь школалул директор Светлана Ибрагьимовнал. Школа тIитIаврил лишан хIисаврай ятIулсса лента кьукьин тапшур бувна Рамазан ХIажимурадовичлуйн ва Игорь Николаевичлуйн.
Бусравсса хъамал школалул классирттавух бувккунни. Зюннав-дачIулухун шадну къавтIутIисса оьрчIру хъамал тIайла буклай ххарину кару кIутIу тIий бивкIунни.
Муния махъ хъамал бивунни ЦIуссалакрал №2-мур школалун цIа дирзсса Аьрасатнал Виричу Исяев Мутайл нину Язимат АхIмадовачIан.
ДакIнийн бутанну 1999 шинал­сса аьралий иширттаву виричуну жан дуллусса Мутай Исяевлун 2002 шинал январь зуруй Аьрасатнал Виричунал цIа дуллушиву. Умуд бур, му Виричунал цIанин лайкьсса хьунссар цIусса школалул оьрмугу, тарихгу тIисса.
Цуппа школамур совет заманнул проектрайн бувну бувсса, шанна зивулийсса, 704 дуклаки оьрчIансса, ххаллилсса бур: спортзал, актовый зал, пищеблок – цимурцаннул лащу-щаллусса. Шагьрурдайгума нажагь бунуккар мукун ххуйсса школа. ЦIуссалакрал агьали лайкьссар мукун хъинсса бахшишран.
Школалул хIаятраву хъамал лавгун мукьахгу тасса-танингу, дякъия нигь дакъа, къавтIутIисса оьрчIахгу буруглай, зумув дурагу ца калима дия: «Укун ххуйсса школалий лащинну зунгу, лащинну дуклангу къабучIир».
ХIарачатрай зунтIишиврий дакI дарцIуну буру школалул учительтурал коллектив. Уттинингу му коллектив райондалул учительтурал коллективрдал дянив хьхьичIунсса коллектив хIисаврай цIа ларгсса бур, уттиния тинмайгу цIа гьаз дуллансса даражалий зунсса бюхъугу, гъирагу чIа тIий буру.
Дуклаки оьрчIангу – ххуйсса кьиматирттайну, ххуйсса кка­ккиярттайну учительталгу, нитти-буттахъулгу, шяраваллил жяматгу ххари буллансса тIайлабацIу чIа тIий буру.
Агьали цIусса миналийн бизан баврил даву ххал дуллай, вайва хъамал бивунни ЦIуссачIурттащиял шяраву буллалисса школалийнгу. Шиккува кIицI бан, ЦIуссалакрал агьлу цIусса миналийн бизан бан 1992 шиная 2013 шинайн бияннин итабавкьуну бур 7512,1 млн. арцул. Федерал бюджетрава – 6058,5 миллион, республикалул бюджетрава – 1453,6 миллион. Ми арцух цIусса миналий бувну бур инсантал ялапар хъанансса 2929 къатта, буллай байбивхьуну бур 124 къатта, бувну бур 2337 оьрчIансса 7 школа: Аьхъа­рав, ДучIив, ЦIуссаккулув, Чапаеволий, Шушияв, ЦIуссалакрал ва ТIюхчардал шяраву. Мукунма ЦIуссалакрал шяраву бувну бур 50 койка бусса азархана ва 80 инсан кьамул ан бюхъайсса поликлиника. Дирхьуну дур 700 км. лирчусса инженер сетру.
2014 шинал январь зурул 1-ннийнинсса тагьарданух бурувгун, цIусса миналийн бизлазими циняв къатрал дузал бан уттигу 664 къатта (41,4 азарда кв.м.) бан багьлай бур.
2014 шиналсса багьрайн бувну ми бан уттигу 1573,14 млн. арцул аьркин багьлай бур.
ЦIусса миналийн бизаврил тагьар ххал дан бувкIсса бусравсса хъамал хьунабавкьунни шяраваллал агьалинащал, цIухху-бусу бунни миннал масъаларттая ва мурадирттая.
Райондалий уттигу чулийн бувккун бакъар цIусса 9 шяраву социал ва инженер инфраструктура дузал дансса арцу итадакьаврил масъала.
Бизлазисса агьалинан бан багьлай бур 12 школа, 10 детсад, 9 цIуллу-сагъшиву дуруччаврил, 8 культуралул ва 4 административ идарартту.
ЦIуссачIурттащиял шяраву буллалимур школалия тIурча, цIанасса багьрайн бувну му аьмну 169,76 миллиондалун бацIлай бур. Шикку дуллай бур 315 оьрчIансса къатри, пищеблок, спортзал, котельная.
Вай къатри дансса арцу итадаркьуссар 2012 шиная байбивхьуну республикалул инвестициялул программалул лагрулуву. Арцу итадаркьуну дур «Юг России» (2008-2013 ш.ш.) цIанилусса Федерал Целевой Программалул ккаккан дурсса арцуя. Школа тIитIин тIий бур нанисса шинал 4-мур кварталданий. Райондалий мукунна дурну къуртал дан аьркинну дур электричествалул, газрал, щинал дузалшиннарал объектру, бакьин бан багьлай бур шяраваллавусса ххуллурду, кIичIираваллу, канализациялул сетьру. Вай гьарзат щаллу дарча, цIусса миналий гьарица инсаннан оьрмулул шартIру дузал хьунссия.
ХIакьинусса багьрах бурувгун, социал ва инженер инфраструктуралул объектру бан 6661,05 млн. арцул аьркин багьлай бур.
***
Светлана Султанова, ЦIусса­лакрал школалул директор:
— 2009 шиная шихунмай на бура цIусса миналийсса ЦIуссалакрал (СОШ №2) школалул директорну. Уттинин жу духсса, къума-цIансса администрациялул къатраву бу­ссияв.
Ссавур дакъа цIусса школа тIитIиннин ялугьлай бивкIру учительталгу, дуклаки оьрчIру ва нину-ппугу. Ахиргу жул чIатIи мурад бартлавгунни. Дурну чулийн дурккунни 304 оьрчIансса авурсса къатри.
Мартрал 1-нний жу вай цIусса къатравун буккантIиссару. Гьай-гьай, дазу-зума дакъасса ххаришиву дур. Вай къатраву буссар хъунмасса актовый зал, компьютерный, интерактивный классру. ДикIантIиссар кабинетирттал система. ХIакьину ЦIуссалакрал школалий дуклай уссар 304 оьрчI, зий уссар 32 учитель.
Жу уттинингу, цукунсса шартIирдай бухьурчагу, хIарачат буллай бивкIру жулла даву лажин кIялану дан. Утти укун авурсса, циняр шартIру дусса къатраву зун ва дуклан гъира-шавкь ххишала хьун аьркинссар.
Малика Акаева, ЦIуссалакрал райондалул кIулшивуртту дулаврил управлениялул хъунаманал хъиривмур:
— Ва школа тIитIиннин 10 шинай ссавур духларгун ялугьлай бивкIссар учительтурал коллективгу, шяраваллил жяматгу.
ЦIусса миналийсса ЦIусса­лакрал шяраву школа тIивтIуссар 2003 шинал.
Вайксса шиннардий цукун­чIавсса шартIру дакъасса, къума­сса къатраву бивкIнугу, ва школалул каялувчитал ва учительтал хъинну хIарачат буллай бия, дуккаврил ва тарбиялул даву лавайсса даражалий дирхьуну дия шикку. 2007 шинал ЦIуссалакрал школалул Президентнал грант – 1 миллион лавсъссар. Ттурш-ттуршазарда къуруш президентнал грантру ларсъссар ва школалий дарс дихьлахьисса 4 учительналгу. Му тIайлабацIу ва школалий ттунгу хьуссар. Му бакъассагу, шикку уссар 8 учитель «Почетный работник общего образования РД» тIисса бусравсса цIа ларсъсса, буссар цайми наградарттан лайкь хьуссагу. Шикку, чIявуми школардай дакъасса, гьунар бусса оьрчIащалсса давугу ххуйну дирхьуну дур.
ХIасил, учительтуралгу, дуклаки оьрчIалгу ххуй-ххуйсса кка­ккияртту чIалачIи дурсса, цIакьсса кутак бусса школар ва. Укунсса авурсса къатри вайннал нукIура лайкь дурссар цала захIматрайну ва ккаккиярттайну.
Вай цIусса къатравугу вайннал хъиннува хIарачат булланшиврий щак бакъар. На дакIнийхтуну ххари хьура ЦIуссалакрал шяраву укунсса школа тIитIаврия.
ЧIа тIий бура школалул коллективран гьарица шаттираву тIайлабацIу. Зул дакIнийсса хъин-хъинсса ниятру мудангу бартлагаваннав. Жугу, образованиялул управлениялул зузалт, хIадурссару жущава шайсса кумаг бан, зул чIарав бацIан.
ЦIусса миналий ясли-садру тIивтIусса чIуннугу ччяни ду­чIаннав!